DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ

serbest bölgelerin kurulma amaçları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• ihracata yönelik yatırım ve üretimi teşvik
etmek,
• doğrudan yabancı yatırımları ve teknoloji
girişini hızlandırmak,
• işletmeleri ihracata yönlendirmek ve uluslararası
ticareti geliştirmek.

Serbest bölgelerin yerine getirdiği işlevler ise aşağıdaki sıralanabilir:
• Ülkeye yabancı sermaye ve teknolojilerin
getirilmesine imkan sağlayacak uygun bir zemin yaratılması,
• Sanayicinin ihtiyaç duyduğu bazı hammadde ve ara malların kolaylıkla, istenilen
miktarda ve zaman kaybı olmadan temin edilebilmesi,
• Sağlanan teşvik ve avantajlar sayesinde düşük maliyetli mal üretimi ve ihracı,
• Ülke dışından gelen malların transit olarak diğer ülkelere satılması,
• Yeni istihdam olanaklarının yaratılması,
• Ürünlerinin ihracatının kolaylaştırılması ve hızlandırılması.

serbest bölgelerin ülke ekonomisine
birçok katkısı bulunmaktadır. Bunlar ise
aşağıdaki gibidir:
• Bürokrasi ve kırtasiyecilik uygulamalarının asgari düzeyde olması nedeniyle serbest bölgeler ülke ekonomisinin vitrini durumundadırlar. Bu bölgeler aynı zamanda dünya
ekonomisinde başgösteren genel eğilimlerin ilk yansıdığı lokasyonlar olmaları bakımından ekonomi politikalarının belirlenmesine yol gösterir.

• Serbest bölgedeki üretim faaliyetlerinde kullanılmak üzere, iç pazardan ihraç edilen
ham madde, yarı işlenmiş ve mamul mallarla ülke üretiminin artması sağlanır.

• Serbest bölgeler sağladıkları avantajlarla ülke ihracatını ve döviz girdisini arttırır.

• İthal girdi kullanarak üretim yapan yerli firmalara gümrük vergisiz ve Katma Değer
Vergisi uygulanmaksızın mal giriş imkanı sağlamak suretiyle, yurt dışındaki rakipleriyle
aynı şartlarda üretim yapma olanağı yaratır.

• Serbest bölgelerde risk faktörü düşük ve karlılık yüksek olduğu için yabancı şirketlerin
bu bölgelere yatırım yapmalarını teşvik etmek suretiyle, ülkedeki ekonomik gelişmeye
katkıda bulunulur.

• Serbest bölgeler, faaliyet gösterdikleri bölgede doğrudan istihdam yaratmalarının yanısıra, bölgedeki üretim ve ticari faaliyetlerle ülke içindeki diğer faaliyetlere etki etmek suretiyle dolaylı istihdam yaratırlar.

• Büyük partiler halinde bölgeye getirilen malların gerektiğinde küçük partiler halinde
ülkeye ithal edilmesinin sağlanması yoluyla üretim maliyetleri düşürülmüş olur.

1980’li yıllara kadar 80 ülkede yaklaşık 450 serbest bölge kurulmuştur. Bugün serbest bölgelerin yoğunluğu açısından 123 serbest bölge ile Amerika kıtası, 25 serbest bölge ile Akdeniz Bölgesi ve 20 serbest bölge ile Asya ülkeleri dikkat çekmektedir.

Türkiye’de serbest bölge konusunda 3218 sayılı Kanun’dan önce atılan en önemli adım, 21 Aralık 1953 tarihinde kabul edilen 6209 sayılı Serbest Bölge Kanunu ‘dur.

