DIŞ TİCARETLE İLGİLİ KURUMLAR VE KURULUŞLAR - Deneme Sınavı - 11

Türkiye’de Ticaret Bakanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile Türk Standartları Enstitüsü (TSE), Türk Patent ve Marka Kurumu (TPMK) ve Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) gibi bakanlık ve kurumların dış ekonomi politikasının belirlenmesinde ve uygulanmasında çeşitli görevleri vardır.

Dış Ticaret Rejimi ile ilgili strateji ve politikaların oluşturulması, haksız ithalata karşı önlemlerin geliştirilmesi ve uygulanması Ticaret Bakanlığının sorumluğundadır.

İhracatı Ön İzne Bağlı Mallardan bazıları ve izin alınması gereken merciler şu şekildedir: Afyon ve haşhaş kellesi (Sağlık Bakanlığı), gübreler (kimyevi gübreler hariç), yarış atları, Yem Kanunu kapsamına giren yemler, (Tarım ve Orman Bakanlığı), Nükleer ve Nükleer Çift Kullanımlı Eşyaların İhracatında İzne Esas Olacak Belgelerin Verilmesine İlişkin Yönetmelik kapsamındaki mallar (Türkiye Atom Enerjisi Kurumu) ve Tehlikeli
Atıkların Sınırlarötesi Taşınımının ve Bertarafının Kontrolüne İlişkin Basel Sözleşmesi Kapsamındaki mallar.

Ticaret Bakanlığının kullandığı temel dış ticaret politikası araçları şunlardır: Gözetim Önlemleri, Korunma Önlemleri, Anti Damping Önlemleri, Anti Sübvansiyon Önlemleri, Kotalar, Tarife Kontenjanları, DİR Uygulamaları, Fire Oranları Uygulamaları, Kayda Alma Soruşturmaları, Referans Fiyat Uygulamaları, menşei, kıymet (tutar), miktar ve gümrük kaçakçılığı soruşturmaları.

Ticaret Bakanlığı bölge müdürlüklerindeki ürün denetmenleri, dış ticarete konu olan ürünlere Kontrol Belgesi verirler. Bu denetimlerde bakanlığa bağlı laboratuvarların yanı sıra lisans verilen özel laboratuvarlar da kullanılır.

Dış ticarete finansman sağlayan ulusal kurum ve kuruluşlar, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), ticari bankalar ve Eximbanktır. Bu kuruluşların dış ticarete yönelik finansman faaliyetleri daha fazla firmanın (işletmenin) ihracat ve ithalat yapmasına olanak tanımaktadır.

Yeni pazarlar ve iş olanakları yaratmaya yönelik araştırma geliştirme çalışmaları yürüten İhracatı Geliştirme Merkezi (İGEME) dış ticarete katkı sağlayan özel bir kuruluştur.

İş birliğine yönelik kuruluşlara Dünya Ticaret Örgütü, Uluslararası Para Fonu, Dünya Bankası, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) gibi uluslararası kuruluşları örnek verebiliriz.

Tarihteki ilk gümrük birliği 19’uncu yy’da gerçekleştirilen Alman Gümrük Birliği’dir (Zollverein). 20’nci yy’daki gümrük birliği örnekleri sırasıyla, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg arasında kurulan BENELÜKS (BENELUX) ile Avrupa Ekonomik Topluluğunun 1 Temmuz 1968’te gerçekleştirdiği gümrük birliğidir. Bu tarihte Almanya, Fransa, İtalya, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg arasında sanayi ve tarım mallarının çoğunda tarife, kota ve eş etkili vergiler kaldırılarak mallarda serbest dolaşımının önü açılmıştır.

Dünyada ülkelerin dış ticaretlerini kolaylaştırmaya yönelik farklı koordinasyon yöntemleri uyguladıkları görülmektedir (Deliçay, 2015; 15). Bu yöntemleri dört grupta toplamak mümkündür.
Bunlar;
• Daimi Koordinasyon Komiteleri
• Geçici Komiteler
• Toplantılar
• Yazışmalar

Türkiye’de Ticaret Bakanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı,
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile Türk Standartları Enstitüsü (TSE), Türk Patent ve Marka Kurumu (TPMK) ve Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) gibi bakanlık ve kurumların dış ekonomi politikasının belirlenmesinde
ve uygulanmasında çeşitli görevleri vardır. Doğru cevap E'dir.

İhracatı Yasak Mallar Listesi 11 maddeden oluşur. Kültür ve tabiat varlıkları, Hint keneviri, tütün tohumu ve fidesi, doğadan toplanan doğal çiçek soğanları ve zeytin (tescili yapılmış ve Millî Çeşit Listesi’nde yayımlanmış olan çeşitlerinin yurt içinde sertifikalandırılmış olanları hariç), incir, fındık, Antep fıstığı, asma (sultani çekirdeksiz) fidanları yasak ürünler arasındadır.

İhracatı Ön İzne Bağlı Mallardan bazıları ve izin alınması gereken merciler şu şekildedir: Afyon ve haşhaş kellesi (Sağlık Bakanlığı), gübreler (kimyevi gübreler hariç), yarış atları, Yem Kanunu kapsamına giren yemler, (Tarım ve Orman Bakanlığı), Nükleer ve Nükleer Çift Kullanımlı Eşyaların İhracatında İzne Esas Olacak Belgelerin Verilmesine İlişkin Yönetmelik kapsamındaki mallar (Türkiye Atom Enerjisi Kurumu) ve Tehlikeli Atıkların SınırlarötesiTaşınımının ve Bertarafının Kontrolüne İlişkin Basel Sözleşmesi Kapsamındaki
mallar (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı). Doğru cevap A'dır.

