DIŞ TİCARETE GİRİŞ

Mal grupları açısından ele alındığında ise 20. yüzyılın başında Osmanlı Devleti’nin temel ihracat ürünlerinin tütün, üzüm, incir, ham ipek, tiftik, afyon, meşe palamudu, fındık, pamuk ve zeytinyağı gibi tarımsal ürünler olduğu görülmektedir. İhraç edilen ürünler arasında mamul mal olarak sayılabilecek tek ürünün el dokuması halı ve kilimler olduğu göze çarpmaktadır. Buna karşılık, temel ithalat ürünleri ağırlıklı olarak pamuklu ve yünlü tekstil ürünleri gibi mamul mallardan oluşmaktadır. Mamul mallara ek olarak ülke sınırları içinde üretilmeyen şeker, çay ve kahve gibi bazı gıda maddelerinin ithal edildiği bilinmektedir. Doğru cevap D'dir.

Baltalimanı Ticaret Antlaşması’nın imzalanmasından itibaren gelişen süreçte, Osmanlı Devleti “açık pazar” hâline gelmiş, yerli üretimin gerilemesi ve yabancı tüccarlara tanınan haklar devlet gelirlerinin azalmasına yol açmıştır. Bu durum Osmanlı Devleti’nin dış borçlanmaya yönelmesine sebep olmuş, borçlanmaların sürekli olarak devam etmesi devletin büyük bir borç yükü altına girmesi ile sonuçlanmıştır. Ayrıca, ihracattan alınan vergi artmış, ithalatta gümrük indirimi olmuştur. Antlaşmadan önceki dönemde %3 olarak uygulanan dış ticaret vergisi ve %8 olarak uygulanan iç gümrük vergisi oranları değiştirilerek, ihracata uygulanan vergiler %12, ithalata uygulanan vergiler %5 olarak belirlenmiştir. Doğru cevap B'dir.

1934 yılında, bir önceki yıla göre ihracatta %25,7 ithalatta ise %52,5 oranında bir artış meydana gelmiştir. İthalattaki bu artış Türkiye’nin tüketim malları ithal eden bir ülke iken, 1934-1938 Dönemi’nde yürürlüğe konan Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı doğrultusunda 1934 yılından itibaren yatırım malları ithal etmeye başlaması ile açıklanabilir. Doğru cevap C'dir.

Atatürk’ün vefatının ardından devletçilik politikalarının sürdürülmesi hedeflenmiş ve 1938-1943 Dönemi kapsamında hazırlanmış olan İkinci Beş Yıllık Sanayi Planı’nın yürürlüğe konması planlanmıştır. Ancak II. Dünya Savaşı’nın oluşturduğu olumsuz koşullar sebebiyle Plan uygulamaya konulamamıştır. Ayrıca ülkenin savaşa girme ihtimali üretimde azalmaya yol açmış, yatırımlar durmuş ve askerî harcamalarda artış yaşanmıştır. Ancak Türkiye savaşa girmemiş ve 1939-1946 Dönemi kapsamında ülkede önemli ölçüde altın ve döviz rezervinin birikimi mümkün olmuştur. Doğru cevap E'dir.

1923 yılından günümüze kadar gelen süreçte farklı politikalar izlenerek dış ticaretin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Cumhuriyet’in kuruluşundan Büyük Bunalım’ın ortaya çıktığı 1929 yılına kadar liberal politikalar izlenmiş, ardından devletçilik politikası benimsenmiştir. 1950-1960 yılları arasında Türkiye’de yeniden liberal politikalar uygulanmış, 1960’tan 1980’e kadar ithal ikameci politikalar izlenmiştir. 1980 yılında açıklanan 24 Ocak Kararları ile Türkiye’de ithal ikamesi yaklaşımı terk edilerek dış ticaret serbestleştirilerek ihracata dayalı sanayileşme politikası benimsenmiştir. Doğru cevap A'dır.

Türkiye’de 1963-1973 Dönemi kapsamında ithal ikamesine ağırlık veren bir strateji uygulanmış, yerli üretimin gelişmesi amacıyla ithal edilen bazı ürünlerin yurt içinde üretilmesi hedeflenmiştir. Buna karşılık söz konusu dönemde dış ticaretin her yıl açık verdiği görülmektedir. 1973 yılından itibaren küresel çapta etkisini gösteren Petrol Krizi, yüksek enflasyon oranları ve dünyada ticaretin daralması; içeride ise Kıbrıs Barış Harekatı gibi sebeplerden ötürü dış ticaret hadlerinde bozulmalar yaşanmış, 1974 yılında ihracat %16.1 oranında artarken, ithalatta %81.1 oranında bir artış yaşanmıştır. Buna bağlı olarak dış ticaretteki açık 1974 yılında bir önceki yıla göre yaklaşık olarak 3 kat artış göstermiştir. Planlı dönem genel olarak ele alındığında ihracat dönem başında 320 milyon 731 $ seviyesinde iken, dönem sonunda 2.9 milyar $ seviyesine ulaşmıştır. Buna karşılık ithalat ise dönem başında 4.6 milyon $ seviyesinde iken yaklaşık 17 kat artış göstererek dönem sonunda 7.9 milyar $ seviyesine yükselmiştir. Doğru cevap A'dır.