10 Mart 1993 tarih ve 21520 sayılı Serbest Bölgeler Uygulama Yönetmeliği (Değişik: RG17/08/2002-24849) ile serbest Bölgelerin kurulması, yönetilmesi, işletilmesi ve 3218 sayılı Kanunun 7’nci maddesi ile oluşturulan Özel Hesabı’ın tahsilat ve harcama esasları ile bu Özel Hesaba ilişkin diğer hususlar düzenlenmiştir. Yönetmelik,

• Serbest bölgelerin yönetilmesi ve işletilmesine dair hususları,
• Serbest bölgeler ile ilgili faaliyetlerin tabi olacağı esasları,
• Faaliyet ruhsatının verilmesi veya iptali ile kullanıcıların sınai ve ticari kayıtlarının tutulmasını,
• Serbest bölgelere giriş, çıkış ve serbest bölgede ikamet ile ilgili hususları,
• Serbest bölgelerdeki çalışma esaslarını,
• Özel hesaba yapılacak ödemeler ve gelirlerin tahsilatının tabi olacağı esasları,
• Serbest bölgelerdeki yapı ve tesislerin teşkiline ilişkin esasları,
• Serbest Bölge Müdürlüklerinin çalışma usul ve esaslarını belirlemektedir.

Serbest Bölge Kuruluş Yılı
1 Mersin 1987
2 Antalya 1987
3 Ege 1990
4 İstanbul Atatürk Havalimanı 1990
5 Trabzon 1992

Serbest bölgelerde faaliyet göstermenin işletmeler açısından birçok avantajı bulunmaktadır. Bunlar:
• Üretici kullanıcılar için vergi avantajlarından yararlanma olanağı
• Kâr transferi olanağı
• Ticaret kolaylığı olanağı
• Gümrük vergisi prosedüründen arındırılmış ticari faaliyet olanağı
• AB ve gümrük birliği kriterlerinin gerektirdiği serbest dolaşım belgelerinin temini
olanağı
• Eşitlik prensibi
• Zaman kısıtlaması bulunmaması
• Pazar ihtiyaçlarına ve şartlarına göre serbestçe belirlenecek ticari faaliyet olanağı
• Gerçekçi bir enflasyon muhasebesi olanağı
• Yerli ve yabancı tüm pazarlara erişim olanağı
• Azaltılmış bürokratik prosedür ve dinamik işletme yönetimi
• Stratejik avantaj
• Her türlü ticari ve sınai faaliyete uygun ve ucuz altyapı olanağı
• Tedarik zinciri imkânlarından yararlanma kolaylığı olarak sıralanabilir.

Ancak, özellikle aşağıda belirtilen firmaların
serbest bölgelerde faaliyette bulunmaları daha uygundur:

• İthal girdi kullanarak ürettiği ürünleri dış pazarlara satan firmalar,
• Emek yoğun sektörlerde faaliyette bulunan firmalar,
• Re-eksport faaliyetinde bulunan firmalar,
• Dövizle işlem yapmak isteyen üretim ve alım satım yapan firmalar,
• Altyapısı hazır modern iş ortamı arayan firmalar.

Genel olarak serbest bölgeler; ülkenin siyasi sınırları içinde olmakla birlikte, gümrük hattı dışında sayılan, ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara ilişkin hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı, sınai ve ticari faaliyetler için daha geniş teşviklerin tanındığı ve fiziki olarak ülkenin diğer kısımlarından ayrılan yerler olarak tanımlanabilir. Bu tanımdan da anlaşılabileceği gibi serbest bölgeler, vergi mükellefiyetine ilişkin düzenlemelerin tamamen veya kısmen uygulanmadığı alanlar olarak tanımlanabilir. Doğru cevap A'dır.

Serbest bölgelerin kurulma amaçları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• ihracata yönelik yatırım ve üretimi teşvik etmek,

• doğrudan yabancı yatırımları ve teknoloji girişini hızlandırmak,

• işletmeleri ihracata yönlendirmek ve uluslararası ticareti geliştirmek.

Doğru cevap D'dir.

Birinci Dünya Savaşı sonrasında, 1929 ekonomik bunalımınına çözüm yolu olarak serbest bölgelere yönelme eğilimi ağırlık kazanmıştır. 1930’larda ABD’de yoğunluk kazanan serbest bölgeler Avrupa’da da kurulmaya başlanmıştır. Doğru cevap B'dir.

