DIŞ TİCARETLE İLGİLİ KURUMLAR VE KURULUŞLAR

T.C. Merkez Bankasının Temel Görev ve Yetkileri

TCMB’nın temel amacı fiyat istikrarını sağlamaktır. TCMB, fiyat istikrarını sağlamak için uygulayacağı para politikasını ve kullanacağı para politikası araçlarını doğrudan kendisi belirlemektedir. Banka, fiyat istikrarını sağlama amacı ile çelişmemek kaydıyla Hükûmetin büyüme ve istihdam politikalarını destekler. 14 Ocak 1970 tarihinde çıkarıldıktan sonra zaman zaman revizelere uğrayan 1211 Sayılı Kanunun 4. Maddesinde TCMB’nin görevleri şu şekilde sıralanmıştır:

• Para politikasını yönlendirmek için açık piyasa işlemleri yapmak,

• Hükûmetle birlikte Türk lirasının iç ve dış değerini korumak için gerekli tedbirleri almak ve yabancı paralar ile altın karşısındaki muadeletini tespit etmeye yönelik kur rejimini belirlemek, Türk lirasının yabancı paralar karşısındaki değerinin belirlenmesi için döviz ve efektiflerin vadesiz ve vadeli alım ve satımı ile dövizlerin Türk lirası ile değişimi ve diğer türev işlemlerini yapmak,

• Bankaların ve TCMB tarafından uygun görülecek diğer mali kurumların yükümlülüklerini esas alarak zorunlu karşılıklar ve umumi disponibilite ile ilgili usul ve esasları belirlemek,

• Reeskont ve avans işlemleri yapmak,

• Ülke altın ve döviz rezervlerini yönetmek,

• Türk lirasının hacim ve tedavülünü düzenlemek, ödeme ve menkul kıymet transferi ve mutabakat sistemleri kurmak, kurulmuş ve kurulacak sistemlerin kesintisiz işlemesini ve gözetimini sağlamak ve gereken düzenlemeleri yapmak, ödemeler için elektronik ortam da dahil olmak üzere kullanılacak yöntemleri ve araçları belirlemek,

• Finansal sistemde istikrarı sağlayıcı ve para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici tedbirleri almak,

• Mali piyasaları izlemek,

• Bankalardaki mevduatın vade ve türleri ile özel finans kurumlarındaki katılma hesaplarının vadelerini belirlemektir.

T.C. Merkez Bankasının Teşkilat Yapısı

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası AŞ’nin sermayesi 25.000 Tl olup 250.000 adet hisseye ayrılmıştır.

1211 sayılı TCMB Kanunu uyarınca, TCMB hisse senetleri (A), (B), (C) ve (D) olmak üzere dört sınıfa ayrılmış olup (A) sınıfı hisse senetleri münhasıran Hazineye, (B) sınıfı hisse senetleri Türkiye’de faaliyette bulunan milli bankalara, (C) sınıfı hisse senetleri 15.000 hisseyi geçmemek üzere milli bankalar dışında kalan diğer bankalarla imtiyazlı şirketlere, (D) sınıfı hisse senetleri ise Türk ticaret müesseselerine ve Türk vatandaşlığını haiz tüzel ve gerçek kişilere tahsis edilmiştir.

Banka Meclisi; T.C. Merkez Bankası Meclisi, Banka Başkanı, ve Genel Kurul tarafından seçilen 6 üyeden oluşmaktadır. T.C. Merkez Bankası Meclisinin görev ve yetkileri, 1211 Sayılı Kanunun II. Bölümünde ve 22. Maddesinde belirlenmiştir.

TCMB’nin en üst icra amiri TCMB Başkanıdır. Türkiye çapında 21 adet olan TCMB Şubeleri ise Bankanın taşra teşkilatını oluşturmaktadır.

T.C. MERKEZ BANKASI

11 Haziran 1930 tarihinde bir anonim şirket olarak kurulan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Türkiye ekonomisinin istikrara kavuşmasında önemli görevler üstlenmiştir.

