DIŞ POLİTİKA ANALİZİ - Deneme Sınavı - 4

Kamuoyunun dış politikaya etkisinin belirlenmesinde yukarıda bahsedilen konuların bir adım ötesinde değerlendirilmesi gereken unsur ise siyasi yapıdır. Siyasi
yapı ile kastedilen kavram içerisinde devletin hangi sistem doğrultusunda siyasi gücü dağıttığı ve karar alıcıları nasıl seçtiği yer almaktadır.

Kamuoyunun dış politikaya etkisinin belirlenmesinde yukarıda bahsedilen konuların bir adım ötesinde değerlendirilmesi gereken unsur ise siyasi yapıdır. Siyasi yapı ile kastedilen kavram içerisinde devletin hangi sistem doğrultusunda siyasi gücü dağıttığı ve karar alıcıları nasıl seçtiği yer almaktadır.
Bu noktada sorulabilecek temel soru: Demokratik politikacıların kamuoyuna karşı hassasiyetini hangi koşullar artırır ya da azaltır? Akla gelen ilk sebebin seçimlerin ne zaman yapılacağı olabilir. Eğer politikacılar bir sonraki dönem de görev yapmayı planlıyorlarsa kamunun ruh haline karşı daha duyarlı olmaları gerekir.
Bütün koşulların aynı olduğu durumda, meclisin çoğunluğu iktidar partisi veya koalisyondan oluşuyorsa politikacılar yaygın kamuoyunun aksine davranabilir. Öte taraftan, iktidarın güç üzerindeki hâkimiyeti ne kadar belirsizse karşıtlığı ya da meyili kamuoyuna göre şekillenecektir.

Başkanlık sistemindeki siyasi güç dağılımı parlamenter (ya da nispi temsil) sisteme kıyasla toplumun isteklerini savunmaya eğilim gösterir ve arzularını yerine getirmeye karşı daha duyarlıdır. Yönetim sistemi, siyasi güç odaklarının kamuoyundaki değişimlere karşı daha duyarlı olmak üzere kurulmuştur. Buradaki en önemli kriter başkanlık sistemlerindeki politikacıların duyarlılıkları, konularını seçildikleri bölgelerdeki bireylerin önceliklerini ve isteklerini yansıtacak şekilde ayarlamaları unsuruna dayanmaktadır.
Vatandaşın verdiği her oyun karşılığını bulmadığı başkanlık sistemindeki önyargı kamuoyunun sınırlı etki taşıyabileceğine yönelik olsa da teoride bu sistemin halkın hislerine ve önceliklerine daha duyarlı olduğu yer alır. Başkanlık sistemi olan devletlerde politikacıların kamuoyuna karşı hassaslığının daha yüksek olduğu düşünülebilir. Tanıma göre, başkanlık yarışında tek bir kazanan olabilir.
Bu sebeple, başkanlık sistemlerinde başkanın seçimi iki baskın parti arasındaki rekabet (ya da Fransa’daki iki türlü oylama gibi, koalisyonlar) tarafından yönetilir. Bu da başkanlık yarışından küçük partilerin silinmesi anlamına gelir. Meclis üyeleri (başkan yardımcıları ve kabine üyeleri dahil olmak üzere) bölgelerden seçilirken kazanan başkanın ulusal bir adaylığının olması gerekir. Sonuç olarak,
hükûmet ulusal kamuoyuna karşı daha duyarlı olurken, parlemento üyeleri (ya da ABD’deki gibi Kongre üyeleri) ulusal atmosferin dışında yerel çıkarlar ve duyarlılıkla seçilmektedir. Bu bağlamda dış politikanın oluşum ve idaresinin başkan tarafından belirlendiği başkanlık sistemlerinde kamuoyu tepkisine en çok duyarlı devlet olması gerektiği öne sürülebilir.

medya kavramı televizyon kanalları, gazeteler ve diğer formatlar aracılığıyla halka sunulan görsel ve yazılı basını kapsamaktadır. Sadece haber kanalı olarak yer alan kuruluşlar (örneğin, NTV, CNN, Al-Jazeera) bu kavramın en önemli aktörlerdir.

