DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ VE BELGELERİ - Deneme Sınavı - 9

Avarya, deniz taşımacılığında gemide ve kargoda meydana gelen hasarı ve masrafları ifade eder.

Dış ticareti kısaca, farklı ülkelerde faaliyet gösteren firmalardan, üretim yaparak satan taraf (ihracatçı) ve malı satın alan ülkede faaliyet gösteren alıcı taraf (ithalatçı) olmak üzere iki tarafın olduğu, genellikle konvertibilitesi yüksek bir para birimi üzerinden yapılan, garantör banka ve muhabir banka olmak üzere iki mali kurumun olduğu, gümrük tarifeleri ve belirli kısıtlama ve teşvik kurallarının olabileceği, ikili anlaşmalar kapsamında yapılabilen, anlaşmazlıklar durumunda uluslararası kurumlar ve ikili anlaşmaların geçerli olduğu alım satım işlemleri olarak tanımlanır.

Adam Smith tarafından ortaya atılan Mutlak Üstünlükler Teorisine göre, dış ticaret ülkenin doğal ekonomik gelişimiyle uyumlu ise faydalıdır ve ticaret, ülkenin üretiminin fazla olduğu mallara pazar bularak pazar payını genişletiyor ise yapılmalıdır. İşbölümü temeline dayanan teoride, üretimin pahalı olması buna karşılık dışarıdan daha ucuz alınması durumunda dış ticaret kabul edilmelidir.

Posner tarafından ileri sürülen Teknoloji Açığı Teorisi, teknolojik bir yenilik yapan ülke patent, lisans vb ile ortaya çıkardığı yeniliği koruma altına alır ve bu süreçte rekabet gücünü yükselteceğini, ancak patenti lisans vb süreleri bittikten sonra, özellikle yeniliği taklit eden farklı ülkelere ait firmaların ortaya çıkmasından sonra elde ettiği bu tekelci gücü kaybedeceği ve sonrasında başlangıçta teknolojik yenilik kaynaklı bu rekabet üstünlüğünün kaybedileceğini ileri sürmektedir. İcat ve taklit dönemleri arasında gecikme bulunması nedeniyle gecikmeli taklit hipotezi olarak da anılmaktadır.

İthalat işlemleri ile ülkede üretimi yapılamayan malların, ekonomik bir şekilde, güvenceli olarak ve çeşitli standartların varlığı ile daha yüksek kalitede ülkeye transferi ve gerek işletmelerin, gerek nihai tüketicilerin kullanılması sağlanır. Üretimi yapılan mallarda ise yerel üretimde kalitenin artması, kaynakların israf edilmemesi, rekabet düzeyini artırılmasıiçin daha fazla sayı ve daha yüksek kalitede personelin istihdamı sağlanmış olur.

İhracatçı ülke, ithalat yaptığı ülke ile ilgili beğeni ve zevkleri göz önünde bulundurmak durumundadır. Aynı şekilde ithalatçı firma da çeşitli sosyo-kültürel nedenleri dikkate almalı ve süreçte karşı tarafa bilgi vermelidir. Kültürel farklılıklar dikkate alınmadığında, ürünlerin hedef kitleye ulaşmasında sorun yaşanabilecek veya anlaşma sürecinde taraflardan birisinin kültürüne göre normal olan davranışlar karşı taraf için olumsuz bir algıya yol açabilecek, bu durum ise süreçte sosyo-kültürel temelli anlaşmazlıklara ve dış ticaret sürecinde olumsuz sonuçlara yol açabilecektir.

Lisans Anlaşmaları: Hızlı birşekilde pazara giriş olanağısağlayan bu yöntemde, firma, know how, tasarım ve fikri mülkiyet haklarını ödeme veya telif karşılığında girmek istediği pazardaki bir firmaya devretmektedir.

Pazar giriş yöntemi:
• İşletme amaç ve hedefleri,
• Dış pazardaki ekonomik, siyasal ve yasal düzenlemeler,
• Girilecek olan pazardaki istikrar düzeyi,
• Kaynaklar,
• Pazarın büyüme potansiyeli,
• Ürünün özelliği gibi konular ile doğrudan ilgili olacaktır.

