DIŞ TİCARETE GİRİŞ

Tarihsel kayıtlar, dar anlamıyla ilk dış ticaret faaliyetlerinin MÖ 2000’li yılların başlarında Mezopotamya’da başladığını göstermektedir.

Sömürgecilik yapan Avrupa ülkelerine özgü ekonomik ve siyasi bir düşünce biçimidir. 1450’lilerde ortaya çıkan bu sistemdeki temel iktisadi faaliyet türü dış ticarettir. Dış ticaret ile ulaşılmaya çalışılan ana amaç, hazinenin altın ve gümüş gibi değerli maden stokunu artırmaktır (Ödemeler bilançosunun fazla vermesidir). Bunu gerçekleştirmek için güçlü ordular ve donanmalarla zengin doğal kaynaklara sahip ülkeleri sömürge hâline getirmek gerekmektedir. Buralardan elde edilen kaynakları ana kıtaya (Avrupa’ya) ulaştırmak için gelişmiş bir deniz ticaret filosu da gerekmektedir. Bu imkânlara sahip olan ülkeler, sömürgelerden büyük miktarlarda değerli maden getirmişlerdir. Böylece Avrupa’da bilim, sanat ve teknoloji gelişmiş, ülkelerin refah düzeyleri yükselmiştir. Merkantilistlere göre dünya serveti sabittir ve dış ticaret yoluyla artırılma imkânı bulunmamaktadır.

Merkantilizme karşı bir görüş olarak ortaya çıkan liberal ekonomik sistem ve serbest dış ticaret, zaman içinde büyük bir değişim ve gelişim göstermiştir.

GATT, gümrük tarifeleri ve miktar kısıtlamalarının kaldırılarak, dış ticarette ayrımcı uygulamalara son verilmesi ve dış ticaretin serbestleştirilmesi için ülkeler arasında yapılmış olan anlaşmalardır.

1980’lerin sonları ve 1990’ların başlarından itibaren dünyada yaygınlaşan ekonomik küreselleşmenin üç boyutu bulunmaktadır. Bunlar; ticari küreselleşme, finansal ve üretim(sel) küreselleşmesidir.

İhracat Rejimi: İhracı serbest olan bir malın ülke sınırlarına/gümrüğe getirilmesine ve yurtdışına satılmasına/gönderilmesine ilişkin hükümlerin uygulandığı rejimdir. Yani ihracat işlemleri öncesinde/sırasında/sonrasında yapılması gerekenlerle ilgili standart kanuni hükümlerin yer aldığı sistemdir.

Kredili İthalat: İthal edilen malın teslim alınmasını ve sonrasında mal bedelinin anlaşmaya varılan ileri bir tarihte (bir anlamda taksitle) ödenmesini ifade eden ithalat türüdür.

Tablo 2.1. Gümrük rejimi türleri

Tek Modlu Taşımacılık: Dış ticarete konu olan malların bir ülkeden başka bir ülkeye sadece tek bir taşıyıcı türü (kara, hava, deniz, demir, nehir yolu ya da boru hattı ile) ile taşınmasıdır.

Dış ticarette kullanılan temel sigortalar, ihracat kredi sigortası ve nakliyat sigortaları şeklindedir.

Tarihsel kayıtlar, dar anlamıyla ilk dış ticaret faaliyetlerinin MÖ 2000’li yılların başlarında
Mezopotamya’da başladığını göstermektedir. Doğru yanıt A'dır.

Anadolu’da bulunan Lidyalılar, MÖ 7. yüzyılda ticari faaliyetlerde kullanılmak üzere altın-gümüş karışımı bir madeni para basmışlardır. Doğru yanıt B'dir.

Dış ticaretin gelişimine en büyük katkıyı sağlayan uygarlıklardan biri Fenikelilerdir. MÖ 1000’li yıllarda Fenikeliler deniz ticareti, limanlar ve gemicilikte çok ileri gitmişler ve çoğu Akdeniz ve Afrika sahillerinde ticaret kolonileri (merkezleri) kurmuşlardır. Doğru yanıt C'dir.

Fenikeliler deniz ticareti, limanlar ve gemicilikte çok ileri gitmişler ve çoğu Akdeniz ve
Afrika sahillerinde ticaret kolonileri (merkezleri) kurmuşlardır. En önemli kolonileri Kartaca’dır. Doğru yanıt D'dir.

Merkantilizm: Sömürgecilik yapan Avrupa ülkelerine özgü ekonomik ve siyasi bir düşünce biçimidir. 1450’lilerde ortaya çıkan bu sistemdeki temel iktisadi faaliyet türü dış ticarettir. Doğru yanıt E'dir.

Konsinye İhracat: Kesin satışı daha sonra (fiilî ihraç tarihinden itibaren yaklaşık bir yıl içinde) yapılmak üzere yurtdışına mal gönderilmesi şeklindeki ihracat biçimidir. Yurt dışında düzenlenecek tanıtım amaçlı fuar, sergi gibi etkinliklere katılması için mal gönderilmesi konsinye ihracat kapsamında yer almaktadır. Doğru yanıt A'dır.

Akreditifli İthalat: İhracatçı firma malını sevk etmeden önce, ithalatçı firmanın (ihracatçının bulunduğu ülkedeki) anlaşmalı olduğu banka nezdinde kendi adına kredi açtırması ve malın sevk edildiğini gösteren belgenin teslim edilmesi durumunda mal bedelinin banka tarafından ödenmesi şeklindeki ithalattır. Doğru yanıt B'dir.

Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi: İthalat rejimi olarak da bilinen bu rejimde, yurtiçine ithal edilen mallar, kanunen gerekli vergiler alındıktan, ticaret politikası önlemleri uygulandıktan ve diğer mali yükümlülükler yerine getirildikten sonra, serbest dolaşıma çıkması için alıcısına teslim edilmektedir. Doğru yanıt C'dir.

Denizyolu Taşımacılığı: Büyük hacimli malların güvenli ve düşük maliyetli bir şekilde sevk edilmesini sağlayan taşıma türüdür. En yavaş taşıma türü olmasına rağmen, denizyolu taşımacılığı; bir defada çok fazla yük ulaştırması, güvenilir olması, sınır aşımı olmaması, mal kaybının en az seviyede olması vb. gibi nedenlerle dünyada yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Doğru yanıt D'dir.

Navlun sigortası, ticari malların denizyoluyla taşınması için gemi firmasına ödenen taşıma hizmeti bedelinin, yani navlunun denizyolunda ortaya çıkabilecek risklere karşı teminat altına alınmasını sağlayan sigorta türüdür. Doğru yanıt E'dir.