Demokratik Düzende Medya
İlk akla gelebilecek unsur demokratik bir ülkede medyanın özgür olmasıdır. İkinci olarak medyanın ekonomik anlamda özgür olması beklenmektedir. Yani medya ekonomik güçler ve piyasa tarafından baskı altına alınmamalıdır. Bu iki beklentiyi karşılayan medya bazı temel özellikler gösterecektir: Birincisi, medya, elitler ve vatandaş arasında arabulucu rolü üstlenecektir. İyi işleyen bir demokrasi için iki kesim arasında bilgi akışını sağlayacaktır. İkincisi, medya farklı görüşlerin yer aldığı bir platform olacaktır. Farklı açılara sahip elitlerin, kurumların ve vatandaşların sesini duyuracaktır. Üçüncüsü ise etkili bir kontrolör (ya da denetçi) vazifesidir. Devlet yönetimini her daim kontrol etme şansı bulunmayan vatandaş adına medya, devlet ve hükûmetin işlerini takip edecek ve sonuçta bulduklarını halka aktaracaktır. Burada belki dikkat edilmesi gereken durum ise medyanın şirketleşme sürecine girerek niteliğinin değişmesidir: Medyanın, haberlerin içeriklerini etkileyen temel özellikleri üç başlık altında özetlenebilir. Birincisi medyanın şirketleşmesidir: Bugün medyanın çoğunluğu, demokratik bir toplumda yaşayan vatandaşlara hizmet etmek yerine kâr amacı güden şirketlerin elindedir. Bu şirketler daha fazla kâr için sürekli rekabet hâlindedir. Özellikle teknolojik gelişmelerin etkisiyle piyasada artan rekabet daha katı bir hâl almıştır. Medya şirketleri daha geniş izleyici kitlelerine ulaşmak adına çekici ve kışkırtıcı haberleri (liderler veya önemli olaylar hakkındaki son gelişmeler, rutin hayat çerçevesinin dışına çıkan olaylar) artırmaya başlamıştır. Bu sayede kamuoyunda herhangi bir konu üzerinde nasıl bir etki uyandırılmak isteniyorsa bu medya aracılığıyla mümkün olabilmektedir.
İkincisi ise medyanın tek bir elde toplanmış olmasıdır. Özellikle gelişmiş demokrasilerde birkaç büyük firma bütün medyayı tekeli altına almıştır. Örneğin, ABD’de 1983’te 50 civarında etkin medya şirketi varken; 2004’te bu sayı 5’e inmiştir. Türkiye’de 2010 senesinde 30’ün üzerinde aktif medya şirketi bulunmaktadır. Yakın dönemde ABD’dekine benzer bütünleşmenin gerçekleşmesi pazar içerisinde doğal bir süreç olarak beklenmektedir.
Bu tekelleşme sürecinin ise demokrasi için olumsuz olduğu düşünülmektedir. Çünkü tekelleşmiş bir medyada haber çeşitliliği azalacaktır. Yapılan çalışmalar göstermiştir ki hem gazete hem de televizyon sahibi şirketlerin haberleri taraflı hatta kimi zaman hatalı verdiğidir. Dolayısıyla medyanın tekelleşmesi demokrasiye zarar vermektedir ve medyanın çeşitliliği Türkiye’nin demokratikleşme süreci için önemli bir avantaj olarak değerlendirilmelidir.
Üçüncü boyut ise holdingleşmedir: Büyük şirketler sadece farklı medya kanallarını satın almakla kalmayıp medya dışı sektörlerde de şirketleşmektedirler. Örneğin, aynı anda hem Irak Savaşı üzerine haber yapan hem de Irak’ta kullanılması için silah üreten General Electric şirketi, hem NBC’nin hem de Black Hawk helikopterlerine ve Abraham tanklarına makine üreten bir silah şirketinin sahibidir.
Aynı şekilde Bertelsmann, hem dünyanın en büyük yayınevi olma iddiasındaki Random House’un, hem veritabanı yönetimi ve finansal hizmet veren bir şirketin hem de tüm Avrupa’da birçok televizyon ve radyo istasyonunun sahibidir. Peki, bu durum neye sebep olmaktadır? General Electric örneğinden hareket edersek; NBC’nin savunma sanayi harcamalarını eleştirmesi gereken bir durumda kardeş şirketinin çıkarları nedeniyle bunu yapmayacak olması dürüst ve serbest haberciliğe aykırıdır. Başka bir etki olarak da kanallar, ciddi anlamda medya işlevi görmek ve ciddi haberler vermek yerine, kendi ağlarının parçası olan şirketlerin tanıtımlarıyla meşgul olacaklardır.

