DIŞ TİCARETE GİRİŞ - Deneme Sınavı - 11

Küresel barışı sağlamak

UNDP

Mal grupları açısından ele alındığında ise 20. yüzyılın başında Osmanlı Devleti’nin temel ihracat ürünlerinin tütün, üzüm, incir, ham ipek, tiftik, afyon, meşe palamudu, fındık, pamuk ve zeytinyağı gibi tarımsal ürünler olduğu görülmektedir. İhraç edilen ürünler arasında mamul mal olarak sayılabilecek tek ürünün el dokuması halı ve kilimler olduğu göze çarpmaktadır. Buna karşılık, temel ithalat ürünleri ağırlıklı olarak pamuklu ve yünlü tekstil ürünleri gibi mamul mallardan oluşmaktadır. Mamul mallara ek olarak ülke sınırları içinde üretilmeyen şeker, çay ve kahve gibi bazı gıda maddelerinin ithal edildiği bilinmektedir. Doğru cevap D'dir.

Baltalimanı Ticaret Antlaşması’nın imzalanmasından itibaren gelişen süreçte, Osmanlı Devleti “açık pazar” hâline gelmiş, yerli üretimin gerilemesi ve yabancı tüccarlara tanınan haklar devlet gelirlerinin azalmasına yol açmıştır. Bu durum Osmanlı Devleti’nin dış borçlanmaya yönelmesine sebep olmuş, borçlanmaların sürekli olarak devam etmesi devletin büyük bir borç yükü altına girmesi ile sonuçlanmıştır. Ayrıca, ihracattan alınan vergi artmış, ithalatta gümrük indirimi olmuştur. Antlaşmadan önceki dönemde %3 olarak uygulanan dış ticaret vergisi ve %8 olarak uygulanan iç gümrük vergisi oranları değiştirilerek, ihracata uygulanan vergiler %12, ithalata uygulanan vergiler %5 olarak belirlenmiştir. Doğru cevap B'dir.

1934 yılında, bir önceki yıla göre ihracatta %25,7 ithalatta ise %52,5 oranında bir artış meydana gelmiştir. İthalattaki bu artış Türkiye’nin tüketim malları ithal eden bir ülke iken, 1934-1938 Dönemi’nde yürürlüğe konan Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı doğrultusunda 1934 yılından itibaren yatırım malları ithal etmeye başlaması ile açıklanabilir. Doğru cevap C'dir.

Atatürk’ün vefatının ardından devletçilik politikalarının sürdürülmesi hedeflenmiş ve 1938-1943 Dönemi kapsamında hazırlanmış olan İkinci Beş Yıllık Sanayi Planı’nın yürürlüğe konması planlanmıştır. Ancak II. Dünya Savaşı’nın oluşturduğu olumsuz koşullar sebebiyle Plan uygulamaya konulamamıştır. Ayrıca ülkenin savaşa girme ihtimali üretimde azalmaya yol açmış, yatırımlar durmuş ve askerî harcamalarda artış yaşanmıştır. Ancak Türkiye savaşa girmemiş ve 1939-1946 Dönemi kapsamında ülkede önemli ölçüde altın ve döviz rezervinin birikimi mümkün olmuştur. Doğru cevap E'dir.

1923 yılından günümüze kadar gelen süreçte farklı politikalar izlenerek dış ticaretin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Cumhuriyet’in kuruluşundan Büyük Bunalım’ın ortaya çıktığı 1929 yılına kadar liberal politikalar izlenmiş, ardından devletçilik politikası benimsenmiştir. 1950-1960 yılları arasında Türkiye’de yeniden liberal politikalar uygulanmış, 1960’tan 1980’e kadar ithal ikameci politikalar izlenmiştir. 1980 yılında açıklanan 24 Ocak Kararları ile Türkiye’de ithal ikamesi yaklaşımı terk edilerek dış ticaret serbestleştirilerek ihracata dayalı sanayileşme politikası benimsenmiştir. Doğru cevap A'dır.

Türkiye’de 1963-1973 Dönemi kapsamında ithal ikamesine ağırlık veren bir strateji uygulanmış, yerli üretimin gelişmesi amacıyla ithal edilen bazı ürünlerin yurt içinde üretilmesi hedeflenmiştir. Buna karşılık söz konusu dönemde dış ticaretin her yıl açık verdiği görülmektedir. 1973 yılından itibaren küresel çapta etkisini gösteren Petrol Krizi, yüksek enflasyon oranları ve dünyada ticaretin daralması; içeride ise Kıbrıs Barış Harekatı gibi sebeplerden ötürü dış ticaret hadlerinde bozulmalar yaşanmış, 1974 yılında ihracat %16.1 oranında artarken, ithalatta %81.1 oranında bir artış yaşanmıştır. Buna bağlı olarak dış ticaretteki açık 1974 yılında bir önceki yıla göre yaklaşık olarak 3 kat artış göstermiştir. Planlı dönem genel olarak ele alındığında ihracat dönem başında 320 milyon 731 $ seviyesinde iken, dönem sonunda 2.9 milyar $ seviyesine ulaşmıştır. Buna karşılık ithalat ise dönem başında 4.6 milyon $ seviyesinde iken yaklaşık 17 kat artış göstererek dönem sonunda 7.9 milyar $ seviyesine yükselmiştir. Doğru cevap A'dır.

1980-1990 Dönemi’nde Türkiye’nin ihracatında ve ithalatında ağırlıklı paya sahip ülke grubu olarak OECD ülkeleri, ülke bazında ise Almanya ve ABD öne çıkmaktadır. 1990 yılı itibarıyla toplam ihracatın %70’ini OECD ülkeleri ve %23’ünü Almanya oluşturmakta iken; toplam ithalatın %67’sini OECD ülkeleri ve %15’ini Almanya ve % 10’unu ABD oluşturmaktadır. Doğru cevap C'dir.

