DİPLOMASİ TARİHİ

‘Kamuoyu diplomasisi’ kavramını 1965’te Fletcher Hukuk ve Diplomasi Fakültesi Dekanı Edmund Gullion’un ortaya atmıştır.

Avrupa, Ortadoğu ve Afrika ülkelerinde iç çatışmalar nedeniyle zayıflayan veya çöken devletler sorunsalı ‘geçiş diplomasisi’ veya ‘ihtilaf sonrası yeniden inşa’ diplomasisi denilen yeni bir türün ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu diplomasi yönteminin esas unsurlarını güvenlik operasyonları düzenlemek, yönetimi oluşturmak, seçim reformu yapmak ve savaş suçlarını yargılama mekanizmasını kurmak oluşturmaktadır.

Avrupa Birliği’ne katılma müzakereleri ülkemizde bu konuya önemli ivme kazandırmıştır. 27. müzakere başlığını oluşturan Çevre Faslı İsveç’in Dönem Başkanlığı sırasında, 21 Aralık 2009 açılmıştır.

Petrol ithalatçısı ülkeler herhangi bir şekilde söz sahibi değildi. Hatta İran’da petrolleri devletleştirmeye teşebbüs eden Musaddık’ın 1953 yılında CIA destekli bir darbeyle devrilmesi örneğindeki gibi petrol kaynaklarının sahibi ülkeler dahi Batılı şirketlerin arkasındaki devletlerin rehinesi gibiydi.

Birleşmiş Milletler Genel Kurullarına bu toplantılarda alınan ‘açık’ kararlardan ziyade bu vesileyle ülke lider ve yetkililerinin yaptığı gayrı resmî temaslar ve gizli görüşmeler nedeniyle önem verilmektedir. Bu arada, çok taraflı konferansların kayıtları 1970’lerden bu yana artık yayınlanmamaktadır. Diplomaside gizliliğin artmasının bir nedeni de uluslararası sistemde şiddet hareketlerinin çoğalmasıdır. Askerî operasyonlarla ilgili temas ve görüşmeler nitelikleri nedeniyle zaten gizlidir. Giderek artan, diplomatların kaçırılması veya saldırıya uğraması olaylarıyla ilgili müzakerelerde istihbaratçıların rol alması ve faaliyetlerinin niteliği de gizli diplomasiyi gerektirmektedir.

Kamuoyu diplomasisinin propagandadan farklı olarak yabancı toplumlarla liberal biçimde diyaloğa dayandığı, karşı tarafı iknaya çalışırken aynı zamanda ‘dinlediği’ de ifade edilmektedir.

Çeşitli etkenlerle diplomasinin gündemi çok çeşitlenmiştir. Diplomatlar çevre, enerji, terörizm, insan hakları gibi yepyeni alanlarla meşgul olmaktadır.

Hâlen ülkelerin egemenliği gönüllü olarak veya dıştan müdahale yoluyla sınırlanabilmektedir. Ulus devletlerde gönüllü kısıtlamanın en önemli örneği Avrupa Birliği’dir.

1965’te Fletcher Hukuk ve Diplomasi Fakültesi Dekanı Edmund Gullion’un ortaya attığı ‘kamuoyu diplomasisi’ kavramı bu gereksinmeye yanıt olmuştur.

Genel olarak yabancı ülkelerin hükûmet ve yöneticilerini etkilemeyi hedefleyen diplomasi günümüzde giderek aynı zamanda yabancı toplumların kamuoylarını da etkilemeye yönelmektedir.

Kamuoyu diplomasisi uygulamasInda başlıca aktör ve koordinatör dışişleri bakanlıklarıdır.

Büyükelçiliklerde yerel medya ve sivil toplum temsilcileri ile temas için bir memur bulunur. Bu görevliler genellikle basın veya enformasyon ataşesi (veya görevlisi) unvanını taşır.

1972 yılında Stockholm’de gerçekleştirilen ve Stockholm Konferansı olarak da bilinen “Birleşmiş Milletler İnsan Çevresi Konferansı” bu alandaki ilk büyük uluslararası girişim olmuştur.