1980-1990 Dönemi’nde Türkiye’nin ihracatında ve ithalatında ağırlıklı paya sahip ülke grubu olarak OECD ülkeleri, ülke bazında ise Almanya ve ABD öne çıkmaktadır. 1990 yılı itibarıyla toplam ihracatın %70’ini OECD ülkeleri ve %23’ünü Almanya oluşturmakta iken; toplam ithalatın %67’sini OECD ülkeleri ve %15’ini Almanya ve % 10’unu ABD oluşturmaktadır. Doğru cevap C'dir.

1990 yılında yaşanan Körfez Krizi ve küresel ekonomideki durgunluk ekonomik göstergeler üzerinde olumsuz etkiler yaratmıştır. Ek olarak uygulanan yüksek faiz-aşırı değerli kur politikası sebebiyle Türk lirası aşırı değerlenmiş, bu politika ithalatı teşvik ederken ihracatın kısıtlanmasına yol açmıştır. Sıralanan gelişmeler ışığında Türkiye, 1993 yılında Cumhuriyet’in kuruluşundan itibaren en yüksek dış ticaret açığı ile karşı karşıya kalmış, ihracatta bir önceki yıla göre %4.3 seviyesinde yaşanan artışa karşın ithalat %28.7 oranında artış göstermiştir. Doğru cevap D'dir.

2008 yılında meydana gelen Küresel Ekonomik Kriz etkisini 2009 yılında göstermiş, 2009 yılında iç ve dış ticaret daralmış, ihracatta %22.6, ithalatta %30.2 oranında düşüş yaşanmıştır. 2010 yılında dış ticaret hacmi tekrar genişlemeye başlamış, ihracatta yaşanan %11.5’lik artış karşısında ithalat %31.7 oranında artmıştır. Doğru cevap B'dir.

1945 yılında dünya barışını, güvenliği sağlamak ve korumak ve dünya üzerindeki ülkeler arasında ekonomik, toplumsal ve kültürel işbirliğini oluşturmak genel amaç ve hedefleri çerçevesinde kurulan kuruluş; Birleşmiş Milletlerdir. Doğru cevap A'dır.

UNIDO, gelişmekte olan ülkelerin endüstrileşmesini teşvik etmek amacıyla Birleşmiş Milletler içinde özerk bir organ olarak 17 Aralık 1966 tarihinde kurulmuştur. Doğru cevap B'dir.

Birleşmiş Milletler Teknik Yardım Genişletilmiş Programı ve Birleşmiş Milletler Özel Fonu, birleştirilmesiyle Birleşmiş Milletler Genel Asamblesi tarafından 22 Kasım 1965 yılında UNDP kurulmuştur. Doğru cevap C'dir.

UNDP'nin faaliyetlerini yönlendirdiği alanlar; yoksulluğun azaltılması ve Binyıl Kalkınma Hedeflerine ulaşılması, demokratik yönetişim, krizlerin önlenmesi ve toparlanma, çevre, enerji ve sürüdürülebilir kalkınma ve HIV/AIDS'dir. Doğru cevap D'dir.

Uluslararası Çalışma Örgütü – ILO, I. Dünya Savaşı sonrasında imzalanan Versay Anlaşmasının bir parçası olarak sadece sosyal adalet temelinde değil, evrensel ve kalıcı barışın sağlanabileceği inancını yansıtan bir örgüt olarak 1919 yılında kurulmuştur. Doğru cevap E'dir.

Merkezi Washington'da bulunan ve 188 üyesi olan IMF'in temel amaçları; küresel parasal işbirliğini sağlamak, finansal istikrarı sağlamak, uluslararası ticareti kolaylaştırmak, yüksek istihdam ve sürdürülebilir ekonomik büyümeyi teşvik etmek ve dünya çapında yoksulluğu azaltmak olarak sıralanabilir. Doğru cevap A'dır.

IMF’nun en üst karar organı Guvernörler Kurulu’dur. Bu kurulda her bir üye ülke bir guvernör ve guvernör yardımcısı tarafından temsil edilmektedir ki temsilciler genelde o ülkenin Maliye Bakanı ve Merkez Bankası Başkanı’dır. Doğru cevap B'dir.

Dünya Bankası, 5 farklı kuruluştan oluşan bir grup organizasyonudur. Bunlar; Uluslararası Yeniden yapılanma ve Kalkınma Bankası (IBRD), Uluslararası Kalkınma Birliği (IDA), Uluslararası Finans Kurumu (IFC), Çok Taraflı Yatırım Garanti Kurumu (MIGA) ve Uluslararası Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözüm Merkezidir (ICSID). Doğru cevap C'dir.

Dünya Bankasının yatırımcılara; dünya genelinde yükselen yatırım fırsatları ve iş ortamı analizi sağlaması; FDI Xchange olarak adlandırılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

G8 (The Group of Eight), Fransa, Almanya, İtalya, İngiltere, Japonya, ABD, Kanada ve Rusya’dan oluşan dünyadaki en gelişmiş endüstrilere sahip ülkelerin oluşturduğu gruptur. Doğru cevap E'dir.