DİPLOMASİ TARİHİ

Diplomasinin temel unsuru, daha doğrusu ön koşulu olan “tanıma”dır.

Kuramsal olarak bir ülke nezdindeki mukim büyükelçi “devletini” temsil eder.

De jure tanıma, bütün hukuki sonuçlarıyla tanıma demektir. Buna karşı, de facto tanımada bir ülke diğerinin mevcut olduğu gerçeğini kabul etmekle yetinir, ancak hukuki sonuç doğurabilecek ilişki ve tasarruflardan kaçınır.

Dış misyonların en başta gelen işlevlerinden biri bulunulan ülke ile sürekli bir müzakere yürütmektir.

İtalya’da başlayan ancak Fransa tarafından geliştirilen ve kurumlaştırılan mukim diplomatik temsilciliklerin tabi oldukları ve bugün de geçerli olan kurallar 1961 Diplomatik İlişkiler Hakkındaki Viyana Konvansiyonu’nda kodifiye edilmiştir.

Diplomasi tarihinin önemli zirvelerinden biri olan Cenevre Zirvesi 1 Temmuz 1955'te gerçekleşmiştir.

Diplomatik temsilcilerin bulundukları ev sahibi ülkede istenmeyen adam-kişi-şahıs ilan edilmelerine persona non grata denir.

İletişim diplomasinin ruhudur.

Bazı ülkelerde doğrudan dışişleri bakanlıklarına bağlı olan veya en azından koordinasyon açısından ilişkili bulunan bu kurumlara örnek olarak Amerika Birleşik Devletleri’nin ABD Enformasyon Servisi (USIS), İngiltere’nin British Council’i sayılabilir. Dış ülkelerde kültür merkezleri kurmuş olan Almanya (Goethe Institut), Fransa (Centres Culturels Français), İtalya (Instituto İtaliano Dante Aleghieri) gibi ülkelerin amacı da farklı değildir.

Viyana Sözleşmesi’nde diplomatik kurye ve taşıdığı “diplomatik çanta”ya dokunulmazlık tanıyan ayrıntılı hükümler bulunmaktadır.

Resmî bir vesilede mevkileri dolayısıyla özel bir yer verilen kişilere de “resmî unvanı veya özel önemi olan kişiler” yerine kısaca protokol denir.

Persona non grata: Diplomatik temsilcilerin bulundukları ev sahibi ülkede istenmeyen adam-kişi-şahıs ilan edilmeleridir.

ABD, İngiltere, Fransa, Almanya, Kanada, İtalya ve Japonya devlet veya hükümet başkanlarının oluşturduğu G-7 sonradan Rusya’nın katılmasıyla G-8 adını almıştır.

Agreman: Yeni bir büyükelçi atanacağı zaman kabul edecek ülkenin bunu önceden onaylaması anlamına gelir.

İkinci Dünya Savaşı sonrasında dünyaya düzen vermek amacındaki galip ülkelerin oluşturduğu bir “direktuar” niteliğindeki Güvenlik Konseyi evrensellikten çok uzaktır. 19. yüzyıl “Düveli Muazzama”sını hatırlatan beş daimi üyesi ve dönüşüm esasına göre seçilen on geçici üyesi ile Güvenlik Konseyi tam bir “en güçlü ülkeler kulübü” niteliğindedir.

Zirve diplomasisinin geçmişi Orta Çağ’a kadar dayanır.

Kuralları diplomatik protokolün uygulandığı tüm durumlarda geçerlidir. Örneğin, resmî yemeklerde oturma sırası, törenlerde salona giriş ve oturma düzeni, kutlamalarda devlet başkanının elini sıkma sırası, kortejlerde otomobil sırası vs. hep bu kıstasa göre saptanır

Kuruluşların üyelikleri genellikle coğrafi bölgelere göre oluşmakla beraber, İslâm Konferansı Örgütü veya İngiliz Milletler Topluluğu örneklerindeki gibi, farklı coğrafyalarda bulunmakla beraber ortak tarih, kültür ve din gibi belirli bir ortak payda da üyeliğe esas olabilmektedir.

Ülkemiz Birleşmiş Milletler’in kurucu üyesi olduğu gibi sisteme dahil UNESCO, UNICEF, UNEP, FAO gibi İhtisas Kuruluşlarının tamamında yer almaktadır.

AB’nin devletlerüstü yöne fazlaca kaymasını önlemek için oluşturulan kurum 1957’den itibaren gayrıresmî mahiyette başlatılmış iken 1974’te resmiyet kazanmış ve sonunda 1986 Tek Avrupa Nihai Senedi’yle kurumsal niteliğe kavuşmuştur.