DIŞ TİCARETİN FİNANSMANI VE TEŞVİKİ

Leasing kelime anlamıyla kiralama demektir. Ancak kiralama kavramı leasingden farklı bir boyut taşımaktadır. Kiralama işleminde kiraya konu olan varlığın kullanım hakkını kiracıya kısa sayılabilecek bir süre devretme sözleşmesi (ortalama 1 yıl) kira sayılmaktadır. Leasing gibi (daha çok orta vade, ortalama 4 yıl) daha uzun sürede kiraya konu olan varlığın kiracıya devredilebilmesine olanak tanıyan sözleşmelerde kiralama kavramı içinde yer almaktadır.

Leasing’in çeşitli tanımları yapılmaktadır. Türkiye’de uygulandığı hâliyle leasingin kelime anlamı “finansal kiralama”dır. İşletme terminolojisi açısından leasing; kiracının ya da diğer bir ifade ile kullanıcının kira konusu olan varlığı kullanması karşılığında kiralayana yani varlığın sahibine yapacağı ödemeyi belirleyen bir anlaşmadır.

Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesi (IASC) bir kira sözleşmesinin finansal kiralama olabilmesi için aşağıda belirtilen dört kriterden en az birini taşıması gerektiğini belirtmiştir. • Kira anlaşmasının sonunda malın mülkiyetinin kiracıya devredilmesinin öngörülmesi, • Kira anlaşması ile kiracıya kira süresi sonunda malı o tarihteki beklenen piyasa fiyatının altında bir değerden satın alma hakkının verilmesi, • Kira süresinin, kiralanan malın ekonomik ömrünün en az %75’ine eşit olması, • Kira ödemeleri toplamının kira süresinin başlangıcındaki bugünkü değerinin malın piyasa değerinin en az %90’ına eşit olması.

M.Ö 2000’li yıllarda leasingin bilinen ilk uygulamasının Sümerler tarafından tarım araçları kiralamasında yapıldığı bilinmektedir. Sonraki dönem, Roma İmparatorluğu’nda leasing uygulamaları yaygın olarak kullanılırken Ortaçağ’da binalar ve araziler üzerinden yapılmıştır. Dünyanın ilk tescilli leasing şirketi 1855 yılında kurulan “Birmingham Wagon Company” olup demiryolu vagonlarını beş ile sekiz yıl arasında değişen sürelerle kiralamıştır.

Kiralama ilişkisinde yer alan kişilerin sayısına göre bir ayrım yapıldığında leasing; dolaylı leasing dolaysız leasing olarak ikiye ayrılmaktadır. Kiralayanın aynı zamanda sözleşme konusu malın üreticisi veya satıcısı olması durumunda doğrudan leasingden bahsedilir. Sözleşmede arada ayrıca bir kiralama şirketi bulunmaz. Literatürde “Üretici ya da Satıcı Kiralaması” olarak da anılan doğrudan leasing, aynı zamanda sürümü artırma hedefi de taşıdığından bir pazarlama yöntemi olarak da kullanılmaktadır. Bu durumda kiralayan sözleşme konusu malı, kiracının seçim ve talebi ile üçüncü kişi durumundaki bir üretici veya satıcıdan sağlamakta ve belirli bir kira bedeli karşılığında kullanmak üzere zilyetliğini kiracıya bırakmaktadır.

Kaldıraçlı Kiralama (Leveraged Leasing) Yüksek sermaye gerektiren yatırımlarda finansal kiralamaya konu olan malın satın alınması için gerekli olan nakdin bankalardan veya finansal kuruluşlardan kredi kullandırılması yolu ile uygulanan finansal kiralama çeşididir.

Kredili satışlar yapan firmaların, bu satışlarından doğan alacak haklarının 60-180 gün vadeli olarak “faktoring şirketi” tarafından taraflar arasında imzalanan bir faktoring sözleşmesi ile satın alınması esasına dayanan ve faktoring şirketinin satıcı firmaya finansman hizmeti dışında anında peşin ödeyerek bütün alacaklarını satın almak, alacakları takip ederek vadesinde tahsil edilmesini sağlamak, bu alacaklara ilişkin muhasebe ve defter kayıtlarını tutmak ve potansiyel müşterilerin finansal yapıları hakkında bilgi toplama gibi hizmetlerden yararlandırmaktadır.

Faktoring şirketlerinin fonksiyonları aşağıdaki şekildedir.

• Anında peşin ödeyerek bütün alacakları satın alır.

• Alacakları tahsil eder.

• Bu alacaklara ilişkin muhasebe ve defter kayıtlarını tutar.

• Borçlu hakkında istihbarat yapar ve elde ettiği bilgileri güncel tutar.

• Borçlunun mali sıkıntıya düşerek ödeme kabiliyetini kaybetmesi halinde oluşan zararları üstlenir, yani satıcıyı tahsilat sıkıntısına karşı korur.

