Uluslararası Yatırımlar ve Serbest Bölgeler

Ekonomik ve teknolojik gelişmelerin ülkelerin sahip olduğu jeopolitik özelliklerle sentezlenmesi, mal ve hizmet üretiminde farklılaşmaların yaşanmasına, dolayısıyla küresel ticaretin hız kazanmasına sebep olmuştur.

Yasal dayanaklara sahip uygulama süreçleri, serbest piyasa ekonomilerinde dış ticaret işlemlerinin daha kurumsal bir şekilde yürütülmesini sağlamaktadır.

Girişimciler değişen ve farklılaşan insan ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla mal ve hizmet ticaretinde daha işlevsel dış ticaret araçlarını kullanmaktadırlar. Bu araçlar; karşılaştırma, satın alma, lojistik imkanlarının simülasyonlarından oluşan internet tabanlı teknolojiler ile eşyanın transferinde hangi süreçlerin işletileceğine yönelik ulusal ve uluslararası yasal bir temele dayalı dış ticaret uygulamaları olabilmektedir.

Portföy yatırımları, istikrar bozucu etkileri ve spekülasyonlara açık yapıları nedeniyle ekonomi yöneticileri açısından ihtiyatla bakılan yatırım türüdür.

Serbest Bölgeler Kanunu’nun 5810 Sayılı Kanunla değiştirilen 1’inci maddesinde serbest bölgelerin kuruluş amaç ve kapsamları; İhracata yönelik yatırım ve üretimi teşvik etmek, Doğrudan yabancı yatırımları ve teknoloji girdisini hızlandırmak, İşletmeleri ihracata yönlendirmek ve Uluslararası ticareti geliştirmek olarak belirtilmiştir.

Ülkemizde serbest bölgelerin yer ve sınırlarının sınırlarını belirlemeye Cumhurbaşkanı yetkilidir.

Serbest bölge ile Türkiye’nin diğer yerleri arasında yapılacak ticaret, dış ticaret rejimine tabidir.

Süreç içerisinde söz konusu mal veya eşyanın hangi amaçla gümrüğe getirildiği ve hangi rejime tabi olacağının beyan edilmesi gerekmektedir. Gümrük beyanı;
a. Yazılı olarak,
b. Sözlü olarak,
c. Bilgisayar veri işleme tekniği yoluyla,
d. Eşya sahibinin bu eşyayı bir gümrük rejimine tabi tutma isteğini ifade ettiği herhangi bir tasarruf yoluyla, yapılabilir.

Dahilde işleme rejiminde, ihraç ürünlerine yönelik hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile ambalaj ve işletme malzemeleri temininde ithalat vergisi alınmamaktadır. 

Serbest dolaşımda bulunan bir eşyanın ihraç amacıyla Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkışına ilişkin hükümlerin uygulandığı rejime, İhracat Rejimi uygulaması adı verilmektedir. Yurt dışına kesin satışı yapılan eşyaların tabi olduğu gümrük rejimi uygulaması İhracat Rejimi Uygulamasıdır.

A Tipi Antrepo; işleticisinin, stok kayıtlarını tuttuğu ve antrepoya konulan eşyada herhangi bir noksanlık olması halinde gümrük vergilerini ödemekten sorumlu olduğu genel antrepo tipidir.

Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi, daha çok üretimde kullanılacak hammaddenin gümrük oranı, son üründen yüksek olduğu durumlarda avantaj sağlamaktadır.

Geçici İthalat Rejimi, serbest dolaşıma girmemiş eşyanın ithalat vergilerinden tamamen ya da kısmen muaf olarak ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın Türkiye Gümrük Bölgesi içinde kullanılması ve bu kullanım sırasındaki olağan yıpranma dışında herhangi bir değişikliğe uğramaksızın yeniden ihracına olanak sağlayan hükümlerin uygulandığı rejimdir.

Türkiye’de transit halindeki eşyanın beklenmeyen haller veya mücbir sebeplerle telef veya kaybı halinde, gümrük vergileri alınmaz. Olayın gümrük idaresinin de taraf olduğu mahkeme kararı ile kanıtlanması gerekir.

Türkiye Gümrük Bölgesi’ne getirilen eşyanın serbest dolaşıma girişi talebi, eşya sahipleri veya temsilcileri veya yükümlünün gümrük idaresine beyanda bulunması suretiyle yapılır.

Yabancı para cinsinden nakit ve kaydi para, altın veya menkul değerler üzerinden yapılan bütün işlemler kambiyo işlemi kapsamına değerlendirilmektedir.

Türkiye’de Kambiyo Mevzuatı uygulamaları tüm dünyayı etkisine alan 1929 krizi ile başlamış, ekonomik istikrarı sağlama ve Türk parasının değerini korumak amacıyla 1983 yılına kadar uygulanmıştır.

Uluslararası Ticaret Odasının temel çalışma alanlarını şu şekildedir:
• Uluslararası ticaretin desteklenmesi ve teşvik edilmesine yönelik faaliyetler
• Piyasa ekonomisinde çıkan sorunlara çözüm önerileri geliştirmek
• İş dünyasının uluslararası ticarete yönelik düzenlemeler ortaya koymasını sağlamak
• Uluslararası ticaret içerisindeki yolsuzlukları önlemek ve ticari suçlarla mücadele etmek

Konvertibilitenin temel koşulu yasal bir temele dayalı serbest piyasa ekonomisidir. Böyle bir yapıda bireyler serbestçe döviz alım satım yapma hakkına sahip olmalıdır.

Türkiye'de Kambiyo Mevzuatı'nda yer alan Kıymetli Taşlar; elmas, pırlanta, yakut, zümrüt, topaz, safir, zebercet ve incidir.

Efektif, banknot şeklindeki bütün yabancı ülkeler paralarıdır.

Konvertibl Döviz, uluslararası para piyasalarında bütün ülkelerce kabul gören ve bu sebeple bir diğer ülke parasına serbestçe çevrilebilme imkanına sahip dövizlerdir.

Yabancı bir para cinsinden ifade edilen bir alacağın bir banka veya özel finans kurumuna devredildiği (temlik edildiğini) veya yabancı bir ülke banknotunun (efektifin) zilyetliği ile birlikte mülkiyetinin bir banka veya özel finans kurumuna devredildiğini gösteren (tevsik edilen) belge Döviz Alım Belgesi'dir.

Sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde aracılık faaliyetinde bulunmak üzere Sermaye Piyasası Kurulu’ndan yetki belgesi almış kurumlara aracı kurum adı verilir.

Bir ülkede konvertibilite ödemeler dengesinin cari işlemler kısmı için geçerli ise “kısmi konvertibilite”, hem cari işlemler hem de sermaye hareketleri için geçerliyse “tam konvertibilite” mevcuttur.