DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

İhracat ile ilgili kayıtlarda kullanılan hesaplar, Alıcılar, Yurtdışı Satışlar, Satışlardan İndirimler, Kambiyo Kârları/Zararları, Katma Değer Vergisi ve Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri (İhracat Giderleri) ile ilgili hesaplardır.

Yapılan ihracat ile ilgili olarak yıl sonuna kadar olan alacakların değerlemesi sonucu ortaya çıkan aleyhte kur farkları 612. Satış İndirimleri hesabına kaydedilir (656. Kambiyo Zararları hesabına kaydedilmez). Gelir tablosunda yurtdışı satışlardan, satış indirimleri çıkartıldığında net satışlar bulunur. Dolayısıyla aleyhte kur farkı net satışları azaltır.

Taşıma ve sigorta giderleri, bankaların ihracat işlemleri dolayısıyla ihracatçı kuruluşlardan aldıkları komisyonlar gibi banka giderleri, yurtiçinde veya dışında ödenen komisyonlar, ihracat işlemlerini takip eden gümrük müşavirinin ücreti, gümrük müşavirinin yaptığı giderler, varsa konsolosluk harcı, menşe şahadetnamesi gideri, İhracatçılar Birliği’ne ödenen nisbi ücretler ihracat ile ilgili giderlerdir.

Yurtdışına her çıkışta, seyahat süresinin ilk on günü için ödenecek gündelikler karara ekli cetveldeki miktarlar % 50 arttırılmak suretiyle hesaplanır.

Yurtdışına her çıkışta, seyahat süresinin ilk on günü için ödenecek gündelikler karara ekli cetveldeki miktarlar % 50 arttırılmak suretiyle hesaplanır. Aynı süre ile sınırlı olmak kaydıyla yurtdışında yatacak yer temini için ödedikleri ücretleri fatura ile belgelendirenlere, faturada gösterilen yatak bedelinin bu şekilde hesaplanan gündeliklerinin % 40’ını aşması halinde aşan kısmının % 70’i ayrıca ödenir. Ancak, yatacak yer temini için ödenecek ilave miktar, hesaplanan gündeliklerin % 100’ünden fazla olamaz.

Katma Değer Vergisi Kanunu’na göre iade talebinde bulunabilmek için malın gümrük hattını geçmiş olması gerekir. 29 Kasım’da İstanbul Gümrüğü’nde muayenesi ve yüklemesi yapılan malı taşıyan taşıt 2 Aralık tarihinde gümrük bölgesini (örneğin Kapıkule) geçmiş ise, ihracatçı Aralık ayına ait KDV beyannamesinde KDV iadesi talep edebilecektir.

Bir işletmenin Temmuz ayı yurtdışı satışları 80.000 Türk Lirasıdır. Yurtiçi satışları 120.000 Türk Lirasıdır. Temmuz ayı sonunda hesaplanan KDV 21.600 Türk Lirası, indirilecek KDV 40.000 Türk Lirası, devredecek KDV 18.400 Türk Lirasıdır. İndirilecek KDV’nin içinde yurtdışı satış nedeniyle yüklenilmiş bulunan 12.000 Türk Lirası KDV mevcuttur. Katma Değer Vergisi Kanunu’nda belirtilen şartların yerine getirilmesi kaydıyla işletmenin talep edebileceği KDV tutarı 12.000 Türk Lirasıdır.

Hesaplanan KDV 80.000 Türk Lirası, indirilecek KDV 35.000 Türk Lirası, ödenecek KDV 45.000 Türk Lirasıdır. İhraç kaydıyla yapılan satışlara ait KDV 20.000 Türk Lirası olup ödenecek KDV’den küçüktür. Bu durumda 20.000 Türk Lirası tecil edilecek, 25.000 Türk Lirası Vergi Dairesi’ne ödenecektir.

Yurtdışına bir hizmet ihracatı söz konusu ise, bu hizmet ihracatında KDV istisnası (KDV Kanunu Md. 12) uygulanabilmesi için Katma Değer Vergisi Kanunu’na ait 26. No.lu Genel Tebliğ’de belirtilen 4 şartın birlikte gerçekleşmiş ve hizmet ihracatının 30 Nolu KDV Genel Tebliği’ne uygun olması zorunludur. Hizmet ihracatında KDV iadesi alabilmek için; -Hizmet Türkiye’de yurtdışındaki bir müşteri için yapılmış olmalıdır -Fatura yurtdışındaki müşteri adına düzenlenmelidir: -Hizmet bedeli döviz olarak Türkiye’ye getirilmelidir: -Hizmetten yurtdışında yararlanılmalıdır.

