DİPLOMASİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 12

Güç dengesi ve ulusal çıkar yaklaşımlarının yerine, uluslararası adalet, hukuk ve dayanışma kavramlarının hakim olacağı bir Yeni Diplomasi yaratılması iddialarına rağmen 1919-20 yıllarında toplanan Paris Konferansı aslında 19. yüzyıl konferans diplomasisinin uygulamalarından pek de farklı biçimde cereyan etmedi. Wilson dahil liderler, müzakere sürecinin değil sonuçların halka açıklanmasından yanaydılar. Gazeteciler konferansın genel oturumlarına katılabilmekte fakat asıl kararların müzakere edildiği, İngiltere, Fransa, İtalya ve ABD’nin hükûmet başkanlarının oluşturduğu Yüksek Konsey ile İngiltere, Fransa ve İtalya Başvekilleri ile Wilson ve dışişleri bakanı yanında Japonya’dan iki baş delegeden oluşan Onlar Konseyi’nin görüşmelerinde hazır bulunamıyorlardı.

Mukim elçileri tanımlamak için büyükelçi terimi kullanılmaya başlamıştır.

Konferans Versailles Antlaşması’yla sona erdi. Woodrow Wilson’un ısrarıyla Milletler Cemiyeti Sözleşmesi de bu belgenin ayrılmaz parçası hâline getirildi. Birinci Dünya Savaşı’nı resmen sona erdiren Versailles Antlaşması, muzaffer ülkelerin esas hedefi olan Almanya ile ilgili hükümleri içerdiği için genellikle Paris Konferansı’nın tek sonuç belgesi olarak anılır.

Gerçekte güçler dengesi kendi içinde istikrarsızlık tohumları taşıyan bir dü- zeni ifade ediyordu. Savaş her zaman kapıdaydı. Sistemin çöküşüne ise çeşitli unsurların biraraya gelmesi neden oldu. Bunlardan biri, 1871’de Alman Birliğinin gerçekleşmesiydi.

Paris Konferansı’nın diğer sonuçları gibi yirmi yıl bile yaşamını sürdüremeyen Milletler Cemiyeti tecrübesi ise uluslararası ilişkilere 20. yüzyılda getirilen belki de en önemli yenilik sayılabilir.Temel amacı uluslararası ihtilaf ve çatışmaların barışçı yollarla çözülmesi olarak ilan edilen ve kolektif güvenlik ilkesine dayanan Milletler Cemiyeti üç ana organdan oluşmaktaydı: Fransa, İngiltere, İtalya ve Japonya daimi üyeleri olmak üzere on beş üye ülkeden oluşan ve yılda üç defa toplanan konsey; yılda bir toplanan ve bütün üyelerin katıldığı genel kurul ve uluslararası bürokrasi olarak çalışan sekretarya. Kurullarda bütün kararların oybirliğiyle alınması gerekiyordu.

Temel amacı uluslararası ihtilaf ve çatışmaların barışçı yollarla çözülmesi olarak ilan edilen ve kolektif güvenlik ilkesine dayanan Milletler Cemiyeti üç ana organdan oluşmaktaydı: Fransa, İngiltere, İtalya ve Japonya daimi üyeleri olmak üzere on beş üye ülkeden oluşan ve yılda üç defa toplanan konsey; yılda bir toplanan ve bütün üyelerin katıldığı genel kurul ve uluslararası bürokrasi olarak çalışan sekretarya. Kurullarda bütün kararların oybirliğiyle alınması gerekiyordu

“Yeni Diplomasi”, yerine ve zamana göre değişken nitelikte ve her tarihi önemli değişimden sonra uluslararası ilişkilerde gündeme gelen bir kavramdır.

Güçlendirilmiş bir Milletler Cemiyeti ile yetinmeyen Roosevelt’in ısrarıyla bu kez savaşın galipleri olan ABD, Sovyetler Birliği, İngiltere, Fransa ve Çin’in ortaklaşa yöneteceği ve son sözü söyleyeceği bir global teşkilat modeli hayata geçirildi. Bu şekilde, 1942’de, aslında Mihver devletlerine karşı savaşan Müttefik Cephesi’ne tüm dünya ülkelerini kapsama iddiasındaki Birleşmiş Milletler adı verildi.

Birleşmiş Milletler ailesi ve daha sonraları Avrupa Güvenlik ve İşbirliği forumları dışında esasen karşıt blok üyelerinin buluştukları çok taraflı kuruluş pek azdı. Taraflar ilke olarak kendi bloklarının oluşturduğu güvenlik veya ekonomik işbirliği amaçlı rakip kuruluşlarda gruplaşıyordu. Örnek olaralk NATO’ya karşı Varşova Paktı; OECD’ye karşı COMECON verilebilir.

Konferanstaki önemli bir yenilik ilk defa bir ABD cumhurbaşkanının bizzat bir Avrupa Konferansı’na katılması, bir uluslararası anlaşmayı müzakere etmesi ve sonuçta Avrupa politikalarında bu kadar önemli bir rol oynamasıydı. Wilson’un Paris’teki mevcudiyeti bile başlı başına Avrupa devletler sisteminin çöküşe geçtiğinin bir işaretiydi.

