DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ - Deneme Sınavı - 11

Genel olarak serbest bölgeler; ülkenin siyasi sınırları içinde olmakla birlikte, gümrük hattı dışında sayılan, ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara ilişkin hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı, sınai ve ticari faaliyetler için daha geniş teşviklerin tanındığı ve fiziki olarak ülkenin diğer kısımlarından ayrılan yerler olarak tanımlanabilir.

Değişik ülkelerdeki serbest bölge uygulamaları arasında ‘gümrük hattı dışında sayılma’ ve ‘özel teşviklerin sağlanması’ gibi ortak özellikler bulunmakla beraber, ülkelerin ekonomi ve ticaret politikalarının yanısıra, sosyal ve siyasal durumlarına göre de bazı farklılıklar bulunabilmektedir.

Bulundukları ülke ekonomilerine sağladıkları katkıların yanında serbest bölgeler, esnek ve çağdaş idari yapılarıyla dış ticarete yönelmek isteyen firmalara modern ve gelişmiş bir yatırım ortamı sağlayan lojistik merkezler olarak ön plana çıkmaktadırlar. Bu nedenle serbest bölgelerin kurulma amaçları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Söz konusu serbest bölgelerin ticaret hacimleri ise Tablo 7.2’de gösterilmektedir.

Serbest bölgelerin ülke ekonomisine birçok katkısı bulunmaktadır. Bunlar ise aşağıdaki gibidir:

Türkiye’de serbest bölgelerin yer ve sınırlarını belirlemeye Cumhurbaşkanı yetkilidir. Serbest bölgelerin, kamu kurum ve kuruluşlarınca, yerli veya yabancı gerçek veya tüzel kişilerce kurulmasına, işletilmesine Cumhurbaşkanınca izin verilir.

TÜRKİYE’DE SERBEST BÖLGE UYGULAMALARI

Bu açıklamalara bağlı olarak Tablo 7.1’de Türkiye’de faaliyet gösteren serbest bölgeler ve kuruluş yılları
yer almaktadır.

Genel olarak serbest bölgeler; ülkenin siyasi sınırları içinde olmakla birlikte, gümrük hattı dışında sayılan, ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara ilişkin hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı, sınai ve ticari faaliyetler için daha geniş teşviklerin tanındığı ve fiziki olarak ülkenin diğer kısımlarından ayrılan yerler olarak tanımlanabilir.

Bu tanımdan da anlaşılabileceği gibi serbest bölgeler, vergi mükellefiyetine ilişkin düzenlemelerin tamamen veya kısmen uygulanmadığı alanlar olarak tanımlanabilir.

Bu açıklamalara bağlı olarak Tablo 7.1’de Türkiye’de faaliyet gösteren serbest bölgeler ve kuruluş yılları
yer almaktadır.

Serbest Bölge İşlem Formu

Serbest Bölge İşlem Formu, serbest bölgede faaliyette bulunan kişilerin yaptıkları her türlü alım satım işlemi ile ilgili olarak düzenledikleri bir belgedir. Diğer bir deyişle serbest bölge kullanıcısının yurtdışına, yurtiçine veya serbest bölge içerisindeki kişiye yaptığı her türlü mal veya hizmet satışı ile ilgili olarak düzenlemesi gerekmektedir.

Dünyada Serbest Bölgelerin Gelişimi

Dünyada ilk olarak serbest bölge niteliğinde kabul edilebilecek uygulamalar, yaklaşık 200 yıl öncesinin eski Yunan ve Roma medeniyetlerine dayanmaktadır. Yunanistan'ın Pire ve Challis limanları bu örneklerin ilkini oluşturmaktadır. Günümüzdeki yapıya benzer serbest bölgeler ise, 18. yüzyıldan itibaren Gibraltar Adası (1704), Singa­pur (1819) ve Hong-Kong’da (1842) faaliyet göstermeye başlamıştır.

• Serbest bölgedeki üretim faaliyetlerinde kullanılmak üzere, iç pazardan ihraç edilen
ham madde, yarı işlenmiş ve mamul mallarla ülke üretiminin artması sağlanır.

• Serbest bölgeler sağladıkları avantajlarla ülke ihracatını ve döviz girdisini arttırır.

• İthal girdi kullanarak üretim yapan yerli firmalara gümrük vergisiz ve Katma Değer
Vergisi uygulanmaksızın mal giriş imkanı sağlamak suretiyle, yurt dışındaki rakipleriyle
aynı şartlarda üretim yapma olanağı yaratır.

• Serbest bölgelerde risk faktörü düşük ve karlılık yüksek olduğu için yabancı şirketlerin
bu bölgelere yatırım yapmalarını teşvik etmek suretiyle, ülkedeki ekonomik gelişmeye
katkıda bulunulur.

• Serbest bölgeler, faaliyet gösterdikleri bölgede doğrudan istihdam yaratmalarının yanısıra, bölgedeki üretim ve ticari faaliyetlerle ülke içindeki diğer faaliyetlere etki etmek suretiyle dolaylı istihdam yaratırlar.

• Büyük partiler halinde bölgeye getirilen malların gerektiğinde küçük partiler halinde
ülkeye ithal edilmesinin sağlanması yoluyla üretim maliyetleri düşürülmüş olur.