DİPLOMASİ TARİHİ

İkinci bir yöntem ise uyuşmazlığın tarafları arasında BM Şartı’nın 33. maddesinde bazıları sayılan geleneksel siyasi yolları içerir. Bunlar, müzakere, arabuluculuk, iyi niyet misyonları, araştırma komisyonları, uzlaşma komisyonları gibi usûllerdir.

François de Callières’in de belirttiği gibi “Bir prens veya devlet isteklerini komşularına dayatacak kadar güçlü ise, müzakere sanatı değerini kaybeder.”

1960’lardan beri yıllık olarak devam eden Türkiye-Almanya Ekonomik Karma Komisyon toplantıları sıra ile Ankara veya başka bir şehrimiz ile başkent iken Bonn’da, şimdi Berlin’de yapılmaktadır.

AB Devlet ve Hükûmet Başkanları Zirveleri 2002 yılına kadar dönem başkanlığını üstlenen ülkenin başkenti veya seçtiği başka bir şehrinde toplanırken Nice Anlaşması gereği artık sadece Brüksel’de akdedilmektedir.

Birleşmiş Milletler Şartı’nın 33. maddesi, uyuşmazlıkların barışçıl çözümünde başvurulacak geleneksel siyasi yöntemler arasında müzakereler yanında arabuluculuk (mediation), iyi niyet misyonları, araştırma komisyonları, uzlaştırma (conciliation) gibi yolları da sayar.

ABD’nin 1988’de başarıyla sonuçlanan Angola-Namibya müzakerelerinde kolaylaştırıcılık yapması, Amerikan diplomasisinin o zamana kadar etkili olmadığı bu bölgede nüfuz kazanmasını sağlamıştır.

Kurulan karşılıklı heyetler arasında genellikle bir veya birkaç üçüncü tarafın yine sivil toplumdan gelme temsilcileri başkan veya raportör görevini yapar. Bunun bir örneği Temmuz 2001’de Türk ve Ermeni toplumları arasında iyi niyet ve ilişkileri geliştirmek amacıyla Türk ve Ermeni sivil toplum mensuplarının bir araya gelmesiyle kurulan ve 2004 yılında faaliyetine son veren Türk-Ermeni Uzlaştırma Komisyonudur.

Antlaşma (treaty-traîté) terimi, 1980’de yürürlüğe giren 1969 tarihli Antlaşmalar Hukuku Konusunda Viyana Konvansiyonu’nda tarif edilmiştir. Bu tanıma göre, bir antlaşma, “Devletler arasında, verilen isim ne olursa olsun, tek bir belge veya iki ya da daha fazla ilişkili belge halinde de olabilen, yazılı biçimde akdedilmiş ve uluslararası hukuka tabi bir uluslararası anlaşma”dır.

1960 Kıbrıs Garanti Antlaşması gibi önemli toprak ve anayasal düzenlemelerini garanti eden anlaşmalar için mutlaka antlaşma terimi kullanılır.

1982 Anayasası’nın 104. maddesinde, uluslararası antlaşmaların cumhurbaşkanının onaylanması ve yayınlanmasıyla yürürlüğe gireceği de belirtilmektedir.

Doğal olarak diplomasi boşlukta uygulanamaz. Müzakereler soyut değil somut koşullar çerçevesinde cereyan eder. Bu koşulların niteliği büyük ölçüde sonucu da tayin eder. Diplomasinin amaçlarına ulaşabilmesi, yani ülkeler arasında güce başvurmadan karşılıklı çıkarları üzerinde uzlaşı sağlayabilmesi için çeşitli araçlara gereksinmesi vardır. Bu araçlar zorlayıcı-caydırıcı olabileceği gibi teşvik edici de olabilir. Bunları havuç ve sopa diye adlandırmak mümkündür. Doğru cevap A'dır.

Sopaların başında, “güç politikasının” baş aracı olan güce başvurmaktan bir adım geride olan güce başvurma tehdidi gelir. Bunun yanında, diplomatik ilişkilerin kesilmesi ile ambargo, boykot ve abluka (blocus) gibi ekonomik yaptırımlar da zorlayıcı önlemlerdir. Doğru cevap B'dir.

