DIŞ TİCARETLE İLGİLİ KURUMLAR VE KURULUŞLAR - Deneme Sınavı - 7

BDT’yi Azerbaycan, Beyaz Rusya, Ermenistan, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova, Özbekistan, Tacikistan ve Rusya Federasyonu devletleri oluşturmaktadır. Gürcistan ve Ukrayna topluluktan ayrılmıştır. Estonya, Letonya, Litvanya bu birleşim içinde yer almamıştır.

Geçmişi 14.yy’a kadar uzanan Avrupa’daki bütünleşme hareketi 20.yy’ın ancak ikinci yarısında hayat bulmuştur. Bütünleşme 1932 yılında Belçika, Hollanda ve Lüxemburg’un Ouchy Anlaşması’nı imzalayarak oluşturduğu Benelux’le şekillenmeye başlamıştır. Ancak gerçek anlamda kapsamlı bir bütünleşmenin başlaması, Schuman Planı’nın 9 Mayıs 1950’de ilan edilmesidir.

DTÖ anlaşmalarına göre, ülkeler kendi ticari ortakları arasında ayrım yapamazlar. Buna da koruyuculuk kuralı denilmektedir. Bir DTÖ üyesi ülke diğer bir ülkeye bir ayrıcalık tanımışsa (daha düşük bir gümrük vergisi oranı gibi), bunu tüm diğer ülkelere de uygulamak zorundadır. Doğru cevap B'dir.

GATT faaliyetleri içinde uluslararası ticaretin serbestleştirilmesi, artırılması ve düzene kavuşturulması için çok sayıda toplantı düzenlenmiş ve kararlar almıştır. Raund olarak isimlendirilen 9 adet GATT müzakeresi gerçekleştirilmiştir. Doğru cevap C'dir.

DTÖ'nün merkezi İsviçre'nin Cenevre şehrindedir. DTÖ'nün 2016 itibarıyla 164 üyesi vardır. Doğru cevap D'dir.

Türkiye GATT'a 1950 – 1951 yıllarında İngiltere'nin Torquay kentinde yürütülen Torquay görüşmeleri sonrasında 21.12.1953 tarihinde resmen taraf olmuştur. Doğru cevap A'dır.

1964 yılında kurulan Uluslararası Ticaret Merkezi – ITC, ticaret ile ilgili teknik yardım sağlamada Birleşmiş Milletler sistemi içinde odak noktası olmuştur. ITC, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) ve Birleşmiş Milletlerin ortak kuruluşudur. Doğru cevap C'dir.

Milletlerarası Ticaret Odası (ICC), mal ve hizmetler için serbest ve açık piyasa koşullarını oluşturmak ve sermayenin serbest dolaşımını sağlamak için ticaret ve yatırımı teşvik ederek iş dünyasına hizmet vermek üzere 1919 yılında Atlantik City – ABD'de kurulmuştur. ICC günümüzde küresel iş dünyasının sözcüsü konumundadır. Doğru cevap E'dir.

Dünya Gümrük Örgütü'nün (WCO) temel misyonu küresel ekonomi içinde üyelerinin gümrük idarelerinin etkililiğini ve verimliliğini artırmaktır. WCO, malların, insanların ve ulaşım araçlarının uluslararası hareketliliği ile bağlantılı olarak gelirlerin toplanması gibi geleneksel gümrük aktivitelerinin yanı sıra çevresel koruma, uyuşturucu kaçakçılığı, kara para aklanması ile mücadele ve yiyecek ve gelirlerin güvenliğinin sağlanması gibi sorumlulukları yerine getirmeyi misyon edinmiştir. Doğru cevap B'dir.

Uluslararası Ödemeler Bankası 1930 yılında kurulmuştur. BIS, Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra yapılan Versay Antlaşması ile Almanya'nın dayatılan tazminat ödeme konusuyla ilgili olarak Young Planı (1930), kapsamında kurulmuştur. BIS, başlangıçta tazminat ödemelerinin toplanması ve dağıtılmasını yönetmek üzere Berlin'de Tazminat Genel Ajansı olarak fonksiyonlarını yerine getirmiştir. İlerleyen süreçte tazminat konusu yavaş yavaş ortadan kalkmış ve BIS, parasal ve finansal istikrarın sağlanması amacıyla merkez bankaları ve diğer ilgili kurumlar arasında iş birliği üzerine odaklanmıştır. Doğru cevap C'dir.