İşletmelerin çalışma sermayeleri için gerekli olan finansmanın faktoring şirketleri tarafından sağlanması, işletmeleri faktoring hizmetlerinden yararlanmaya yönelten nedenlerden birisidir. Genelde faktoring şirketi müşterisinin talebi halinde, fatura tutarının %80’ine kadar olan kısmını nakden ödeyebilmektedir. Faturanın geriye kalan %20 ’lik kısmı ise tahsilat yapılıp faktoring şirketinin ücreti bundan düşüldükten sonra kalan net tutar üzerinden ödenir. Böylece satıcı işletme, kredili satışlarından dolayı gereksinim duyacağı nakit ihtiyacını karşılamış olacaktır.

Rücu Edilebilir Faktoring Satıcıya satış kayıtları yönetimi, tahsil hizmeti ve finansman sağlamakta fakat alacağın ödenmemesi riskine karşı güvence verilmemektedir.

Forfaiting işleminde karşılaşılan riskler beş grupta incelenebilir. Bunlar; politik risk, döviz kuru riski, transfer riski, faiz oranı ve ticari risklerdir.

Politik Risk: İthalatçı ülkede ortaya çıkabilecek olağan dışı gelişmeler politik risk kavramına girmektedir. Bu risk ihracatçıyı zarara uğratabilir. Bu riskin gerçekleşmesi durumunda riskin zararını banka üstlenir. Banka bu riski yönetmek için sigorta yaptırabilir

Faaliyet leasingi, kiracı ile kiralayan kuruluş arasında yapılan ve sözleşme konusu malın mülkiyetinin, her türlü riskinin, bakım ve giderlerinin kiralayanda kaldığı, buna karşın kiracının yalnız belirli bir kira bedeli ödemekle yükümlü olduğu, finansman unsuru mevcut olmamakla birlikte, genellikle geçici özellikteki ihtiyaçların karşılanmasında, kısa süreli olarak önceden belirli sürelere uymak kaydıyla fesih edilebilen bir leasing türüdür.

2012 21.11.2012 Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu TBMM’de kabul edildi.

Hizmet (İş Görme) Fonksiyonu
Faktoring şirketleri aşağıdaki hizmetleri verebilir.
Müşteriye Ait Muhasebe Defterlerinin Tutulması: Satıcı firma açısından faktoring uygulamasının en faydalı hizmetlerinden birisi yaptığı kredili satışların muhasebeleştirilmesi işinin faktor tarafından üstlenilmesidir.

Forfaiting İşleminin Tarafları
Forfaiting işlemlerinde yer alan taraflar şunlardır:
• İhracatçı işletme (forfaitist)
• İthalatçı işletme
• Forfaiter
• Garantör banka

Alt kiralama aynı koşullarla malı bir başkasına kiralayabilme hakkı tanıyan finansal kiralama türüdür. Alt kiralamada, kiralayan kiralanan malın kullanım hakkını kiracıya devretmekte, kiracı da aynı malı aynı koşullarla üçüncü bir kişiye devretmektedir.

Net finansal kiralama kiralanan varlığa ait tüm tamir, bakım, idame ve harçların kiracının yükümlüğünde olduğu finansal kiralama şeklidir.

Uluslararası Faktoring Sözleşmesi’nin bir unsuru olan muhabir faktor uluslararası faktoring İşlemlerinde ithalatçının ülkesindeki faktore muhabirlik hizmeti veren faktor firmasıdır. Kendi ülkesindeki ithalatçı firma hakkında ihracatçının ülkesindeki faktore bilgi verir. Ayrıca ithalatçı firmadan mal bedelini tahsil ederek ihracatçının ülkesindeki faktore iletir.

Bir ticari kredi işleminin uluslararası faktoring kapsamında ele alınabilmesi için aşağıdaki hizmetlerden en az ikisini kapsaması gereklidir.
- Finansman,
- Müşteri adına hesap tutulması,
- Borcun tahsili,
- Ödenmeme riskini karşılama,

V. madde olarak verilen ifade kapsanması gereken ifadeler arasında yer almamaktadır. II. madde ise Müşteri adına ödeme yapılması değil, Müşteri adına hesap tutulması olacağından kapsanması gereken koşullara ilişkin olarak yanıştır. Bu nedenle cevap D) I, III ve IV'dür.

Ticari Risk

Borçlu ya da garantör banka ödeme güçlüğüne düşebilir ya da kasıtlı olarak ödeme yapmak istemeyebilir. Forfaiting işlemindeki senetli ve senetsiz alacakları satın alan forfaiter, risk görmesi durumunda bunları başka tüzel ya da gerçek kişilere satabilir. Bu şekilde işlemin gerçekleştiği piyasaya “ikincil piyasa” adı verilmektedir. Bu riski azaltmak için bankalar kredi limitlerini ve vadeyi gerçekçi olarak belirlemeye çalışırlar.