Kamu diplomasisi içerisinde farklı yöntemler kullanılmaktadır. Bunların arasında görsel ve yazılı basında olumlu haberlerin yayınlanmasından, üst düzey ziyaretlerin gerçekleştirilmesine, kültürel faaliyetler aracılığıyla toplumlar arası bağların kuvvetlendirilmesi için programların yürütülmesine kadar birçok araç yer almaktadır. Kamu diplomasisi açık bir şekilde bir devletin kendi çıkarları için başka bir devleti bilgilendirmesi ve etkilemeye çalışmasıdır. Bu hedefe yönelik farklı faaliyetler kullanılabilir fakat buradaki önemli nokta ise her faaliyet sonucunda ulaşılmak istenilen imaja yönelik ilerleme olmasıdır. Aksi taktirde yapılan yatırımlar ne kamuyonu olumlu şekilde yönlendirecek ne de daha sonra uygulanacak dış politikalara kamuoyundan destek alınabilecektir.
Kamu diplomasisi gelişmekte olan etkili diplomasi araçlarından biridir. Bu araç sayesinde devletler arası ilişkiler daha barışçıl ve kamuoyu üzerinden ilerlemektedir. Kamuoyunun dikkate alınması ve kazanılması da devletler arası ilişkiler için olumlu değerlendirilebilir.

Kamuoyu özellikle dış politika düzleminde çeşitli nedenlerden dolayı önem taşımaktadır. Bu nedenler A, B, C ve D seçeneklerinde verilmiştir. E seçeneği ise yanlış olan cevaptır.

Hükümetler belirli bir dış politikayı kamuoyunun desteğini kazanmak üzere öne sürebilir ve kendi kararını meşrulaştırmak üzere kullanabilir. Bu noktada kamuoyu belirleyici rol oynar. Cevap A seçeneğidir.

Obama Yönetimi’nin Arap Baharı sebebiyle çıkan Libya savaşında taraf olması ve NATO aracılığıyla harekat başlatması, Başkan Obama’nın iç politik sorunlardan kamuoyunu uzaklaştırması olarak değerlendirilmiştir. Ekonomik kriz ve işsizlikle boğuşan ABD halkının Arap Baharı’nın getirdiği demokratikleşme dalgasının Libya’da kendi çıkarlarını etkilediğini düşünerek bir anda Başkan Obama’nın Kongre’ye danışmadan ve onayını almadan Libya’da ABD’yi taraflardan biri yapması dikkatini dağıtmıştır. Cevap C seçeneğidir.

İngiltere’de büyük bir çoğunluk (neredeyse 1 milyon kişilik bir topluluk) bu kararı protesto etmiş ve savaşa karşı çıkmıştır. Bu protesto sonucunda da Tony Blair çeşitli soruları cevaplamak ve halkın karşısında ‘ifade vermek’ zorunda kalmıştır. Cevap B seçeneğidir.

