Dış Ticaretin Finansmanı ve Devlet Destekleri

Dış ticaretin finansmanı, “dış ticaret işlemlerinin gerçekleştirilebilmesi için gereksinim duyulan fon ihtiyacının karşılanması” olarak tanımlanabilir.

İhracatın finansmanı; ihraç edilecek malın temini veya üretimi ile satış bedelinin tahsili arasındaki faaliyetlerin finansmanıdır. Başka bir tanıma göre; ihracatın finansmanı; ihracatçının ve/veya ihracatçının sevkiyat yapacağı alıcının sevk öncesi ve/veya sevk sonrası dönemde kredi ve/veya sigorta yöntemleri ile desteklenmesidir.

Finansal kiralama kavramı yerine, birçok ülkede leasing kavramı kullanılmaktadır. Finansal kiralama bir yatırım malının mülkiyeti finansal kiralama şirketinde kalarak, belirlenen kiralar karşılığında kullanım hakkının kiracıya verilmesi ve sözleşmede belirlenen değer üzerinden kiracıya geçmesini sağlayan bir finansman yöntemidir. Finansal kiralama ile yatırım mallarının satın alınması yerine kiralanması, kullanılmasını sağlayarak firmaların işletme sermayelerinin diğer ihtiyaçlarının karşılanmasında kullanılmasını sağlayarak verimliliğin ve karlılığın artmasında önemli rol üstlenir.

Finansal Kiralama Sözleşmeleri aksi belirtilmedikçe 4 yıllık süre için düzenlenir. Teknolojik ömürleri, yararlanma süreleri kısa olan mallarda sözleşme süresi 2 yıldan kısa olmamak koşuluyla, 4 yıldan kısa düzenlenebilir. Sözleşme süresi 4 yıldan kısa olacak mallar Cumhurbaşkanlığınca belirlenmektedir.

Kiracının hak ve sorumlulukları;
• Finansal kiralama konusu malı itina ile kullanmak zorundadır. Sözleşmede aksine hüküm yok ise kiracı, malın her türlü bakımından ve korunmasından sorumlu olup, bakım ve onarım masrafları kiracıya aittir.
• Sözleşme konusu mal; gayrimenkul/araç ise her yıl ödenmesi gereken vergilerden de kiracı sorumludur.
• Kiracı, sözleşme süresince finansal kiralama konusu malın zilyedi olup, sözleşmenin amacına uygun olarak her türlü faydayı elde etmek hakkına sahiptir.
• Kiralayan şirket, mülkiyeti kendisine ait olan finansal kiralama konusu malı sözleşme süresince sigorta ettirmek zorundadır. Sigorta primlerinin ödenmesi kiracıya aittir.

Leasing işlemlerine konu olabilecek başlıca mal grupları;
• Elektronik ve Optik Cihazlar
• Enerji Tesisleri
• Gayrimenkul
• Görüntü ve Ses Sistemleri
• Güvenlik Sistemleri
• Hastane/ Otel / Market / Büro Donanımları
• Isıtma ve Soğutma Cihazları
• İmalat makineleri, Takım Tezgâhları
• İş ve İnşaat Makineleri
• Kara / Hava / Deniz Ulaşım Araçları
• Komple Fabrikalar
• Tarım Aletleri
• Tekstil makineleri
• Tıbbi Cihaz.

Leasing işlemlerinde talep edilecek başlıca teminatlar;
• Şahıs veya şirket kefaleti
• Teminat senedi
• Alacakların temliki
• Gayrimenkul İpoteği (Tapu harcından muaftır)
• İşletme rehni.

Finansal kiralamanın başlıca avantajları şunlardır:

Orta ve Uzun Vadeli Finansman: Leasing şirketleri orta ve uzun vadeli finansman imkânı sağlar.