Ekonomik İş Birliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), Avrupa Birliği ve diğer bölgesel örgütler bünyesindeki anlaşmalar dış ticaret kurallarının belirleyicileri arasındadır. Uluslararası Standardizasyon Teşkilatı (ISO), Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN), Uluslararası Elektroteknik Komisyonu (IEC), Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Komitesi (CENELEC) ise dış ticarete teknik destek veren uluslararası kurum ve kuruluşlar arasında yer alır. Doğru cevap A'dır.

Üye ülkelerin birbirlerinden bağımsız ekonomi ve para politikaları izleme olanaklarının önemli ölçüde uluslarüstü yetkiye sahip ortak birlik organlarına devredildiği, buna karşılık üye ülkelerin makroekonomik politikalarla ilgili karar alanlarını uluslararası kurumlara terk etmediği "Uluslararası Ekonomik İş Birliği ve Birleşmeye Yönelik Oluşum" Ekonomik ve Parasal Birlik (Economic and Monetary Union: EMU)' tir. Doğru cevap C'dir.

Serbest Ticaret Bölgesi ve Tercihli Ticaret Anlaşması, Ortak Gümrük Tarifesi (OGT) Uygulaması'nın bulunmadığı uluslararası ekonomik birleşme şekilleri arasında yer almaktadır. Doğru cevap D'dir.

Dış ticareti düzenleyen anlaşmalar; Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşması ve kapsamındaki anlaşmalar (Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Anlaşması, Hizmetler Ticareti Genel Anlaşması (GATS), Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşması (TRIPS), Ticarette Teknik Engeller Anlaşması, Tekstil ve Giyim Anlaşması), Bazı ürünlerin dış ticaretine kısıtlama veya yasaklama getiren anlaşmalar (Kimyasal Silahlar Sözleşmesi gibi), Bölgesel anlaşmalar (serbest ticaret bölgesi, gümrük birliği ve ortak pazar gibi), İkili anlaşmalar (tercihli ticaret anlaşması) ve Diğer anlaşmalar'dır. Doğru cevap E'dir.

Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşması ve kapsamındaki anlaşmalar (Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Anlaşması, Hizmetler Ticareti Genel Anlaşması (GATS), Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşması (TRIPS), Ticarette Teknik Engeller Anlaşması ve Tekstil ve Giyim Anlaşması)'dır. Doğru cevap D'dir.

14 Ocak 1970 tarihinde çıkarıldıktan sonra zaman zaman revizelere uğrayan 1211 Sayılı Kanunun 4. Maddesinde TCMB’nin görevleri şu şekilde sıralanmıştır: Para politikasını yönlendirmek için açık piyasa işlemleri yapmak, Hükûmetle birlikte Türk lirasının iç ve dış değerini korumak için gerekli tedbirleri almak ve yabancı paralar ile altın karşısındaki muadeletini tespit etmeye yönelik kur rejimini belirlemek, Türk lirasının yabancı paralar karşısındaki değerinin belirlenmesi için döviz ve efektiflerin vadesiz ve vadeli alım ve satımı ile dövizlerin Türk lirası ile değişimi ve diğer türev işlemlerini yapmak, Bankaların ve TCMB tarafından uygun görülecek diğer mali kurumların yükümlülüklerini esas alarak zorunlu karşılıklar ve umumi disponibilite ile ilgili usul ve esasları belirlemek, Reeskont ve avans işlemleri yapmak, Ülke altın ve döviz rezervlerini yönetmek, Türk lirasının hacim ve tedavülünü düzenlemek, ödeme ve menkul kıymet transferi ve mutabakat sistemleri kurmak, kurulmuş ve kurulacak sistemlerin kesintisiz işlemesini ve gözetimini sağlamak ve gereken düzenlemeleri yapmak, ödemeler için elektronik ortam da dahil olmak üzere kullanılacak yöntemleri ve araçları belirlemek, Finansal sistemde istikrarı sağlayıcı ve para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici tedbirleri almak, Mali piyasaları izlemek, Bankalardaki mevduatın vade ve türleri ile özel finans kurumlarındaki katılma hesaplarının vadelerini belirlemektir.

1211 Sayılı Kanunun 4. Maddesinde TCMB’nin temel yetkileri şu şekilde sıralanmıştır; Türkiye’de banknot ihracını gerçekleştirmeye, Devlet ekonomi politikası ve stratejileri doğrultusunda para politikasının uygulanmasını gerçekleştirmeye, Fiyat istikrarını sağlamak amacı doğrultusunda para politikasını yönlendirmeye, Olağanüstü hallerde ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonunun kaynaklarının ihtiyacı karşılamaması durumunda, belirleyeceği usul ve esaslara göre bu Fona avans sağlamaya, Son kredi mercii olarak bankalara kredi verme işlerini yürütmeye, Bankaların ödünç para verme işlemlerinde ve mevduat kabulünde uygulayacakları faiz oranlarını, belirleyeceği usul ve esaslara göre bankalardan istemeye, Mali piyasaları izlemek amacıyla bankalar ve diğer mali kurumlardan ve bunları düzenlemek ve denetlemekle görevli kurum ve kuruluşlardan gerekli bilgileri istemeye ve istatistiki bilgi toplamaya yetkilidir.