Dünya Fikrî Mülkiyet Örgütü'nün (WIPO) geçmişi 1800'lü yılların sonuna uzanmaktadır. 1883 yılında 14 ülke tarafından imzalanan Endüstriyel Mülkiyetin Korunması Paris Sözleşmesi ile bu alandaki ilk ciddi adım atılmış olmuştur. Böylece icatlar (patent), markalar ve endüstriyel tasarımların başka ülkelerde ve başkaları tarafından çalınması ve kullanılmasının engellenmesi amaçlanmıştır. Doğru cevap A'dır.

BIS'nın bünyesinde faaliyette bulunan komite ve kuruluşlar şunlardır:

• BIS Bankacılık Denetleme Basel Komitesi,
• Küresel Finansal Sistem Komitesi,
• Ödeme ve Takas Sistemleri Komitesi,
• Piyasalar Komitesi,
• Merkez Bankası Yönetim Grubu
• Merkez Bankası İstatistik Irving Fisher Komitesi.

BIS'na rapor vermeyen ve BIS dışında faaliyet gösteren, ancak üye merkez bankalarına doğrudan hizmet veren Finansal İstikrar Kurulu, Uluslararası Mevduat Sigortacıları Birliği ve Uluslararası Sigorta Danışmanları Birliği organları da mevcuttur. Doğru cevap D'dir.

Dünya Ticaret Örgütünün (DTÖ) (World Trade Organization – WTO) kuruluşu II. Dünya Savaşı’na dayanmaktadır. II. Dünya Savaşı sona erdikten sonra ortaya çıkan manzara; 50 milyondan fazla insan kaybı, yakılmış yıkılmış bir Avrupa, Savaş dolayısıyla çökmüş bir dünya ekonomisi. Böyle bir dünyanın nasıl toparlanacağı ve yaşanabilir bir duruma getirileceği başta Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Avrupa devletleri olmak üzere tüm dünyanın en önemli meselesi olmuştur.

BM bünyesinde yapılan çalışmalar içinde uluslararası ticaretin de bir düzene girmesi için 30 Ekim 1947’de Tarifeler ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT) 23 ülke tarafından imzalanmış ve 10 Ocak 1948’de yürürlüğe girmiştir. Türkiye bu anlaşmayı 1953 yılında imzalayarak taraf olmuştur. Bu tarihten sonra GATT 01.01.1995 tarihine kadar faaliyetlerini sürdürmüş ve yerini bu tarihte yürürlüğe giren Nihai Senet’le DTÖ’ne bırakmıştır.

Bu süreç içerisinde GATT faaliyetlerini dört temel prensip çerçevesinde yönlendirmiştir:

• En Çok Kayrılan Ülke Kuralı: DTÖ anlaşmalarına göre, ülkeler kendi ticari ortakları arasında ayrım yapamazlar. Bir DTÖ üyesi ülke diğer bir ülkeye bir ayrıcalık tanımışsa (daha düşük bir gümrük vergisi oranı gibi), bunu tüm diğer ülkelere de uygulamak zorundadır. Bu uygulamanın bazı istisnaları vardır. Serbest ticaret anlaşması dahilinde karşılıklı olarak ayrıcalıklar tanınabilir. Gelişmekte olan ülkelere özel erişim hakkı verilebilir. Bir ülke diğer ülkelerden kurallara uygun olmayacak şekilde işlenmiş ürünlere karşı engelleri artırabilir. Hizmetler sektöründe, ülkelere ayrımcılık sınırlı düzeydedir. Sözleşmeler sıkı koşullar altında bu gibi istisnalara izin verir. Zengin ya da fakir, zayıf ya da güçlü tüm ülkelere aynı uygulamaların yapılması gereklidir.

• Ulusal Muamele (eşit yerli ve yabancı uygulaması): İthal ve yerel ürünlere eşit muamele edilmelidir. Aynı durum iç ve dış hizmetler, yerli ve yabancı markalar, telif hakları ve patent için de geçerlidir. “Ulusal muamele” (yabancı ülke mallarına kendi vatandaşlarınınki ile aynı muamele) Bu ilke, aynı zamanda, küçük uygulama farkları ile her üç ana DTÖ anlaşmalarında da bulunmaktadır (GATT’ın 3’üncü maddesi, GATS’ın 17’nci maddesi, TRIPS’in 3’üncü maddesi).