Kültürel çeşitlilik konusundaki yasaklar bütün devletler için zorunlu hale gelmiş olan insan hakları içtihatlarından değildir.

Kültür, Eğitim ve Bilim Teşkilatı (UNESCO) afetlerden doğan krizlerde devreye giren BM kuruluşlarından değildir.

Türkiye ‘enerji diplomasisi’ sahnesine ilk olarak Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı projesiyle çıkmıştır.

Küresel ekonominin bütünleşmesi ve teknoloji alanındaki büyük sıçrayışlar ülkelerin karşılıklı bağımlılığını önemli ölçüde arttırmıştır. Bu karşılıklı bağımlılığın diğer bir nedeni ne kadar güçlü olursa olsun hiçbir ülkenin salt kendi olanaklarıyla baş edemeyeceği sorunların giderek çoğalmasıdır. Ülkelerin güvenliklerini sağlama ve istikrar içinde ekonomik refahı arttırma amaçları ancak uluslararası bir çerçevede ele alınabilmektedir.Dünyada herhangi bir yerdeki ekonomik kriz ekonomisi en gelişmiş ülkeleri dahi tehdit edebilmektedir. Çevre sorunları, terörizm, uyuşturucu kaçakçılığı, göç ve mülteci hareketleri, salgın hastalıklar gibi pek çok sorun ile ülkelerin ortak hareketi olmadan mücadele etmek olanaksız hâle gelmiştir. Klasik dış politika ve strateji yöntemleri bugünkü medya ve kamuoyunun hâkimiyetindeki karmaşık ve ‘düzensiz’ bir dış ilişkiler dünyası karşısında yetersiz kalmaktadır. Bu durum çağımız diplomasisinde önemli değişikliklere yol açmıştır. Savaş ise en eski tarihlerden beri diplomasinin içerisinde yer alan bir unsurdur. Doğru cevap E'dir.

1961 Viyana Konvansiyonundan beri diplomatik yöntemlerde önemli değişiklikler
olmuştur. Buna rağmen modern diplomasi hala üç temel yönteme dayanmaktadır: İkili ilişkilerde kişisel resmî temas diplomasisi, ‘perde arkası’ sessiz diplomasi ve çok taraflı müzakerelerde -oylama yerine- ‘konsensüs’e ulaşma diplomasisi.

Avrupa, Ortadoğu ve Afrika ülkelerinde iç çatışmalar nedeniyle zayıflayan veya çöken devletler sorunsalı ‘geçiş diplomasisi’ veya ‘ihtilaf sonrası yeniden inşa’ diplomasisi denilen yeni bir türün ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu diplomasi yönteminin esas unsurlarını güvenlik operasyonları düzenlemek, yönetimi oluşturmak, seçim reformu yapmak ve savafl suçlarını yargılama mekanizmasını kurmak oluşturmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Çağımızda ülkelerin egemenliğinin görece kısıtlanması da diplomasi faaliyetini etkileyen yeni bir gelişmedir. Mutlak egemenlik kavramı neredeyse geçmişte kalmıştır. Hâlen ülkelerin egemenliği gönüllü olarak veya dıştan müdahale yoluyla sınırlanabilmektedir. Ulus devletlerde gönüllü kısıtlamanın en önemli örneği Avrupa Birliği’dir. Avrupa bütünleşmesi süreci içinde AB üye ülkeleri giderek artan konularda ulusal egemenliklerini ‘ortak egemenlik’ alanına devretmeyi kabul etmektedir. Hukuki yükümlük getiren pek çok uluslararası sözleşmeye katılan ülkeler de egemenliklerine belirli konularda sınır getirilmesini kabul etmiş olmaktadır. Yukarıdaki uluslararası örgütlerde üye devletlerin egemenliklerini kısıtlar niteliktedir ancak sosyal yardımlaşma örgütü niteliğinde olması itibariyle UNESCO bünyesine yönelik bir egemenlik devri söz konusu değildir. Doğru cevap D'dir.