DİN VE TOPLUM

Fundamentalizm ile Selefiler düşünce anlamında ortak bir nokta barındırmamasına karşın imaj olarak ortak noktada buluşmuşlardır. Selefiler ve fundamentlistlerin kastettiği kutsal metinler farklıdır. Selefiler Kuran’ı Kerim’i yeniden okumayı öngörürken fundamentalistler daha çok geleneklerden bahsetmektedir.

Sekülerleşme olmasına karşın bu akımın öncüsü olan ABD’de toplumun çoğu dindarlaşmaktadır. Din mabet dışına çıkıyor, bir dine ait olma biçimi değişiyor ancak dindarlık her yerde azalmıyor.

Laiklik sosyal olguları içermeyen, siyasetin din dışı anlamında kullanılan bir kavramdır. Sekülerlik ise, sosyal olguları içeren genel bir kültürel dünyevişleşmeyi ifade eder. Örneğin, seküler müzik kilise müziği dışında kapan pop rock tür müziklerdir. Ancak laik müzik diye bir sosyal olgu yoktur.

Pürüten, tutum ahlakı demektir. Türkçe’ye kutsallaştırmacılık olarak gelen ve kutsalı tartışılmayacak boyuta çıkaran, kutsal olmayan bir şeye kutsallıktan pay veren akımın yarattığı sorun Sakramentalizmdir.

Tarih boyunca genelde dinin, toplumların kendi ürettiği ve toplum üstü bir kaynağa dayanan iki tipi var olagelmiştir. Hıristiyanlık dini ise kaynağı toplum üstü bir güç olan ilahi güç tarafından meydana getirilmiştir.

Batıda, 16. yüzyılda Rönesans düşüncesiyle başlayan, 17. yüzyıl Kartezyen felsefe ile gelişen, 18. Yüzyıl Aydınlanma ve 19. Yüzyıl Pozitivizm anlayışıyla doruk noktasına ulaşan kültürel oluşuma genelde modern kültür (veya modern Batı Medeniyeti) adı verilmektedir. Skolâstik düşüncenin modern kültürün oluşumunda veya gelişiminde herhangi bir etkisi söz konusu değildir.

Sözlük anlamı köktencilik olan Fundamentalizm, ABD’de 19. yüzyıl sonlarında modern kültüre karşı bir Protestan hareketi olarak ortaya çıkan Hıristiyanlık hareketin adıdır.

Fundemantlizmin iki temel ilkesi vardır: Bunlardan birincisi, başta İncil olmak üzere kutsal metinlerin modern kültüre göre yorumlanmasına karşı çıkmak, ikincisi ise Hıristiyanlığı yaşatmak üzere Hıristiyan geleneklerine, bir başka deyişle bu dinin tarihî birikimine sahip çıkmak ve ona sıkıca tutunmaktadır.

Bir dönem “Asrı Saadete Dönüş” adıyla da anılan, sözlük anlamı itibarıyla daha öncekilerin yolunu izlemek anlamına gelen ve tarihsel birikimi atlayarak dinî ilk uygulamalardan alıp getirmeyi teklif eden dini anlayış Selefiyecilik’tir.

Soruda açıklaması yapılan kavram Sekülerizm’dir. Sekülerizm’in, Latince sexus (cinsellik)’ten geldiği ve evlenip dünya ile de ilgilenebilen ruhban anlamı taşıyan seculer’in zamanla aldığı biçim olduğu söylenmektedir.

Din ve dünya ilişkisini anlatmada kullanılan Sekülerlik ve Laiklik kavramlarının tarihî M.S. 4. yüzyıla kadar inmektedir. Bu tarihlerde Katolik mezhebine göre tüm insanlar müminler ve paganlar olmak üzere ikiye ayrılıyordu. Müminler Hıristiyanlığa inanan herkesti, paganlar ise Hıristiyanlığa inanmayanlardır. Ayrıca müminler kendi arasında da Klerje ve laikler olmak üzere ikiye ayrılıyordu. Klerje, din adamı ruhban demekti ki işi din ve mabet hizmetleri olan, kendini Tanrıya adamış kimselerdir. Laikler ise din adamı olmayan bütün müminlerdi.

Katolik mezhebinde Klerje, regülier ve seküler olmak üzere kendi arasında ikiye ayrılmaktadır. Regülier, bütün işi düzenli bir biçimde din hizmetleri olan din adamı demektir. Seküler ise dini hizmetlerinin yanında dükkanını çalıştıran, bağ ve bahçesiyle ilgilenebilen, evlenip çocuk sahibi olabilen ve pazar günleri mabette dinî ayinleri idare eden din adamı demektir.

Tarihî M.S. 4. yüzyıla kadar inen Laiklik kavramı 18. yüzyıldan itibaren, yükselen ulus devletlerini kilise karşısında otonom hale getirip korumak üzere, siyasetin din dışılığı anlamında kullanılmaya başlanmıştır.

Sakramentalizm kök ve eklerinden meydana gelen sözcük Türkçeye kutsallaştırmacılık (veya kutsamacılık) olarak çevrilebilir. Kavramın merkezinde yer alan kutsal (sakrament), genel olarak varlığı tartışma dışı olan, beşerin gücünü aşan ve ondan başkaldırı değil , uyum isteyen, uyumsuzluk hallerinde ise cezai yaptırımlarla korunan, kısacası aşkın fakat kuralsal bir olgudur. Buna bağlı olarak kutsallaştırma kavramı da doğası itibarıyla kutsal olmayan bir şeyin ondan bir pay aldırılarak kutsanması işidir.

Din ile ilgili yukarıdaki bilgilerden hepsi doğrudur.

Esasen 19. Yüzyılda pozitivizmin en önemli temsilcisi kabul edilen A. Comte’a göre başından bu güne toplumlar dinsel, metafiziksel aşamalardan geçerek bir pozitif döneme ulaşmışlardı. Bu pozitif dönem her şeyin mantıksal olarak yeniden kurulduğu ve bütün beşeri sorunların onu en iyi şekilde temsil eden bilimle çözüleceği bir aşamaydı.

İşin içine daha fazla toplumsallığın katılması, kısmen ideojileşmiş olmaları, Bir sosyal güç birikimini hedeflemeleri ve Dinin deruniliğinin yitirilip işin eylemden çok söyleme dönüşmesi modern kültürden alınmış etkilerdendir. Bilgisellikten çok eylemde yoğunlaşmış olmaları ise; eylemden çok bilgisellikte yoğunlaşmış olmaları şeklinde düzeltilmelidir.

Söz konusu edilen bütün dinî gelişmeler için 70’li yıllar parlama dönemi oldu ve hareketler hemen dünyanın her yerinde etkin hale geldi ifadeleri doğrudur. Gelişmeler sadece cemaatleşme düzeyinde kaldı ifadesinin doğru şekli ise; gelişmeler sadece cemaatleşme düzeyinde kalmadı, pek çok şey dinin bu yükseliş trendinden payını aldı şeklinde olacaktır.

Modern din anlayışı ile ilgili yukarıda verilen bilgilerin hepsi doğrudur.

Fundamentalizm; ADB’de 20. Yüzyıl sonlarında değil 19. Yüzyıl sonlarında modern kültüre karşı bir Protestan hareketi olarak doğmuştur. Diğer seçeneklerde ki bilgilerden “Katoliklerin de katılmasıyla çığ gibi büyümüştür” ve “ Günümüzde de etkin bir şekilde varlığını sürdürmektedir” doğrudur.