DİPLOMASİ TARİHİ

Genel olarak yabancı ülkelerin hükûmet ve yöneticilerini etkilemeyi hedefleyen diplomasi günümüzde giderek aynı zamanda yabancı toplumların kamuoylarını da etkilemeye yönelmektedir. O kadar ki bugün kamuoyu ‘diplomasi alanında en önemli yeni unsur’ olarak nitelendirilmektedir. Doğru yanıt B'dir.

Birçok yazar ‘kamuoyu diplomasisi’ nin aslında ‘propaganda’nın yabancı kamuoylarına yönelik biçiminin değişik bir isimle takdiminden ibaret olduğunu ileri sürer. Buna karşı başkalarına göre kamuoyu diplomasisi propagandadan temelde farklı ve yepyeni bir kavramdır.Birinci görüştekiler için kamuoyu diplomasisi belki -bir ölçüde yabancı kamuoylarının eğilimlerini de hesaba katmaya çalışan- yeni bir propaganda stili olarak nitelendirilebilir. Doğru yanıt D'dir.

Kamuoyu diplomasisinin en rahat, hatta sınırsız şekilde uygulanabildiği belki de tek ülke ABD’dir. ABD’de ülkesinin tezlerini kamuoyu önünde her vasıta ile savunmayan büyükelçinin bu tezlere inancından kuşku duyulur. Lobicilik -yani mali araçlar dahi kullanarak perde arkasında etkilemek- bir tek ABD’de makbul bir kamuoyu diplomasisi faaliyetidir. Washington’daki pek çok büyükelçilik hükûmetleri adına tanıtım şirketi kullanır. Doğru yanıt E'dir.

Çevre politikaları, ilk olarak özellikle sanayileşmiş ülkelerde su ve hava kirliliği gibi küresel çevre bozulması işaretlerinin bilincine varılmaya başladığı 1960’lardan itibaren uluslararası düzeyde gündeme gelmiş ve diplomasi konusu olmuştur. Konu önce Birleşmiş Milletler’de tartışılmaya başlamış, 1969 yılında NATO çevre güvenliği konusunu ele almıştır. 1972 yılında Stockholm’de gerçekleştirilen ve Stockholm Konferansı olarak da bilinen “Birleşmiş Milletler İnsan Çevresi Konferansı” bu alandaki ilk büyük uluslararası girişim olmuştur. Doğru yanıt A'dır.

Çin gibi bazı ülkeler insan haklarının evrenselliğini reddetmekte, uluslar arası forumlarda farklı kültürlerde farklı insan hakları anlayışının geçerli olduğunu savunmaktadır. Bu tarz ülkelerin çoğunluğu evrensel insan haklarının bir Batı kavramı olduğunu ve zaten Batı’nın neo-emperyalist emellerle bu kavramı ülkelerin iç işlerine karışmak için kullandığını savunmaktadırlar. Doğru yanıt B'dir.

1999 Marmara depremi vesilesiyle Yunanistan’ın Türkiye'ye bunun ardından Yunanistan’daki deprem nedeniyle Türkiye'nin Yunanistan'a yardım elini uzatması Türk-Yunan ilişkilerine önemli rahatlık getirmiş, yeni bir sayfanın açılmasını sağlamış bir insani diplomasi örneğidir. Doğru yanıt A'dır.

1990’larda ABD’nin BM kararlarının desteğiyle veya NATO şemsiyesi altında Haiti, Somali ve eski Yugoslavya’da yalnız veya müttefikleriyle giriştiği müdahalelerde insani mülahazaların öncelik taşıdığı kabul edilebilir. ABD’nin ikinci Irak harekatı ve işgali için bazı ülkelerle oluşturduğu ‘aynı düşüncede ülkeler’ koalisyonu ile hareket edilmiş, uluslararası örgütlerin onayı alınmamıştır. Doğru yanıt D'dir.