Esnek Kira Ödeme Planı: Ödeme gücü ve nakit akımı dikkate alınarak, müşteriye özgü bir ödeme modeli oluşturulur.
Kira Süresi Boyunca Sabit Kira Ödemeleri: Leasing işlemlerinde sözleşme süresi boyunca kiraların sabit kalmasının avantajını kullanarak ileriye dönük plan yapabilme fırsatı sunar.

Alternatif Finansman İmkânı: Yatırımların leasing yöntemiyle finanse edilmesi durumunda özkaynaklar ve bankalardaki kredi limitleri kullanılmamış olur.
Kira Süresi Sonunda Sembolik Bedelle Mülkiyet Devri: Kiralanan mal veya ekipmanlar, dönem sonunda sembolik bir bedelle satın alınabilir.

Operasyonel Kolaylık: Özellikle küçük ve orta ölçekli şirketler genellikle bünyelerinde ithalat ve teşvik uzmanı bulundurmadıklarından, yatırım dönemlerinde bu uzmanlıklara ihtiyaç duymaktadırlar. İthalat, teşvik, sigorta, nakliye işlemleri leasing şirketi tarafından yapılmaktadır.

Teşvikleri Kullanma İmkanı; Leasing şirketine teşvik belgesini devredebilir ve teşvik belgesinin sağladığı avantajlardan yararlanmaya devam edilebilir.

% 100 Finansman: Talep edilen malın maliyetine ek olarak gümrük vergisi, nakliye, montaj, sigorta gibi zaman zaman önemli tutarlara ulaşan diğer maliyetler de finansmana dahil edilebilir.

Mali Raporlama: Leasing ile gerçekleştirilen yatırımlar firmaların bilançolarında yer almaz. 

Amortisman: Leasing ile alımı gerçekleştirilen ekipmanlar için amortisman kiracı tarafından ayrılır.

Vergi Avantajı: Yapılan tüm kira ödemeleri kiracıya kira bedeli olarak fatura edilir; bu fatura ilgili ay içinde kiracı tarafından gider kaydedilir. Böylece, leasing projesinin efektif maliyeti kurumlar vergisi avantajı nedeniyle azalır.

Vergi, Resim ve Harç Muafiyeti: Leasing sözleşmeleri ve bu sözleşmeler için alınan teminatlar her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır. Noterde düzenlenme zorunluluğu olan finansal kiralama sözleşmeleri için sadece noter ücreti ödenir. 

BSMV ve KKDF uygulanamaz: Leasing faizleri, banka kredilerine uygulanan BSMV ve KKDF gibi vergi ve fonlardan muaftır.

Enflasyona karşı güvence, faiz dalgalanmalarından etkilenmeme: Leasing’de ödemelerin tutar ve vadeleri önceden sabitlenir.

Vadeli satış yapan firmaların, her türlü mal ve hizmet satışlarından doğan alacak haklarını faktor (faktoring şirketi) adı verilen finansal kuruluşlara temlik etmek suretiyle firmalarına kısa vadeli kaynak sağladıkları bir finansman tekniğidir. Aynı zamanda faktoring kaynakların idaresinde önemli bir araç olarak ortaya çıkmaktadır. Faktoring, Latince factor kelimesinden türetilmiştir. “Faktor” başkası hesabına hareket eden kişiye denir.

Faktoring işlemleri bünyesinde bir çok fonksiyonu bulundurmaktadır. Bunlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Alacağın Tahsili ve Yönetimi: Firmalar bu hizmet sayesinde tahsilat işlemleri için harcamış oldukları vakit ve eleman maliyetleri yerine yatırım ve pazarlama gibi kendileri için daha gerekli olan konulara yönelme imkânına sahip olurlar.

Alacağın Ödenmeme Riskine Karşı Garanti (Sigorta) Edilmesi: Faktoring şirketi, alıcı firmaların ödeyememe riskini üstlenerek, satıcı firmanın vadeli satışlarından doğan alacaklarını garanti altına alır.

Finansman: Satıcı firmalar vadeli alacaklarını faktoring şirketine devrederek alacak tutarının belirli bir yüzdesini vadesinde önce nakit olarak kullanma imkanına kavuşurlar.