Karşı satın alma işleminde, mal satan taraf belirli bir süre sonunda satıcı taraftan mal almak zorundadır.

Döviz tahsisi yönteminde, ithaline izin verilen mala ilişkin ithalat miktarı, önceden tahsis edilmiş döviz miktarıyla sınırlandırılmaktadır. Bu şekilde döviz gelirleri ithalat malları belirlenmiş politikalar uyarınca dağıtılmakta, önemli alanlara öncelik sağlanmaktadır.

Arbitraj, iki piyasa arasındaki fiyat farkından yararlanmak amacıyla para, kıymetli maden, kıymetli evrak menkul kıymet vb. değerlerin fiyatlarının düşük olduğu piyasalardan alınarak yüksek olduğu piyasalarda satılmasıdır.

Dış ticaret günümüzde birçok kişi tarafından neden yapıldığı sorgulanmayacak normalliktedir. Aksine, ambargo gibi bir durum dışında neden yapılmadığı merak edilebilir. Bu açıdan bakıldığında, kaynakların coğrafi bölgeler açısından farklı dağılımı, ülkelerin üretim ve yatırım stratejilerinin temel yetenekler veya ülke politikaları gereği yönlendirilen sektörlere yatırım yapılması nedeniyle belirli alanlarda daha avantajlı ve söz sahibi bir konuma gelmesi veya kalifiye gücün veya eğitimin getirdiği yeteneklerin yoğunlaşması değişik sektörlerde farklı ekonomilerin ön plana çıkmasına sebep olmaktadır.

Türkiye'nin ödeme türlerine göre ithalat miktarını gösteren yukarıdaki tabloya göre yıllara göre sürekli artış gösteren ödeme şekli bağlı muameledir.

Mutlak Üstünlükler Teorisine göre, dış ticaret ülkenin doğal ekonomik gelişimiyle uyumlu ise faydalıdır ve ticaret, ülkenin üretiminin fazla olduğu mallara pazar bularak pazar payını genişletiyor ise yapılmalıdır. İşbölümü temeline dayanan teoride, üretimin pahalı olması buna karşılık dışarıdan daha ucuz alınması durumunda dış ticaret kabul edilmelidir.

Posner tarafından ileri sürülen Teknoloji Açığı Teorisi, teknolojik bir yenilik yapan ülke patent, lisans vb ile ortaya çıkardığı yeniliği koruma altına alır ve bu süreçte rekabet gücünü yükselteceğini, ancak patenti lisans vb süreleri bittikten sonra, özellikle yeniliği taklit eden farklı ülkelere ait firmaların ortaya çıkmasından sonra elde ettiği bu tekelci gücü kaybedeceği ve sonrasında başlangıçta teknolojik yenilik kaynaklı bu rekabet üstünlüğünün kaybedileceğini ileri sürmektedir.

Bu haber Ülke ve marka tanıtımının yapılmasına iyi bir örnek olabilir.

İç ticaret işlemleri esnasında taraflar genellikle ulusal para birimini kullanmaktayken dış ticarette tarafların farklı ülkelerde faaliyet göstermeleri nedeniyle tarafların aralarında anlaştığı, genellikle konvertibilitesi yüksek para birimleri üzerinden işlemleri gerçekleştirmek isteyecektir. Bu durum ise kimi zaman döviz kuru riskine yol açabilecektir. Farklı ülkelerin varlığı aynı zamanda ülkeler arası mevzuatlarda farklılığın olmasına yol açacaktır. Aynı zamanda ekonomik sisteme ait unsurlarda çeşitli farklılıklar bulunabilecektir. Bu gibi yasal mevzuattan kaynaklanan sebepler nedeniyle ülkeler arası ticaret anlaşmaları, anlaşmazlıkların çözümünde önemli bir fonksiyona sahiptir. Farklı kültürel değerler nedeniyle, taraflar daha dikkatli davranmak durumundadır. Dış ticaret işlemlerinde, mevzuat ve düzenlemeler daha fazladır ve anlaşmazlıkların çözümünde uluslararası kurum ve mevzuat belirleyici olacaktır. Ayrıca, tercüman, uluslararası nakliye firmaları gibi profesyonel aracılar devrede olacaktır. Bunun yanı sıra, ülke sınırları içerisinde gerçekleştirilen ticaret işlemlerinden farklı olarak riskin daha yüksek olması nedeniyle garantör banka, muhabir banka, sigorta firması, finansal danışmanlık ve destek hizmeti sunan firmalar devrede olacaktır.

