DİN VE TOPLUM

Bugün dünyada 3000 din, 6000 mezhep ve 12000 tarikat olduğu ileri sürülmektedir.

Semavi dinler dışında kalan ve insanlar tarafından ortaya çıkartılan dinler beşeri dinlerdir. Totemizm, Brahmanizm, Budizm gibi inanışlar beşeri dinler kategorisinde yer almaktadır.

Bir cemaate mensubiyet, kişiye ortak geçmiş ve gelecek düşüncesini bünyesinde barındıran güçlü bir aidiyet duygusu kazandırır.

Günümüzdeki kullanımıyla otantik anlamlarından uzaklaştırılan millet kavramı gerçekte din, şeriat, dinde gidilen yol, tarikat, sünnet ve yol anlamlarına gelir.

Erken dönem Hıristiyanlıkta Kilise yapılanmasında çeşitli anlaşmazlık ve huzursuzluklar ortaya çıkmış ve bunun sonucunda 1054’te Doğu ve Batı kiliseleri ayrılmıştır.

Protestan reform hareketi 16. yüzyılda ortaya çıkmış; bunun sonucunda Batı kilisesi kendi içinde parçalanmıştır.

İnsanlar kiliseyle birlikte doğar ve yeni doğdukları zaman vaftiz edilerek kilisenin sürekli üyeleri olur.

Mezheb kelimesi, İslami gelenekte terim olarak “dinin asli veya feri hükümlerinin dayandığı delilleri bulmakta ve bunlardan hüküm çıkarıp yorumlamakta otorite sayılan âlimlerin ortaya koyduğu görüşlerin tamamı veya belirledikleri sistem” şeklinde tanımlamaktadır.

Kelam, İslam’da inanç esasları etrafında ortaya çıkan tartışmaları disipline eden bir ilim dalıdır.

Diyanet işleri başkanlığının misyonlarından biri değişimle gündeme gelen farklılaşmalar arasında dinde esaslı bir şekilde konumunu yenilemektir.

Dinler tarihi dinlerin diğer dinlerle olan ilişkisini, benzer, farklı ve ortak yönlerini karşılaştırmalı olarak ele alan bir bilim dalıdır. Semantik: Anlambilim demektir. Dilbilimsel açıdan semantik, zaman içindeki anlam değişiklikleri ile dilin yapısı, düşünce ve anlam arasındaki karşılıklı bağlantılar üzerinde duran bir dilbilim etkinliğidir. Ritüel: Uygun zamanlarda yerine getirilen ve sembollerin de kullanılabildiği, sık sık tekrarlanan davranış modelleridir. Kutsal: Dini yasaklarla korunan ve tecrit edilen şeylerdir Din dışı: Dini yasakların hedef aldığı ve kutsal olandan ayrı tutulması gereken şeylerdir.

Sosyoloji literatüründe cemaat, üyelerinin ortaklaşa paylaştıkları bir şeye, genellikle de ortak bir kimlik duygusuna dayanan ve özel olarak oluşturulmuş bir toplumsal ilişkiler bütünüdür. Daha büyük ölçekli toplumsal ortaklıkları ifade etmek üzere kullanılan ümmet ve millet kavramlarıdır.

Tipik bir Müslüman toplumda müminlerin hangi referans dünyasına ait olduğu (itikad), hangi kriterler (sabite) içinde hayatlarını sürdürdükleri, geçmişle gelecek arasındaki dengeyi nasıl korudukları ve belki de en önemlisi tasavvur dünyalarının sınırlarının nerelere dayandığını göstermesi açısından oldukça önemlidir. Tarikat; İslam kültür ve literatüründe daha çok tasavvufi bağlamlarda kullanılan, Tanrı’nın doğrudan bilgisine götürdüğüne inanılan manevi bir yol olarak görülmektedir. Kelam; İslam’da inanç esasları etrafında ortaya çıkan tartışmaları disipline eden bir ilim dalıdır.