Hükûmet, merkez bankası kurulmasına ilişkin gerekli yasal çerçevenin hazırlanması için harekete geçmiş, Lozan Üniversitesinden Prof. Leon Morf’un katkılarıyla Merkez Bankası yasa tasarısı hazırlanmıştır. Tasarı, Türkiye Büyük Millet Meclisinde 11 Haziran 1930 tarihinde kabul edilerek “1715 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu” adı ile 30 Haziran 1930 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. Merkez Bankası, farklı kurum ve kuruluşlarca yürütülen işlevlerin tek elde toplanmasını takiben 3 Ekim 1931 tarihinde faaliyetlerine başlamıştır.

Şubeler; TCMB Meclisi Kararı ile gerekli görülen yerlerde açılmaktadır. Merkez Bankasının Türkiye çapında 21 Şubesi bulunmaktadır.

TÜRKİYE İHRACAT KREDİ BANKASI – TÜRK EXIMBANK

Türk Eximbank, 31 Mart 1987 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 3332 sayılı Kanun’un verdiği yetkiye istinaden 21 Ağustos 1987 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanan 87/11914 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kurulmuştur. Ancak, yıllar içeresinde bankacılık mevzuatında meydana gelen ve tüm bankalar için bağlayıcı nitelik taşıyan düzenlemeler de dikkate alınarak hazırlanan “Türkiye İhracat Kredi Bankası Anonim Şirketinin Kuruluş ve Görevlerine İlişkin Esaslar”ın 23 Şubat 2013 tarihli Resmî Gazete’de 2013/4286 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki olarak yayımlanarak yürürlüğe girmesiyle Türk Eximbankın faaliyetleri yeniden düzenlenmiştir.

Dış ticaret mevzuatı ve uygulamasında sık sık bahsedilen banka rolleri şu şekilde sıralanabilir:

• Amir Banka (Akreditif Bankası): Akreditifi açan ve lehtara karşı dönülemez, şartlı ödeme sorumluluğu altına giren bankadır. İthalatçının bankası olarak da nitelenebilir.

• Lehtar Banka: İhracatçının bankasıdır.

• Muhabir Banka: Herhangi bir bankanın yurt içi ya da yurt dışında şubelerinin olmadığı (özellikle de yurt dışında) yerlerde, bu banka tarafından adına işlem yapmaya yetkilendirilmiş bankalardır.

• Teyit Bankası: Özellikle teyitli akreditifte, amir bankanın talebi veya verdiği yetki üzerine akreditife teyidini ekleyen bankadır.

• İhbar Bankası: Amir bankanın talebiyle akreditifi ihbar eden banka anlamına gelir.

• Devir Bankası: Devredilebilir akreditifte, akreditifin devri ile görevlendirilmiş bankadır.

• Rambursman Bankası: Amir banka tarafından ödemeyle yetkilendirilmiş bankadır.

Ticari bankalar ve finans kurumlarının dış ticaret sürecinde yerine getirmiş olduğu faaliyetler şu şekilde sıralanabilir:

• İşletmelere kuruluş ve üretim sürecinde çeşitli nedenlerle (nakit ihtiyacı, yatırım ihtiyacı vs.) ihtiyaç duydukları kısa, orta ve uzun vadeli kaynak sağlarlar.

• İşletmelere kuruluş, üretim ve satış sürecinde, uluslararası finans kuruluşlarının (Dünya Bankası, Avrupa Yatırım Bankası vs.) sunduğu finans olanaklarından faydalanmaları konusunda destek sağlarlar.

• İhracat sürecinde sevk öncesi ve sonrası ihracat kredisi sağlarlar.

• Dış ticaret sürecinde çeşitli nedenlerle (yurt dışı tanıtım ve pazarlama, yurt dışı mağaza açma vs.) ihtiyacı olan finansmanı sağlarlar.

• Dış ticaret bedelinin ödenmesi sürecinde yukarıda açıklanan rolleri üstlenirler.

• Dış ticaret yapan firmaların ihtiyacı olan referans, teminat ve garanti ihtiyaçlarının giderilmesinde de rol üstlenirler.

• Deneyimleri ile dış ticaret yapan firmalara, uluslararası piyasalarda ihtiyaçları olan bilgileri (ticaret rejimleri, döviz piyasaları, fiyatlar, ödeme olanakları ve riskleri, anlaşmazlık durumlarında söz konusu ülkelerdeki hukuki düzenleme bilgileri vs.) sağlayarak danışmanlık görevi üstlenirler.