Takas yönteminde, satılan mal bedeli karşılığında farklı bir mal alınmaktadır.
Kliring işlemleri takasa benzemekle birlikte, tarafları bir araya getiren, sözleşmeyi yapan, süreci garanti altına alan bir aracı bulunmaktadır.
Karşı satın alma işleminde, mal satan taraf belirli bir süre sonunda satıcı taraftan mal
almak zorundadır.
Geri satın alma işleminde, malı satın alan işletmenin aldığı bu mal ile ürettiği ürünlerin belirli bir kısmını, hammaddeyi satan işletme geri almaktadır.
Ofset işlemlerde ise satıcı taraf, alıcı ülkeye döviz rezervlerinin olumsuz etkilenmemesi
için döviz kazandırıcı veya tasarruf ettirecek işlemler yapmayı taahhüt eder.

Gerek ithalat, gerek ihracat işlemlerinde vergilendirme ile işletmelerden elde edilen vergiler ülke ekonomisi için önemli gelir kaynaklarını oluşturduğundan hazineye önemli düzeyde gelir kazandırmak için dış ticaret önemli bir araçtır.

İktisadi kalkınmayı sağlamak amacıyla devlet farklı yöntemler benimseyebilir. Devlet yerel üreticilerin gelişmesine aracı olacak gelişmeyi hızlandırıcı yönde koruyucu önlemler alarak ithal ikameci bir sanayileşme modelini benimseyebileceği gibi ülkeye döviz kazandırmak ve döviz girişini hızlandırmak amacıyla ihracatın teşvik edilmesi yolunu benimseyebilir.

Ulusal piyasalarda fiyat istikrarını yakalamak ve korumak amacıyla, istihdamı artırıcı yönde gümrük tarifeleri, kotalar ve iç üretimi artıcı teşvikler ile ithalat yerine, ulusal üretimin artırılması ve dolayısıyla yerli üretim miktarını artırılmasına yönelik uygulamalar benimsenebilir. Talebin karşılanamadığı durumlarda ülke içinde yeterince üretilemeyen ve dolayısıyla fiyat hareketlerinin artışına yol açacak ürünlerin dışarıdan ithal edilmesini kolaylaştıracak şekilde bir vergi politikası izlenebilir.

Dış pazarlarda yaygın üretilen ve rakiplerin dolayısıyla rekabetin yüksek olduğu ancak, ulusal boyutta yeni firmaların yoğunlukta olduğu sektörlerde, milli firmaların rekabete karşı avantajlı olmalarını sağlamak amacıyla söz konusu sektör veya ürün ile sınırlı olacak düzeyde kotalar, vergi tarifeleri ve kısıtlamalar getirilebilir. Bu sayede yerel üretim desteklenerek dolaylı yolla dış rekabete karşı ülke ekonomisini güçlendirici tedbirler alınmış olacaktır.

Göreceli olarak rakiplere göre çok daha güçlü veya tekel konumundaki yerel firmaların varlığı durumunda, tüketiciler kalitesiz ürünlere yüksek fiyat ödemek durumunda kalabilecektir. Beklenen faydaların sağlanamaması kaynakların israfına yol açacağı gibi tekelci konumdaki firmaların daha da güçlenmesine aracı olacaktır. Bu olumsuzlukların giderilmesi amacıyla vergilerin düşürülmesi, kotaların azaltılması veya kaldırılması tüketicilerin zarara uğramasını engelleyecek, tekelci oluşumların önüne geçecektir.

Dış ticaret politikasının belirlenmesinde sadece kısıtlayıcı araçlar değil teşvik edici araçlarda kullanılır.

Gümrük vergisinin  mal değeri üzerinden belirlenmesine advolorem tarife denir.

Azalma eğiliminde olan ürünlerde ihracata yönelik kısıtlamalar yapılabilir.

Bir liste yardımı ile birtakım malların ithalatı yasaklanabilir.

CE belgesi teşviki  teşvik edici bir araçtır.