Hesaplanan KDV 50.000 Türk Lirası, indirilecek KDV 35.000 Türk Lirası, ödenecek KDV 15.000 Türk Lirasıdır. İhraç kaydıyla yapılan satışlara ait KDV 20.000 Türk Lirası olup ödenecek KDV’den büyüktür. Bu durumda 15.000 Türk Lirası tecil edilecek, 5.000 Türk Lirası iade alınacaktır.

Dönem sonunda yurtdışından alacaklar da Vergi Usul Kanunu’nun 280. maddesi gereği Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen ve Vergi Usul Kanunu Tebliği ile yayımlanan döviz kurları ile değerlendirilir. Maliye Bakanlığı’nın ilan ettiği, değerlemede esas alınacak kurlar, değerleme tarihi itibariyle TCMB tarafından belirlenmiş “döviz alış” kurlarıdır.

Yapılan ihracat ile ilgili olarak yılsonuna kadar olan alacakların değerlemesi sonucu ortaya çıkan lehte kur farkları Muhasebe Uygulama Genel Tebliği gereğince yurtdışı satışlar hesabına kaydedilir. (646. Kambiyo Karları hesabına kaydedilmez).

Lehte kur farkları yurtdışı satış hasılatını arttırıyorsa, aleyhte kur farkları da azaltır. Bu nedenle satışın yapıldığı yıl ortaya çıkan aleyhte kur farkları, satış indirimleri hesabına kaydedilmek suretiyle, yurtdışı satışlardan düşülür. Yapılan ihracat ile ilgili olarak yılsonuna kadar olan alacakların değerlemesi sonucu ortaya çıkan aleyhte kur farkları 612. Satış İndirimleri hesabına kaydedilir (656. Kambiyo Zararları hesabına kaydedilmez).

Dönem sonunda yurtdışından alacaklar da Vergi Usul Kanunu’nun 280. maddesi gereği Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen ve Vergi Usul Kanunu Tebliği ile yayımlanan döviz kurları ile değerlendirilir. Maliye Bakanlığı’nın ilan ettiği, değerlemede esas alınacak kurlar, değerleme tarihi itibariyle TCMB tarafından belirlenmiş “döviz alış” kurlarıdır.

Satışın yapıldığı yılı takip eden yılda tahsilat ve/veya değerleme sırasında ortaya çıkan kur farkları Satışlar hesabına değil, Kambiyo Kârları veya Zararları hesaplarına kaydedilir (Çünkü tahsilatın bir önceki yıldaki satışlarla ilgisi kalmamıştır).

Satışın yapıldığı yılı takip eden yılda tahsilat ve/veya değerleme sırasında ortaya çıkan kur farkları Satışlar hesabına değil, Kambiyo Kârları veya Zararları hesaplarına kaydedilir (Çünkü tahsilatın bir önceki yıldaki satışlarla ilgisi kalmamıştır).

İhracat ile ilgili giderler tekdüzen hesap planında 7/A seçeneğinde 760. Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri ana hesabında; Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler yardımcı hesabında; 7/B seçeneğinde ise 793. Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler ana hesabında izlenir. İhracat giderlerine örnek: Taşıma ücreti, sigorta gideri, banka giderleri, konsolosluk harcı, menşe şahadetnamesi gideri, İhracatçılar Birliği’ne ödenen harç, gümrük müşaviri ücreti, gümrük müşavirinin yaptığı harcamalar verilebilir.

Harcamaların ticari seyahat gideri olarak kabul edilebilmesi için seyahatin; işle ilgili olması,  yapılan işin çapına uygun olması,  işe uygun süre ile kısıtlı olması gerekmektedir.

6245 Sayılı Harcırah Kanunu hükümleri gereğince görev yerinden ayrılan devlet memurlarına geçici görevde bulundukları süre için yeme ve yatma giderleri karşılığında harcırah yevmiyesi verilmektedir.

Yurtdışında görevlendirilen memurlara verilen harcırahın miktarı gidilecek ülkeye, memur ve hizmetlilerin aylık veya günlük ücretleri ile işin mahiyetine göre 6245 sayılı Harcırah Kanunu’nun 34. maddesi gereği Maliye Bakanlığı’nın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu’nca belirlenir ve Resmi Gazete’de yayınlanır. Bu karar hükümlerine göre yurtdışına her çıkışta, seyahat süresinin ilk on günü için ödenecek gündelikler karara ekli cetveldeki miktarlar % 50 arttırılmak suretiyle hesaplanır.