İstihbarat: İşletme yöneticileri, faktoring firmalarınca yapılan güvenilir istihbarat sonuçlarına göre yurtiçi ve yurtdışı müşterilerinin mali durumundan en kısa zamanda haberdar olurlar.

Faktoring işlemi, öncelikle satıcı ve alıcıların kredibilitelerinin tespit edilebilmesi için faktor’un satıcıdan aşağıdaki belgeleri alması ile başlar.
• Mali tablolar (Bilanço-gelir tablosu vb.)
• İmza Sirküleri
• Kuruluş (Ticaret Sicil) gazetesi
• Son sermaye artırımı ile ilgili ticaret sicil gazetesi
• Hazırun cetveli
• Faaliyet Belgesi
• Vergi Levhası
• Alıcı ile olan yıllık ticaret hacmi
• Alıcının adresi ve bankası
• Alıcı ile temas kurma izni (satıcının onayına bırakılır).

Öncelikle faktoring şirketi tarafından satıcı firmaya bir finansman limiti tesis edilerek sözleşme imzalanır. Daha sonra satıcı firma vadeli alacaklarını gerekli evraklar ile birlikte faktoring şirketine temlik ederek en uygun maliyetlerle nakde çevirebilir ve alacakların tahsilâtı ile uğraşmaz. Günümüzde sıkça başvurulan bir yol olan yurt içi faktoring şu şekilde işler:
• Satıcı malları ve faturayı alıcıya yollar.
• Satıcı bu faturanın bir kopyasını faktoring firmasına gönderir.
• Faktoring firması satıcı ile yapacağı sözleşme çerçevesinde bu faturayı temlik alır, fatura bedelinin %80’ine kadar ön ödeme yapar.
• Faktoring firması, vadesi gelince alıcıdan fatura bedelini tahsil eder ve satıcıya factoring hizmet bedeli düşüldükten sonra kalan ödemeyi yapar.

Faktoring şirketi, işletmelerin uluslararası ticari faaliyetlerinde hem ihracat hem de ithalat faktoru olarak hizmet sunabilmektedir. Yurtdışı Faktoring, İthalat ve İhracat Faktoring olarak ikiye ayrılır. Günümüzde sıkça başvurulan bir yol olan yurtdışı faktoring şu şekilde işler:
• Satıcı malları ve faturayı alıcıya yollar.
• Satıcı faturanın bir kopyasını faktoring şirketine gönderir.
• Faktoring şirketi satıcıya faturanın %80’ine kadar bir ön ödeme yapar.
• Faktoring şirketi fatura kopyasını alıcının ülkesindeki muhabirine yollar.
• Muhabir faturayı tahsil eder.
• Muhabir, faktoring şirketine ödemeyi yapar, faktoring şirketi de satıcıya kalan ödemeyi yapar.

Yurt dışına yapılan mal ve hizmet satışlarından doğmuş ve doğacak olan alacakların temliki yolu ile sağlanan finansman, alıcı adına garanti ve alacakların tahsili hizmetleridir. En basit anlamıyla açık hesap (mal mukabili) vadeli ihracatlara garanti, tahsilât ve istenmesi halinde finansman hizmetlerinin bir bütün olarak sunulmasıdır. İhracat faktoring’i yurt dışı faktoring olarak da ifade edilmektedir.

Forfaiting için basit olarak kredili olarak bir malın ve/veya hizmetin ihraç edilmesi dolayısıyla elde edilmesi muhtemel tahsil hakkının, söz konusu bu hakkı elinde ihracatçıya rücu etmeksizin forfaiter adı verilen kuruluş tarafından satın alınmasıdır.