Burada incelenmesi gereken üç faktör: İlk olarak, diğer adayların seçimde en yüksek kamuoyu yerine, en yüksek sayıda seçmen oyu alma endişesi artmıştır. İkinci olarak, partilerinin ulusal platformunu desteklemek için yarışan bölge adayları sayesinde iki partili seçimlerin ulusal kamuoyuna odaklanma eğilimi güçlü bir parti disiplini gerektirmektedir. Üçüncü olarak, ABD Anayasası’nda belirtilen güçler ayrılığı ilkesi, hem yasama hem de yürütme organlarının politika oluşturma sürecide kamuoyu etkisine açık olmasını gerektirir ve bu durum diğer yandan, parlamento sistemlerinin aksine, başkanın gensoruya karşı dokunulmaz olmasına neden olur. Yanlış olan seçenek E seçeneğidir.

Parlamenter sistemlerde çıkmaza girildiğinde ise başkanlık sistemlerinden farklı olarak yapılabilecek opsiyonlardan biri referanduma gidilmesidir. En etkili kamuoyu yoklaması olarak referandumlar hem iç hem de dış politika konularında toplumun değerlendirmelerini almak üzere kullanılabilir. Parlamenter sistemlerde bu opsiyon her oyun karşılığının alındığı için başkanlık sistemlerine kıyasla önemli bir avantaj sağlamaktadır.

Medya karar alıcılardan topluma ulaştırılacak bilginin geçtiği süreçleri kontrol eder. Medyanın tarafsız ve doğru haberi topluma sunma sorumluluğu bulunmaktadır. Meyda bir taraftan hükümetin sözcüsü olarak rol alırken bir taraftan da hükümetin gizli tutmak istediği noktaları açığa çıkarmaya ve yayımlamaya çalışır. Hükümetin ulaştırmak istediği bilgiyi arzu ettiği şekilde medyaya vermesi de hükümet-medya arasındaki ilişkide belirleyici olmaktadır.

Medya, televizyonda kullandığı görüntüler aracılığıyla kamuoyunu en kuvvetli şekilde etkilemektedir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Medyanın bilgiyi sunuş şekli önemlidir. Sunulan bilginin taraflı olması sıklıkla rastlanan bir durumdur. Örneğin, Irak savaşının ABD medyasında ve uluslarararası medyada nasıl sunulduğunun farkına bakarak anlayabiliriz. Irak Savaşı hakkında elde edilen bilgiler bütün çıplaklığıyla Türk medyasında gösterilirken bu durum neredeyse hiçbir şekilde ABD medyasında yer almamıştır.

Hipodermik model, medyanın verdiği bilginin doğrudan bireylerin içine işlediğini ve davranışlarını etkilemesine dayanır. Bu modelin isminin hipodermik olmasının sebebi ise bireyleri doğrudan etkilemesi söz konusu olduğu içindir. Hipodermik modelin savunduğu argüman medyanın doğrudan bireyleri etkilemesi ve yönlendirmesidir.

Dış politika analizinin ilk dönemlerde yapılan tanımlamalarında özellikle bir devletin gücünü ve güvenliğini nasıl artıracağına öncelik verilmiştir. Özellikle bir ülkenin savaş ve çatışma gibi bekasını doğrudan etkileyecek konularda nasıl davranması gerektiği çalışılmıştır.

Liderlerin ve grupların ötesinde günümüzde devletler arası ilişkilerde farklı aktörler de oyuna dahil olmuştur.

Uluslararası ilişkiler içerisinde analiz seviyesi, yapılan değerlendirmelerin hangi seviyede ve hangi değişkenlere bakılarak yapılacağını tanımlamaktadır. Analiz seviyesi araştırılan konuyu kavrayabilmek, açıklayabilmek ve yorumlayabilmek için önemli araçlardan biridir.

Birey seviyesinde analiz bireylerin algıları, seçimleri, davranışları ve hareketleriyle ilgilenir. Büyük liderler tarihin gidişatına yön vermiştir ve bu nedenle birçok açıdan incelenmeleri önemli olayların aydınlanmasında ve anlaşılmasında gereklidir.