Zorlayıcı olmayan araçlar, yani havuçlar olarak, ekonomik ve teknik yardımları, ticari tavizleri, en çok kayrılan ülke muamelesi yapmayı veya uluslararası forumlarda destek vaatlerini saymak mümkündür. Nihayet, diplomasinin en olumlu aracı işbirliği ve dayanışma esası üzerinden ilişkilerin geliştirilmesidir. Bu durumda, zorlayıcılık-sopa ve teşvik-havuç araçlarının yerini karşılıklı ortak çıkarlar alır. Bu yaklaşım kazan-kazan ilişkisi şeklinde de adlandırılabilir. Doğru cevap A'dır.

Uluslararası siyasette “müzakere” terimi, dar anlamıyla ülkelerin resmen atanmış temsilcilerinin hükûmetleri arasındaki ortak çıkarlar veya uyuşmazlıklar konusunda resmî bir anlaşmaya varmak için yaptıkları görüşmeleri ifade eder. Doğru cevap C'dir.

Müzakere, geniş anlamda, diplomatik iletişimin her yönünü içerir. Bir diplomat resmî temas ve faaliyetlerinin her anında ülkesi adına müzakere hâlindedir: Ülkesinin çıkarlarını ve görüşlerini savunur, ülkesini tanıtır, propagandasını yapar.  Doğru cevap D'dir.

Birleşmiş Milletler Şartı’nın 33. maddesi, uyuşmazlıkların barışçıl çözümünde başvurulacak geleneksel siyasi yöntemler arasında müzakereler yanında arabuluculuk (mediation), iyi niyet misyonları, araştırma komisyonları, uzlaştırma (conciliation) gibi yolları da sayar. Bunlar arasında, müzakerelerden sonra, en çok başvurulan ve diplomasi alanında gelenekleşmiş yöntemlerin başında arabuluculuk gelir. Arabuluculuk bir diplomasi aracı olarak müzakere yöntemini tamamlayıcı niteliktedir. Doğru cevap E'dir.

Müzakerelerden sonra, en çok başvurulan ve diplomasi alanında gelenekleşmiş yöntemlerin başında arabuluculuk gelir. Arabuluculuk bir diplomasi aracı olarak müzakere yöntemini tamamlayıcı niteliktedir. Doğru cevap A'dır.

Güvenilirliği -ve etkinliği- artırabilecek bir uygulama, müzakerecinin müzakere talimatının oluşturulması sürecine baştan dahil edilmesidir. Bu şekilde, müzakereci bir yandan konunun teknik ve siyasi yönleri hakkında birinci elden ayrıntılı bilgi edinirken, diğer yandan ülkesindeki iç siyaset yaklaşım ve dengelerini öğrenerek, ne hususlarda esnek olunabileceğini, ne konularda gerilemenin mümkün olmadığını kavrar. Nihayet, söz konusu kişi karşı taraf için de son dakikada heyet başkanı yapılan birine nazaran daha prestijli ve ağırlıklı olarak görülür. Doğru cevap A'dır.

Hâlen AB’nin resmî lisanları arasında, Yunanca, Macarca, Çekce, İrlanda lisanı olan Keltçe gibi yerel kullanım dışında geçerliliği olmayan dillerin yer alması karşısında Birlik bazı pratik çözümlere başvurmak zorunda kalmıştır. Bunların başında, günlük yaşamda üye ülkelerin işlerini “çalışma lisanları” ile görmeleri gelmektedir. Bunlar, esas itibarıyla İngilizce, Fransızca ve bazen de Almancadır. Fransızların bütün direnişlerine ve bazen büyük mesele hâline getirmelerine rağmen, eğilim giderek İngilizcenin ortak çalışma dili hâline gelmesi yönündedir. Bununla beraber, Avrupa Birliği’nin temel metinlerinin bütün resmî lisanlarda düzenlenmesi zorunludur. Doğru cevap E'dir.

17. yüzyıla kadar anlaşmaların çoğu Latince kaleme alınırdı. Daha sonraları tarafların milliyetine bakılmaksızın Fransızca, ortak anlaşma lisanı kabul edildi. 20. yüzyılda İngilizcenin bu amaçla kullanımı artmışsa da, genel uygulama karşılıklı lisanların tercümelerinin esas alınmasıdır. Doğru cevap C'dir.