Yönetim Kurulu; Yedi üyeden oluşan Yönetim Kurulunun Banka Genel Müdürü dışında kalan altı üyesi Genel Kurul tarafından seçilir. Her bir üyesi 3 yıllığına seçilen Yönetim Kurulu, üyeleri arasından bir Başkan ve bir Başkan Vekili seçer. Türk Eximbank, Yönetim Kurulu tarafından idare ve temsil edilir. Yönetim Kurulu, Kanun ve Esas Sözleşme uyarınca Genel Kurulun yetkisinde bırakılmış bulunanlar dışında, Bankanın faaliyet konusunun gerçekleştirilmesi için gerekli olan her çeşit iş ve işlemler hakkında karar almaya yetkilidir.

1211 sayılı TCMB Kanunu uyarınca, TCMB hisse senetleri (A), (B), (C) ve (D) olmak üzere dört sınıfa ayrılmış olup (A) sınıfı hisse senetleri münhasıran Hazineye, (B) sınıfı hisse senetleri Türkiye’de faaliyette bulunan milli bankalara, (C) sınıfı hisse senetleri 15.000 hisseyi geçmemek üzere milli bankalar dışında kalan diğer bankalarla imtiyazlı şirketlere, (D) sınıfı hisse senetleri ise Türk ticaret müesseselerine ve Türk vatandaşlığını haiz tüzel ve gerçek kişilere tahsis edilmiştir.

Yönetim Komitesinin görevleri 1211 Sayılı Kanunun 30. Maddesinde şu şekilde ifade edilmiştir:

• Başkanca (Guvernör) gerek görüldüğünde Banka Meclisi kararına bağlanacak hususları önceden inceleyerek, TCMB Meclisine yapılacak tekliflerin hazırlanması,

• TCMB’nin idare, teşkilat ve hizmetlerine ilişkin yönetmeliklerin hazırlanması,

• Yönetmeliklerle Yönetim Komitesinin kararına bırakılan hususlarda karar alınması,

• TCMB işlemlerinde koordinasyonun sağlanması,

• Atanmaları TCMB Meclisince yapılan personel dışında kalan memur ve hizmetlilerin tayin, aylıklarını tespit, işten çıkarma ve emeklilik gibi işlemlerinin yapılması, görevlerini yerine getirir.

Merkez Bankasının Türkiye çapında 21 Şubesi bulunmaktadır.

Türk Eximbankın Orta-Uzun Vadeli Kredileri

• İhracata Yönelik İşletme Sermayesi Kredisi

• İhracata Yönelik Yatırım Kredisi

• Marka Kredisi

• Avrupa Yatırım Bankası (AYB) Kredisi

• Yurt Dışı Mağazalar Yatırım Kredisi

• Özellikli İhracat Kredisi

• Gemi İnşa ve İhracatı Finansman Programı

Türk Eximbankın Samsun, Trabzon, Ege Bölgesi Sanayi Odası, Manisa Organize Sanayi Bölgesi, İzmir Kemalpaşa Organize Sanayi Bölgesi, Eskişehir Ticaret Odası, Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası, Hatay Akdeniz İhracatçı Birlikleri ve Çerkezköy Organize Sanayi Bölgesi bünyesinde 9 adet irtibat noktası bulunmaktadır

Yedi üyeden oluşan Yönetim Kurulunun Banka Genel Müdürü dışında kalan altı üyesi Genel Kurul tarafından seçilir. Her bir üyesi 3 yıllığına seçilen Yönetim Kurulu, üyeleri arasından bir Başkan ve bir Başkan Vekili seçer. Türk Eximbank, Yönetim Kurulu tarafından idare ve temsil edilir.

TKB, ödenmiş sermayesinin %99,08’i T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığına aittir. Kalan pay, Borsa İstanbul İkinci Ulusal Pazarı’nda KLNMA sembolü ile işlem görmektedir.

I. KOSGEB- 1990

II. Merkez Bankası-1930

III. Türkiye Kalkınma Bankası-1975

IV. Eximbank-1987'de kurulmuştur.

KOSGEB Müdürlükleri bünyesinde 9 ilde 12 adet laboratuvar hizmet vermektedir.

Lehtar Banka: İhracatçının bankasıdır.