1990 yılında yaşanan Körfez Krizi ve küresel ekonomideki durgunluk ekonomik göstergeler üzerinde olumsuz etkiler yaratmıştır. Ek olarak uygulanan yüksek faiz-aşırı değerli kur politikası sebebiyle Türk lirası aşırı değerlenmiş, bu politika ithalatı teşvik ederken ihracatın kısıtlanmasına yol açmıştır. Sıralanan gelişmeler ışığında Türkiye, 1993 yılında Cumhuriyet’in kuruluşundan itibaren en yüksek dış ticaret açığı ile karşı karşıya kalmış, ihracatta bir önceki yıla göre %4.3 seviyesinde yaşanan artışa karşın ithalat %28.7 oranında artış göstermiştir. Doğru cevap D'dir.

2008 yılında meydana gelen Küresel Ekonomik Kriz etkisini 2009 yılında göstermiş, 2009 yılında iç ve dış ticaret daralmış, ihracatta %22.6, ithalatta %30.2 oranında düşüş yaşanmıştır. 2010 yılında dış ticaret hacmi tekrar genişlemeye başlamış, ihracatta yaşanan %11.5’lik artış karşısında ithalat %31.7 oranında artmıştır. Doğru cevap B'dir.

Ülkelerin rekabet gücünü, sektörlerin toplam rekabet gücü ile açıklayan Porter, rekabet analiz­lerinde sektörleri ve firmaları ön plana çıkarmaktadır. Porter firmaları ele almakta haksız değildir, zira ihracat yapan firmaların daha verimli olduğuna dair mikro düzeyde kanıtlar bulunmaktadır.

Dış ticarette rekabetçilik, ülkelerin ürettikleri katma değerin refaha yansımasını sağlamasına dış ticarette rekabetçilik denir. Katma değer kavramı ise; bir üretim sürecindeki çık­tı ile girdi arasındaki farktır.

Paul Krugman’ın uluslararası ticaret teorisine yaptığı temel katkı; günümüzde ülkelerin benzer teknoloji, üretim maliyeti ve benzer tercihleri olsa bile, uluslararası ticaretin yapılabileceği ve serbest ticaretin ülkelere kazançlar sağlayacağı yönündedir. Krugman, ülkeler arasında pek çok ürün için geçerli olan monopolcü rekabet piyasalarının ve bu piyasalardaki ürün farklılaştırmasının, ulusla­rarası ticaretin devam etmesine imkân verdiğini savunmaktadır. Buna göre, serbest uluslararası ti­caret firmalar için genişleyen piyasa olanakları sun­maktadır. Bu durum, firmaların üretim ölçeğini artırarak maliyetlerinin düşmesini sağlamaktadır. Krugman bu bağlamda, uluslararası ticaretin ürün farklılaştırması ve ölçek ekonomileri etkisi altında, ülkelerin kazanç elde etmeye devam edeceğini açık­lamaktadır.

Ekonomik Karmaşıklık; bir ülkenin üre­tim yelpazesinde ne kadar farklı bilgi ve yetkinlik kullanılarak oluşturulmuş ürünler olduğunu, dolayısıyla ülkelerin ekonomik üretim yapılarının bileşenleri olan bilgi ve yetkinliği ifade eden bir kavramdır.

Endüstri-içi ticaret; belirli bir endüstri kapsamında, birbirinden farklılaştırılmış yapıdaki ürünlerin eş zamanlı olarak ihraç ve ithal edilmesidir. Ülkelerin rekabetçilik ve çeşitlendirme dü­zeylerinin belirleyicisi olan faktörlerin benzerlik göstermesi, ülkelerin endüstri-içi ticaret düzey­lerinin yükselmesini gündeme getirir. Endüstri-içi ticarette dış ticaret ile elde edilen gelirler, sunulan mal ve hizmet çeşitliliği ile ölçek ekonomilerinden kaynaklanmaktadır.

Ülkelerin ihraç ya da ithal ettikleri mallar ba­zında yoğunlaşmanın ölçülmesi için başvurulan en yaygın yöntemlerden biri, ülkenin ihracatındaki ya da ithalatındaki yoğunlaşma düzeyini veren Gini- Hirschman Endeksi Katsayısıdır. Bu katsayı, bir ülkenin ihracatındaki ya da ithalatındaki mal ya da ülke dağılımının hangi oranda olduğunu gösterir.

Finansal derinleşme; finansal sistem­de meydana gelen inovatif/yenilikçi gelişmelerin, finansal hizmet ve araçlardaki çeşitliliğin artışıdır. Ekonomide yaşanan finansal gelişme sonucun­da, finansal sistemin büyüklüğünde ve yapısın­da meydana gelen gelişmeyi finansal derinleşme olarak tanımlayabiliriz. Diğer bir deyişle, finansal derinleşmeyi; finansal kurumların geliştiği, yatı­rımcıların borç alma imkânlarının arttığı, yakın geleceğe ilişkin harcama planlarının tasarruf lehine değiştiği bir aşama olarak da ifade etmek mümkün­dür.

Araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) faaliyeti; insanlık, kültür ve toplum bilgisi dâhil olmak üzere bilgi birikimini artırmak ve var olan bilginin, yeni uy­gulamalarda kullanılması için yürütülen yaratıcı ve sistematik çalışmaları ifade eder. Dolayısıyla Ar-Ge faaliyetlerinin; temel araştırma, uygulamalı araştır­ma ve deneysel geliştirme faaliyetlerini kapsadığını söylemek mümkündür.