3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu’nun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren serbest bölge kurma çalışmalarının hukuki temelleri oluşmuş ve serbest bölgelerin ufku açılmıştır. Bu olumlu atmosfer içinde ilk olarak arazileri ve altyapı harcamaları devlet tarafından karşılanacak olan serbest bölgelerin kurulması çalışması Mersin ve Antalya’da başlatılmış ve bunların sonuçları 1988 yılında alınmıştır. Doğru cevap E'dir.

Türkiye’de serbest bölgelerin yer ve sınırlarını belirlemeye Cumhurbaşkanı yetkilidir. Serbest bölgelerin, kamu kurum ve kuruluşlarınca, yerli veya yabancı gerçek veya tüzelkişilerce kurulmasına, işletilmesine Cumhurbaşkanınca izin verilir. Doğru cevap E'dir.

Yerli veya yabancı gerçek veya tüzel kişiler Ticaret Bakanlığından ruhsat almak kaydıyla serbest bölgelerde faaliyette bulunabilirler. Serbest bölgelerde faaliyette bulunan yatırımcı kullanıcılara Hazinenin özel mülkiyetinde bulunan arazi, arsa ve binalar kiralanabilir veya bunlar üzerinde 49 yıla kadar irtifak hakkı tesis edilebilir. Doğru cevap B'dir.

Serbest bölgeler ile Türkiye’nin diğer yerleri arasında yapılan ticarette dış ticaret rejimi hükümleri uygulanır. Başka bir deyişle, Türkiye’den serbest bölgeye satılan mallar ihracat rejimine, serbest bölgeden Türkiye’ye satılan mallar ise ithalat rejimine tabi olup, serbest bölge kullanıcıları Türkiye’den ihraç fiyatına (KDV’siz) mal ve hizmet satın alabilirler. Doğru cevap A'dır.

Serbest bölgelerden Türkiye’ye yönelik mal satışına ve serbest bölge ile diğer ülkeler arasında yapılacak ticarete kısıtlama getirilmemiştir. Serbest bölgelerden yurt içine mal satışına, tüketim malları ve riskli mallar dışında,herhangi bir kısıtlama getirilmemiştir. Doğru cevap C'dir.

Genel Müdürlükçe müracaatın değerlendirilmesi sonucunda “Faaliyet Ruhsatı” verilmesi uygun görülenlere, bu durum yazılı olarak bildirilir ve faaliyetini sürdüreceği işyerinin teminine yönelik olarak yapılacak sözleşmenin bir örneği ile gerekli diğer belgeleri Genel Müdürlüğe iletmesi için 30 günlük süre tanınır. Söz konusu belgelerin intikalini müteakip Genel Müdürlükçe “Faaliyet Ruhsatı” düzenlenir. Doğru cevap C'dir.

4458 sayılı Gümrük Kanununun 155 inci maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca; ilgilinin
talebi üzerine, gümrük idareleri tarafından serbest bölgeye konulmuş eşyanın gümrük statüsünü onaylayan ve bir örneği Gümrük Yönetmeliği’nin 69 nolu ekinde yer alan “Gümrük Statü Belgesi” düzenlenir. Gümrük Statü Belgesi:

• Eşyanın serbest bölgeden Türkiye Gümrük Bölgesinin başka bir yerine getirilmesi veya serbest bölgeye geri getirilmesi ya da bir gümrük rejimine tabi tutulması halinde,

• Türkiye Gümrük Bölgesinin başka bir yerinden serbest bölgelere ihracat beyannamesi kapsamında gönderilen eşyanın, serbest dolaşımda bulunup bulunmadığının tespiti amacıyla bölgeye giriş aşamasında, Serbest bölge işlem formu ile transit olarak serbest bölgeye giriş yapan Avrupa Topluluğu veya üçüncü ülke menşeli eşya için bölgeye giriş aşamasında, düzenlenir.

20.06.2018 tarihi itibariyle Gümrük Statü Belgeleri Tek Pencere Sistemine alınmıştır. Doğru cevap D'dir.