• Müzakere Yoluyla Ticaretin Daha Serbest Olması: Ticari engeller gümrük vergileri (tarifeler), ithalat yasakları, miktar kısıtlamaları (kotalar) gibi önlemleri içerirken, bürokrasi ve kur politikası gibi bazı uygulamalar da bu kapsamda değerlendirilmektedir. Ticaret serbestisi için bu engellerin kaldırılması gereklidir. Doha Kalkınma Gündemi altında 9’uncusu gerçekleştirilen görüşmelerde öncelikle ithal malları üzerindeki tarifelerin düşürülmesi üzerinde durulmuştur. Müzakerelerin bir sonucu olarak, sanayi malları üzerindeki ülkelerin tarife oranları istikrarlı bir şekilde %4’ün altına indirilmiş ve mallara yönelik bu müzakereler hizmetler ve fikrî mülkiyet gibi yeni alanları da kapsayacak şekilde genişletilmiştir. DTÖ anlaşmaları, “ilerici liberalizasyon” uygulamalarını uyarlayabilmeleri için başta gelişmekte olan ülkeler olmak üzere tüm ülkelere zaman tanımaktadır.

Bağlayıcılık ve Şeffaflık Yoluyla Öngörülebilirlik, Rekabetin Artırılması ve Ekonomik Gelişmenin Sağlanması: DTÖ, uluslararası ticaretin serbestleştirilebilmesi için ülkelerin uygulamalarının belirgin ve bağlayıcı olması gerekliliği üzerinde durmuş, rekabetin artırılabilmesi için ülkelerin teşvik, yardım ve sübvansiyon uygulamalarına sınır getirmesi ve eğer gerekiyorsa ithalatı kısıtlama aracı olarak sadece tarifelerin kullanılmasını öngörmüştür. DTÖ, gelişmekte olan ülkelerin kalkınmalarına katkı sağlamak amacıyla gelişmiş ülkelerin gelişmekte olan ülkelere imtiyazlı davranmaları yönünde tavsiyelerde bulunmaktadır.

DTÖ’nün merkezi İsviçre’nin Cenevre şehrindedir. DTÖ’nün 2016 itibarıyla 164 üyesi (Tablo 8.2.) vardır. 2015 yılı bütçesi 197 milyon İsviçre Frangı’dır (Bütçe gelirinin önemli bir kısmı üyelerin katkılarıyla oluşturulmaktadır. Bütçeye üye katılımları uluslararası ticaretteki payları baz alınarak belirlenmektedir. Bu konu DTÖ’yü kuran anlaşmanın 7’nci maddesinde açıklanmaktadır).

Anlaşmazlıkların Çözüm Organı (AÇO), tüm üye ülkelerden oluşur ve genellikle üye ülkelerin elçileri veya eş değeri görevlileri tarafından temsil edilir. AÇO, üyeler arasındaki ticari problemleri görüşmek ve bir çözüm kavuşturmak üzere çalışmalar yaparak Genel Konsey’de görüşülmesini sağlamaktadır.

Dünya Ticaret Örgütüne, şikâyetçi ve davalı olarak sistemi en çok ABD ve Avrupa Birliği (AB) kullanmıştır. Kanada, Brezilya, Hindistan ve Meksika diğer en çok şikâyette bulunan üyelerdir. Hindistan ve Çin çok sayıda davada davalı olmuştur. Türkiye, Hindistan (2 kez), ABD (2 kez), Macaristan, Ekvador, Brezilya,

Uluslararası Ticaret Merkezi – ITC’nin temel amaçları şunlardır: Gelişmekte olan ülkelerde işletmelerin ekonomik gelişimini hızlandırmak suretiyle küresel pazarlarda daha rekabetçi olmalarını sağlamak, Birleşmiş Milletler’in Binyıl Kalkınma Hedefleri’ne ulaşılmasına katkıda bulunmak.

ITC, şu beş temel birleştirici iş yönelimi ile faaliyetlerini yönlendirmektedir: • İş ve ticaret politikası, • İhracat stratejisi, • Ticaret destek kurumların güçlendirilmesi, • Ticaret zekası ve • İhracatçı rekabet gücü