Dış Ticaret İşlemlerine Giriş

Bir malın, yürürlükteki ihracat Mevzuatı ile Gümrük Mevzuatına uygun şekilde Türkiye gümrük bölgesi dışına veya serbest bölgelere çıkarılması ya da Müsteşarlıkça kabul edilecek sair çıkış ve işlemlere ihracat denir.

İhracatçı: İhraç edeceği mala göre ilgili ihracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine üye olan, vergi numarasına sahip gerçek veya tüzel ki!iler ile tüzel kişilik statüsüne sahip olmamakla birlikte yürürlükteki mevzuat hükümlerine istinaden hukuki tasarruf yapma yetkisi tanınan ortaklıkları ifade eder.

İthalat: Bir ülkedeki alıcıların, başka ülkelerde üretilmiş mal ve hizmetleri satın almalarına denir.

Bedelsiz ithalat: Bedeli için döviz transferi yapılmadan yurt dışında elde edilen ve yurda getirilmesi mecburi olmayan dış kazanç ve tasarruflarla satın alınan bazı şahsi ve ticari mahiyette eşyanın yurda ithalidir. Bu ithalatta ödenmesi gereken bazı vergiler bulunmaktadır. Bu vergiler ithal anında gümrük idarelerince tahsil edilir.

Dış ticaret dengesi:Bir ülkenin herhangi bir dönemde (genellikle bir yılda) yaptığı ihracat toplamının ithalat toplamı ile karşılaştırılmasıdır.

Dış ticaret fazlası:Bir ülkenin herhangi bir dönemde ihracatının ithalatından fazla olmasıdır. Belirtilen dönemde ülkenin diğer ülkelere sattığı malların toplam değeri, diğer ülkelerden aldığı malların toplam değerinden fazla ise o ülkenin dış ticaret fazlası vardır.

Dış ticaret hacmi: Bir ülkenin belirli bir dönemde gerçekleştirdiği ihracat ve ithalatın toplamıdır.

Bir ülkenin ithalatının ihracatından fazla olmasına dış ticaret açığı denir. Ülkenin diğer ülkelere sattığı malların toplam değeri diğer ülkelerden satın aldığı malların değerinden az olmasıdır. Bu durumda aradaki açık ya diğer gelirlerden ya da borçla karşılanmaktadır.

Kambiyo: İki ülke parasının birbiriyle değiştirilmesi işlemidir. Günümüzde kambiyo işlemleri denilince yabancı paralar üzerinden düzenlenen ticari senetler, çek, bono ve poliçe gibi belgeler anlaşılmaktadır. Döviz ve kambiyo işlemleri eş anlamda kullanılmaktadır.

Genel bir tanımlama ile yabancı ülke paralarına döviz denmektedir.

Döviz Alım Belgesi (DAB): İhracat bedellerinin ve ihracatçının bankası tarafından talep edilen banka komisyonlarının alışı yapılırken düzenlenen belgeye denir.

Döviz Satım Belgesi (DSB): Dışarıya ödenen ithalat bedelleri, aracı komisyoncunun komisyonları, yurt içindeki bankanın yurt dışındaki muhabir şubelerinin talep ettiği komisyonlar vb. için düzenlenen belgeye denir.

Efektif: Banknot şeklindeki bütün yabancı ülke paralarını ifade eder.

Aval: Kambiyo senetlerinden oluşan borcun asıl borçlusu tarafından ödenmemesi halinde, ödemeyi garanti altına almak için senet üzerine üçüncü bir tarafın (borçlu ve alacaklı dışında kefil olarak) imza koymasıdır.

Ülkelerin dış ticaret yapma nedenleri şu başlıklar altında listelenebilir:

• Ülkelerin kaynak donanımlarının farklılığı (Mukayeseli avantajlar)

• Ülkelerin bazı ürünlerin üretiminde uzmanlaşmaları (Kalite ve fiyat avantajı)

• İç ve dış fiyatlar arasındaki farklılık (Ölçek ekonomisi, maliyet avantajı)

• İhtiyaç fazlası ürünlerin değerlendirilmesi

• Yatırım mallarının temininde kolaylık

• Sermaye birikiminin sağlanması

• Farklılaştırılmış ürünler ve talepler

• Yeni istihdam alanlarının açılması

• Çeşitli teşvik ve yardımların sunulması.

Dış ticaret işlemlerinin ülke içi ticaret işlemlerinden birçok farklı yönü vardır. Bu farklardan bazıları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Bankacılık sistemi yer alır.
• Bürokrasi fazladır.
• Çok çeşitli taşıma sistemleri kullanılır. 
• Genellikle yabancı para birimleri kullanılır.
• Hataların telafisi yüksek maliyetlidir.
• Ödeme sistemleri farklılık gösterir.
• Örf, adet, farklı kültür, ticari ahlak gibi faktörler dâhil olur.
• Uluslararası anlaşmaları uygulanır.
• Risk yüksektir.

İhracatta riskleri ortadan kaldırabilmek için;

• İyi bir sözleşme,

• Kredi sigortası,

• Taşıma sigortası,

• Kur risklerine karşı türev ürünlerden faydalanılmalıdır.

İthalatçı vasfının kazanılabilmesi için;

1. Tacirlik sıfatının kazanılması,

2. İlgili İthalatçı Birliği’ne üye olunması,

3. Vergi dairesinden mükellef kaydının alınması,

• Özel anlaşmalarla yapılan ithalatta,

• Fuar ve sergilerde perakende satışına izin verilen malların ithalatında,

• Kitap ve diğer yayınların ithalatında, vergi mükellefi olmak veya mükellef yazısı alınmasına gerek yoktur.

4. Mükellef yazısının ve şirket belgelerinin gümrüklere bildirimi zorunludur.

Hatalardan kaynaklanan zararları en aza indirgemek için mevzuatlardaki küçük detaylara bile dikkat edilmelidir. Bu zararlardan korunabilmek için: • Gümrüklerdeki ve mevzuatı bilen gümrük müşavirleri ile çalışmalıdır. • İthal edilecek ürüne uygulanabilecek gümrük rejimleri önceden araştırılmalıdır. • İthalat konusu ürün analiz edildikten sonra ödeme yapılmalıdır. • İthalata konu olan ürün için alınması gereken izin belgelerinin olup olmadığı araştırılmalıdır. (TSE, analiz, kontrol belgesi, vb.) • İthalatı yapılacak ürünlerin başka kuruluşlar tarafından ithal edilip edilmediği araştırılmalıdır. • Vesaik mukabili, mal mukabili, kabul kredili ödeme şekilleri ile çalışılması tercih edilmelidir. • Yükleme detayı konusunda nakliyeci kuruluş ile koordineli bir şekilde çalışılmalıdır. • Yükleme yapılan ülkede kontrolör bir kuruluş ile çalışılmalıdır.

Ödeme yöntemlerine göre ihracat aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir. • Konsinye İhracat • Transit Ticaret • Sınır Ticaret Merkezleri (STM) • Ön İzne Bağlı İhracat • Kayda Bağlı İhracat • İthal Edilmiş Malın İhracı • Serbest Bölgelere Yapılacak İhracat • Bedelsiz İhracat