DİN VE TOPLUM

Ferdinand Tönnies geleneksel toplumu Gemeinschaft olarak nitelemiştir. Bu toplum tipinde yüz yüze birincil ilişkiler belirleyicidir ve toplum bir cemaat toplumudur. Bu toplumda din cemaat yapısına dinsel bir içerik kazandırarak onu kutsallaştırır ve insanların toplumla ilişkileri kendine özgü bir kozmolojinin içinde metafizik bir anlam kazanır.

En asgari ama kuşkusuz aynı zamanda en önemli gelenek dildir. İnsanlar bir dilin içinde dünyaya gözlerini açarlar.

İslam’ın mesajının Hz. Muhammed tarafından sunulduğu anda Kureyşlilerin kendilerine karşı en önemli direnme gerekçelerinden birisi bu mesajın atalarının mirasına, geleneklerine aykırı olduğu idi. Bu gerekçe geleneklerin, yani ataların akıl ve kültür mirasının bir şeyin doğruluğu veya yanlışlığının ölçüsü olarak alınmasını gerektiriyordu.

Marx, yaşanan değişimi genellikle feodal toplum yapısından kapitalist toplum yapısına geçiş olarak almıştır.

Modernleşme kuşkusuz geleneğe yapılan en şiddetli müdahale olmuştur.

Luckman’a göre Avrupa’nın gerçek anlamda Hristiyanlaşması zannedildiği gibi kilisenin siyasal hakimiyetinin söz konusu olduğu Orta Çağ’da değil, aksine sekülerleşmenin hakim olduğu çağdaş zamanlarda olmuştur (Berger ve Luckman, 1967; Luckman, 1963).

Postmodernizmin sosyologlar arasında belirlenmiş ortak bir tanımı yok ama birçok sosyoloğun ortaya koyduğu tartışma veya literatürden postmodern durumun bazı özellikleri ayırt edilebilir. Buna göre öncelikle modernizmin bazı özelliklerini akılcılık, aydınlanmacılık, batı-merkezli bir tarih ve coğrafya algısı, gelenek karşıtlığı, nesnelcilik veya ortak gerçeklik ve doğruluk idealine sahip olmak, siyasette merkezî ulus-devlet yapılanmaları, laiklik olarak tekrar hatırlamamız gerekiyor. Buna karşılık postmodernizm, aydınlanmanın ve modernitenin batı-merkezli tarih ve coğrafya algısının güçlü bir eleştirisi, artan küreselleşme ile birlikte ulus devlet yapıları veya ideolojilerinin gerilemesi, tüketimin artışı ve buna uygun bir kültürel durumun ortaya çıkması, insanların bağlandıkları adalet, eşitlik, devrim gibi ortak amaç ideal veya meta-anlatıların gücünün iyice azalması, bunun yerine güçlü bir görecelik duygusunun hakim olması gibi gelişmelerle belirlenmektedir.

Kuşkusuz dinin bir ülkenin ulusal siyasetinde merkezî bir rol oynamasının en göze çarpan örneği İsrail’in konumudur. Modernleşmenin en zirve anlarında motivasyonunu ve kurucu felsefesini tamamen dinden alan siyonizm İsrail devletini bütün Orta Doğu’yu kaosa sürükleyecek şekilde kuruldu.

Marx Weber’in analizlerinin odağında yer alan “dünya dinleri”nin hemen hepsi “fetih” veya benzeri ideolojileri aracılığıyla küresel ölçekte bir yayılmayı hedeflemişlerdir.

Ekümenizm, dinlerin kendi aralarındaki mezhep veya meşrep farklılaşmalarını hatta ulusal dağınıklıklarını aşarak bir birlik oluşturma eğilimine verilen isimdir.

Ferdinand de Tönnies’e göre geleneksel toplum Gemeinschaft olarak nitelenmiştir. Bu toplumda din cemaat yapısına dinsel bir içerik kazandırarak onu kutsallaştırır ve insanların toplumla ilişkileri kendine özgü bir kozmolojinin içinde metafizik bir anlam kazanır?

Ferdinand de Tönnies’e göre atomic bireylerden oluşan toplum Gesellschaft olarak nitelenmiştir.

Komünist Manifesto’da Marx, katı olan herşeyi buharlaştıran kapitalizm eski dünyaların bir olgusu olarak dini de köklü bir değişime, buharlaştırmaya tabi tutar.

Küreselleşme, post-medernizmin özelliğidir.

Ulus-devlet, modernizmin özelliklerindendir.

Max Weber kapitalizmin doğuşuyla ilgili analizlerini Protestanlıkla ilişkilendirirken, bir yandan da paradoksal olarak Protestanlığın nasıl, yine neredeyse teleolojik bir yolla, dinin sonunu veya gündelik hayatın sekülerleşmesini hazırladığını sergilemeye çalışıyor.

Modernleşmenin en zirve anlarında motivasyonunu ve kurucu felsefesini tamamen dinden alan siyonizm İsrail devletini bütün Orta Doğu’yu kaosa sürükleyecek şekilde kuruldu.

Ünlü Fransız oryantalist Gilles Kepel bu duruma Tanrı’nın İntikamı metaforuyla ironik bir yaklaşım getirir.