16 Ekim 1973 tarihinde OPEC petrol üretimini düşürüp, Batılı ülkelere özellikle de ABD ve Hollanda’ya petrol taşıyan sevkiyatlara ambargo koyar. OPEC ayrıca petrol fiyatlarını yükseltmiş ve arz azalmasına rağmen talep sabit kalınca fiyatlar muazzam artmıştır. Doğru yanıt E'dir.

Türkiye’nin çok yönlü, gerçekten bilinçli ve uzun dönemli bir ‘enerji diplomasisi’ni benimsemesinin başlangıcı Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı projesi olmuştur. Bu proje Türkiye’ye önemli tecrübe kazandırmıştır. Nitekim o yıllardan sonra ülkemiz söz konusu bölgeden, hatta Rusya’dan dünya pazarlarına petrol ve doğal gaz iletilmesiyle ilgili -Nabucco, Samsun-Ceyhan, Güney Akım gibi- önemli boru hattı projelerinin hemen hemen tamamında rol talep etmeye ve oynamaya başlamıştır. Türkiye hâlen bir yandan enerji güvenliğini sağlamak, diğer yandan dünya ölçeğinde bir enerji dağıtım merkezi hâline gelmek amaçlarıyla bilinçli ve aktif bir diplomasi faaliyeti yürütmeyi sürdürmektedir. Doğru yanıt C'dir.

Diplomaside birçok strateji ve yöntem değişse de, dünyada ülkelerin birbiri ile olan karşılıklı bağımlılığnı arttırmıştır bu da ortak hareket etme ve aynı uluslararası diplomatik yasalara uyma zorunluluğunu getirmiştir.

Çeşitli sivil toplum kuruluşları, hükümet dışı kuruluşlar, çok uluslu şirketler ve hükümet dışı elitler ülke sınırlarının ötesinde kendi çapında bir tür "diplomasi aktörleri" olmuşlardır, ancak "ikili süper güç müzakereleri diplomasisi" bu şemanın dışına çıkmaktadır.

1965 yılında Fletcher Hukuk ve Diplomasi Fakültesi Dekanı Edmund Gullion "kamuoyu diplomasisi" kavramını ortaya koymuştur ve ABD resmi çevrelerinde "propaganda" kelimesinin yerini bu "kamuoyu diplomasisi" kavramı almıştır.

Dışişleri Bakanlıkları geleneksel, siyaset odaklı ve tek yönlü iletişim kurma etkinliklerinin yerine artık "kamuoyu diplomasisini" etkili bir araç olarak kullanmaktadırlar.

Modern diplomasinin yeni alanları olarak çevre diplomasisi, insan hakları diplomasisi, insani diplomasi ve enerji diplomasisi olarak gösterilirken, "terörle mücadele diplomasisi" diye yeni bir alan bulunmamaktadır.

İnsan Hakları konusu esasen kişi ile devlet arasındaki ilişkilerle ilgili olduğu halde, özellikle son yıllarda, uluslararası konu haline gelmiştir ve dünya ülkelerinin esas tartışma konularından birisidir.

Çok taraflı konferansların kayıtları 1970 yılından bu yana artık yayınlanmamaktadır.

Bazı durumlarda ülkelerin kendi içinde bulundukları sorunları aşamamaları halinde, Birleşmiş Milletler(ya da başka kuruluşlar) devreye girerek özel komisyonlar kurması "iyi yönetim diplomasisi" olarak tanımlanmaktadır.

Resmi olarak kitle iletişim araçlarını kullanarak siyasi amaçla kamuoyunu etkileme çalışmalarına propaganda denmektedir. Buna örnek olarak, siyasi partilerin seçimlerden önce televizyon ve radyolarda yaptıkları halkı etkilemek amacını taşıyan çalışmalar, gösterilebilir.

"Küresel ısınma ve iklim değişikliği" konularını içeren "Kyoto Protokolünü" Türkiye 05.022009 tarihli kanun tasarısı ile TBMM Genel Kurulunda kabul etmiştir.

Diplomaside başlıca değişiklikler olmasına rağmen(burada içerik, süreç, yöntem, kanal vb. gösterebiliriz), diplomasiye olan bakış açısında herhangi bir değişiklik meydana gelmemiştir.