Rudolf Otto Ünlü Alman dinler tarihçisidir. Dinleri ahlaki ve akılcı açıklamalar yerine kutsallık duygusuyla açıklamaya çalışmıştır. Elmalılı Hamdi Yazır ise geçtiğimiz yüzyılın en önemli, Cumhuriyet Dönemi’nin saygın din âlimlerinden Kur’an müfessirleri arasında yer almaktadır. “Hak Dinî Kur’an Dili” adlı tefsiri TBMM tarafından kendisinden talep edilen bir çalışmadır. Ferdinand Tönnies, Gemeinschaft (cemaat) ile Gesellschaft (cemiyet) arasında yaptığı ayrımla tanınan ünlü Alman sosyologudur. Ebu Said el-Harraz, Cüneyd el Bağdadi, Haris el-Muhasibi, Serrac, Kelabazi, Kufleyri ve Gazzali gibi öncüler tasavvufun genel İslam söylemiyle mutabık bir çizgide gelişmesi için gayret göstermişlerdi. Gazzali: İmam Gazzali olarak da bilinir. İslam âlimi, mutasavvıf ve müderris olarak ün yapan Gazzali Orta Çağ İslam dünyasının en saygın isimleri arasında yer almaktadır. İslam dünyasında ilgiyle takip edilen “İhya-yı Ulumi’d-din” ile “Kimya-yı Saadet” adlı eserlerinin yanında ünlü felsefe eleştirisi “Tehafitü’l-Felasife”si de onun dünya ölçeğinde tanınmasını sağlamıştır.

Konuları itibarıyla fıkıh yedi ana dalla ilgili bir disiplindir.
1. İbadet: Temizlik, namaz, oruç, hac, zekât ve kurban gibi ibadetlere ilişkin sorunlar,
2. Muamelat: Alışveriş, ortaklıklar, borçlar, mülkiyet ve miras gibi konular,
3. Ahval-i şahsiye: Evlenme, boşanma gibi kişi ve aile haklarıyla ilgili sorunlar,
4. Siyaset-i Şer’iyye: Kamu hukuku, özellikle anayasa ve idare hukuku başta olmak üzere devlet kişi ilişkileri, karşılıklı hak ve görevler,
5. Ukûbat: Cezayı gerektiren suçlar ve bunlara uygulanacak cezalar, toplumsal düzeni sağlayıcı yargılar,
6. Siyer: Devletlerarası ilişkiler, İslam devletinin diğer devletlerle olan ilişkilerinin düzenlenmesi,
7. Adab: Ahlak ve görgü kuralları.

Yaratılış, huy, karakter, mizaç anlamlarında kullanılan meşrep kavramı kişinin hangi dinî inanç, mezhep ya da tarikat içinde olursa olsun değişmeyen özelliklerini vurgulamak için kullanılmaktadır.

Kelam âlimlerine mütekellim adı verilmektedir. Kelam, İslam’da inanç esasları etrafında ortaya çıkan tartışmaları disipline eden bir ilim dalıdır. İlm-i kelam olarak da bilinen bu alan, İslam’da inanç esaslarını akıl yoluyla açıklamayı, temellendirmeyi ve savunmayı amaçlamaktadır. Kelamcılar, konusu ve amacı bakımından olmak üzere kelamı iki ayrı biçimde tanımlar. Konusunu temel alan birinci tanıma göre kelam, Tanrı’nın zatından ve sıfatlarından, peygamberlerine ilişkin konulardan, başlangıç ve sonları bakımından, varlıkların durumlarından İslam ilkeleri açısından söz eden bir ilimdir. İkinci tanıma göre ise kelam, kesin deliller kullanmak ve karşıt düşünce sahiplerinin kuşku ve itirazlarını ortadan kaldırmak yoluyla dinsel inançları kanıtlamaya çalışan bir ilimdir.

Alevilerin bir araya geldikleri ayine cemde imam önderlik etmez. Sünni inanç önderi imamdır. Alevilerde cem ayininde dede cemaatin belli başlı sorunlarını çözer ve cemaatin katılımıyla gerçekleşen ayine önderlik eder. Diğer seçeneklerde verilen ifadeler doğrudur. Yanlış ifade verilen seçenek D seçeneğidir.

Diyanet İşleri Başkanlığı Cumhuriyet’in temel kurumları arasında yer alır. Yasa’da belirtilen amaçlar çerçevesinde kendi görev ve sorumluluklarını yerine getirmekle yükümlü bir kamu kurumu olarak Diyanet, Türk modernleşmesinin din bağlamındaki yönelimlerini yansıtması açısından da özgün bir kurumsal pratik olarak değerlendirilebilir. Anayasal meşruiyetle görevini yerine getirmektedir. Şeriye ve Evkaf Vekâleti’nin kaldırılmasıyla birlikte 3 Mart 1924’te Diyanet İşleri Reisliği adıyla kurulan kurum, değişik vesilelerle düzenlenen kanun, kararname ve mevzuat yapılanması (1965,1976, 1979, 1982, 1984, 2010) içinde varlığını sürdürmeye devam etmektedir.