Konferans Versailles Antlaşması’yla sona erdi. Woodrow Wilson’un ısrarıyla Milletler Cemiyeti Sözleşmesi de bu belgenin ayrılmaz parçası hâline getirildi. Birinci Dünya Savaşı’nı resmen sona erdiren Versailles Antlaşması, muzaffer ülkelerin esas hedefi olan Almanya ile ilgili hükümleri içerdiği için genellikle Paris Konferansı’nın tek sonuç belgesi olarak anılır. Halbuki teknik olarak bu belge sadece Almanya’yla yapılan barış hakkındadır. Diğer mağluplarla ilgili barış anlaş- malarına Paris civarındaki çeşitli park ve şatoların isimleri verilmiştir: Osmanlı İmparatorluğu ile Sevr, Avusturya ile Saint Germain, Macaristan ile Trianon, Bulgaristan’la Neuilly.

Konferans Versailles Antlaşması’yla sona erdi. Woodrow Wilson’un ısrarıyla Milletler Cemiyeti Sözleşmesi de bu belgenin ayrılmaz parçası hâline getirildi. Birinci Dünya Savaşı’nı resmen sona erdiren Versailles Antlaşması, muzaffer ülkelerin esas hedefi olan Almanya ile ilgili hükümleri içerdiği için genellikle Paris Konferansı’nın tek sonuç belgesi olarak anılır. Halbuki teknik olarak bu belge sadece Almanya’yla yapılan barış hakkındadır. Diğer mağluplarla ilgili barış anlaş- malarına Paris civarındaki çeşitli park ve şatoların isimleri verilmiştir: Osmanlı İmparatorluğu ile Sevr, Avusturya ile Saint Germain, Macaristan ile Trianon, Bulgaristan’la Neuilly.

Bu anlaşmaların akıbeti ve Sevr için iki, Versailles ve diğerleri için yirmi yıl geçmeden Paris’te varılan mutabakatların nasıl havada kaldığı ve Versailles’ın nasıl İkinci Dünya Savaşı’nı hazırladığı, diplomasi tarihinden çok, siyasi tarihin konusudur. “Bütün savaşları sona erdirmek için” yapılan bu barış Birinci Dünya Savaşı galiplerinin kısa görüşlülüğü kadar, insanlığın uzun dönemli kalıcı barış özlemini kısa dönemli çıkarlara feda etmesinin bir örneğini teşkil etmektedir.

Temel amacı uluslararası ihtilaf ve çatışmaların barışçı yollarla çözülmesi olarak ilan edilen ve kolektif güvenlik ilkesine dayanan Milletler Cemiyeti üç ana organdan oluşmaktaydı: Fransa, İngiltere, İtalya ve Japonya daimi üyeleri olmak üzere on beş üye ülkeden oluşan ve yılda üç defa toplanan konsey; yılda bir toplanan ve bütün üyelerin katıldığı genel kurul ve uluslararası bürokrasi olarak çalışan sekretarya. Kurullarda bütün kararların oybirliğiyle alınması gerekiyordu.

Otuz bir ülkenin imzaladığı Milletler Cemiyeti Sözleşmesi 10 Ocak 1920’de yü- rürlüğe girmiş, üye sayısı daha sonra 63’e kadar yükselmiştir.

Milletler Cemiyeti’ni yaratan Paris Konferansı sonuçlarından olan Sevr Antlaşması’nı onaylanmadan ortadan kaldıran ve 1923’te Lozan Antlaşması’nı yapan Türkiye Cumhuriyeti Milletler Cemiyeti’ne 1932’de, Sovyet Rusya 1934’te üye olmuştur.

Konseyin İngiltere, Fransa, İtalya ve Japonya ile birlikte beş daimi üye ülkesinden biri olması gereken ABD, cemiyetin kuruluşuna katkıları nedeniyle 1919 Nobel Barış Ödülü’nü almış olan Wilson’un bütün çabalarına rağmen, Amerikan Kongresi’nin sözleşmeyi onaylamayı reddetmesiyle sandalyesine oturamamıştır. Bu daimi üyelik ise 1926’da Milletler Cemiyeti’ne kabul edilen Weimar Cumhuriyeti Almanya’sına verilmiştir. Ama Nasyonal Sosyalistler iktidara geldikten sonra 1936’da aynı Almanya, 1934’te üyelikten çıkan İtalya ve Japonya’yı izleyerek Cemiyet üyeliğinden ayrılmak suretiyle bu uluslararası kuruluşun sonunu hazırlamıştır.

Bir müzik terimi olan ve İtalyanca concerto kelimesinden gelen “konser” diplomaside 16. yüzyıldan itibaren ahenk veya uyum anlamında kullanılmaktaydı.

ABD Londra, Paris, Berlin ve Roma’daki elçiliklerini ancak 1874’te büyükelçilik
düzeyine çıkarmıştır.

1790’larda III. Selim Londra, Paris, Viyana ve Berlin’de mukim büyükelçilikler açmıştı. 1849’da Tahran’da bir Osmanlı Büyükelçiliğinin kurulması Müslüman ülkeler arasında karşılıklı mukim diplomatik temsilcilik değişiminin ilk örneğiydi.