1. Aşama: İhracatçının Forfaiter’ı Bilgilendirmesi

2. Aşama: Forfaiter’in İhracatçıya Teklifini Sunması

3. Aşama: İhracatçı İle Forfaiter Arasında Sözleşme Yapılması

4. Aşama: Alacağın Forfaiter Tarafından Satın Alınması.

Avantajlar
• Forfaiting işlemi ihracatçıya sabit faizli bir finansman imkanı sağlamakta ve ihracatçı faiz oranlarındaki değişimlerden etkilenmemektedir.
• Forfaiting işleminde bilanço analizi açısından alacakların gözükmemesi ihracatçının yeni krediler temin etme olanağına sahip olmasına neden olmaktadır.
• Forfaiting işlemine taraf olan ülkelerdeki ekonomik ve politik riskler forfaiter’a yansıtılmaktadır.
• Forfaiting’de kredi işlemi hızlı bir şekilde tamamlanmaktadır.
• İhracatçı, vadeli olan satışını hemen nakde çevirebildiği için likiditesini artırabilmekte, artan likiditesini yeni yatırımlar için kullanabilmektedir.
• İthalatçı hakkında bilgi toplamak, ülke risklerini inceleyip değerlendirmek gibi zaman alan ve çaba gerektiren işlemleri forfaiter yerine getirmektedir.
Dezavantajlar
• Forfaiter’ın tüm riskleri üslenmesi, forfaiter’ı diğer borç veren finans kurumlarına göre daha yüksek bir marj uygulamasına neden olmaktadır. Bundan dolayı forfaiting’in maliyeti diğer finansman yöntemlerine göre daha yüksektir.
• İhracatçı, alıcı ülkenin borç araçları senetleri konularındaki güncel mevzuatını izlemek ve yeterince bilmek, borç araçlarının doğru düzenlenmesini ve garanti edilmelerini sağlamakla yükümlüdür. Fakat uygulamada bu husustaki sorumluluk yine forfaiter’e yüklenmektedir. Diğer taraftan, ihracatçının, garantörün güvenilir olduğu hususunda forfaiter’i ikna etmekte zorlukla karşılaşabilmesi de mümkündür.

Avantajlar
• Alternatif bir finansman kaynağı olması,
• İthalatçının her türlü yatırım indiriminden yararlanma imkanına sahip olması,
• İşlemlerin basit oluşu, hızlı bir şekilde yürümesi ve sabit faizli bir finansman olması.

Dezavantajlar
• Verilen aval ve garantilerin ithalatçının kredi limitini azaltması,
• İthalatçının garanti ücreti ödemesi,
• Forfaiter’in uyguladığı yüksek marjlar.

Türk Eximbank’ın faaliyetleri;
• Mal ve hizmet ihracatını, kısa orta ve uzun vadeli kredilerle finanse etmek,
• İhracatın finansmanı amacıyla, ihracatçıya yurtiçi ve yurtdışı finansman kurumlarından sağlanacak kredi için garanti vermek,
• Mal ve hizmet ihracında, ihracatçının ticari ve politik risklerden kaynaklanabilecek zararlarının belli bir bölümünü teminat altına almak şeklinde sıralanabilir.

• İstihdam Yardımı
• Yurt Dışında Gerçekleştirilen Fuar Katılımlarının Desteklenmesi
• Türk Ürünlerinin Yurtdışında Markalaşması, Türk Malı İmajının Yerleştirilmesi ve TURQUALITY®’nin Desteklenmesi
• Sektörsel Nitelikli Uluslararası Yurtiçi Fuarların Desteklenmesi
• Pazara Giriş Belgelerinin Desteklenmesine
• Yurtdışı Birim Marka ve Tanıtım Faaliyetlerinin Desteklenmesi
• Pazar Araştırması ve Pazara Giriş Desteği
• Rapor ve Yabancı Şirket Alımlarına Yönelik Danışmanlık Hizmetleri Desteği
• Sektörel Ticaret Heyeti ve Alım Heyeti Programlarının Desteklenmesi
• Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesi Desteği
• Tasarım Desteği
• Teknik Müşavirlik Şirketlerine Sağlanacak Devlet Yardımları
• Tarımsal Ürünlerde İhracat İadesi Yardımları