DİN VE TOPLUM

1886-1955 tarihleri arasında yaşamış Marc Bloch feodalizmin anlaşılması konusunda araştırmalar gerçekleştirmiştir.  Ayrıca toplumları uzun dönemli tarihsel süreçler içinde inceleme amacına dönük çalışmalar yapan Annales Tarih Okulu'nun kurucularından biridir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Katolik teoloji, manastırlarda keşişlerin bu dünyanın taleplerini aşmak için çileci bir hayat yaşama gayretinde örneklenen, bu dünyanın bir çile olduğu; insanın, bu dünyada işlediği günahların tövbe ve Kilise elçileri tarafından affedilme işlemleriyle öte dünyadaki kurtuluşu temin edebileceği inancına yaslanır. Oysa Protestan teolojide, özellikle de Kalvinist kollarında, daha “püriten” bir ahlak vardır ve bu ahlak anlayışında, denebilirse dünyanın tamamı bir manastıra dönüşür. Ancak bu ahlak, mükafatın ve cezanın bu dünyada, kişinin çalışması karşılığı verileceğine yaslanır.

Weber buna “ödev” ahlakı adını verir. Kişinin bu dünyadaki hayatının Tanrı tarafından ondan beklenen bir “çağrı” olarak kavrandığına ve bütün hayatının bu “çağrı”ya karşılık gelen bir “ödev”le yükümlü olduğuna inanan Protestanlar, bir tür kaderin önceden belirlendiği bir ruh haliyle yaşarlar. Kimse kurtuluşa ereceğinden ve “çağrı”ya kurtuluş için gerekli “ödev”leri yaparak karşılık verip vere- mediğinden emin değildir. Teolojik olarak inançları bir kilise hiyerarşisi içinde şekillenmeyen ve herkesin kendi papazı olabildiği, İncilleri de yine bir hiyerarşinin dolayımına gerek duymadan kendi başına okuyup anlayabildiği bir yönelim içindeki Protestan birey, kendi içsel yalnızlığıyla baş başadır.

Weber’in İslam’a dair yaklaşımını iki kategoride değerlendirmek mümkün. Bunlardan ilki İslam’da püriten bir ahlakın gelişmesine engel olan unsurlarla alakalıdır. Weber’e göre, İslam, dünyayı bir çile yeri olarak görmekten ziyade dünyanın nimetlerinden olabildiğince istifade etmeyi meşru gören bir din olarak değerlendirir. Klasik Oryantalist bakışın ürünü olan şehvete düşkünlük ve lüks içinde yaşama isteği, Weber’in püriten bir ahlakın gelişmesine mâni olan unsurla- rın başında yer alır. Ayrıca, ikinci olarak İslam’ın askeri fetihlere dayalı yayılması ve akabinde patrimonyal bir düzende faal olan tüccar sınıfının sermaye birikimini gerçekleştirecek akılcı bir örgütlenmeden yoksun olması, onu bir yandan salta- nata dayalı askeri bir bürokrasiyle yönetilmesine yol açmış ve diğer yandan da tüccarların sermaye birikimlerinin, şahsi düzeyde kalmasına yol açmıştır. Böylece Weber’in İslam konusundaki yaklaşımı, Doğu’da bir “yokluklar” dizisine yaslanır: Doğu toplumları ve özelde de İslam toprakları, sivil toplumun yokluğu; sermaye birkiminin yokluğu; ticari burjuvazinin gelişmesini sağlayacak kentlerin yokluğu; toplumun hukuki zeminini oluşturacak ve hakları standartlaştıracak akılcı bir hukukun yokluğu; püriten ahlakın yokluğu şeklinde sıralanabilen bir dizi “yokluk” olarak açıklanmaya çalışılır.

Kilisenin ortadan kalkmış merkezi otoritenin yerini tutabilecek bir kurumsallaşmaya ve yayılmaya gidebilmesi, feodal ilişkiler ve toprak imtiyazları ile elde ettiği gelir sayesinde gerçekleşmiştir. Birçok manastır normal bir imtiyazlı zümrenin sahip olduğu topraklardan daha büyük topraklara hükmetmeye başlamıştır. Birçok yerde de imtiyazlı zümreler, sanki bir vakıfmış gibi, manastırlar kurarak bazı imtiyazlarını bu manastırlara devretmişlerdir. Kilise elde ettiği bu gelirle hızla kurumsallaşıp bir güç odağı haline gelmiştir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Asya Tipi Üretim biçiminde toprak mülkiyeti imtiyazlı kimselerin ya da teşekküllerinin değil devletin elindedir. Merkezi devlet bu toprakları işletilmesini kişilere verebilmekte ancak bu kişiler Batı'dakinin aksine bu toprakları miras olarak bırakamamakta ve toprak tekrar devletin mülkiyetine geçmektedir. ATÜT tezi, bu nedenle, kapitalizm için gerekli olan sermaye birikiminin Doğu toplumlarında gerçekleşemediğini öne sürer. Doğru cevap A seçeneğidir.

Kiliseler ve manastırlar, toprağa dayalı bir üretimin gerçekleştiği feodal Avrupa’da bozulan otoriteyi yeniden tesis etmek için gayret göstermiştir. Ortak bir ahlak anlayışından yoksun kırsal kesime Hristiyanlık ve Latinlikle sentezlenmiş, kimi zaman da yerel pagan adetlerle kaynaşmış ortak bir ahlak anlayışı yerleştirmeye çalışmışlardır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Protestanlık kurulmasına yol açan Reform hareketi, aynı zamanda Kilise’nin mülksüzleştirilmesi hareketinin de başlangıcını teşkil eder. Luther’in en önemli başarılarından birisi kilise örgütleme görevlerini Alman prenslerinin iktidarına devretmesidir. İngiltere’de ise VIII. Henry, kiliselere Anglikan hükümdar adına el koymuştur. Doğru cevap C seçeneğidir.

Weber’e göre, Protestan ahlakı, Katoliklikteki ya da benzeri başka inançlardaki "öte dünya"ya dair mükafat ya da ceza yerine "bu dünya"da gerçekleşecek bir mükafat ya da ceza beklentilerine yol açmıştır. Dünyevi işlerde başarılı olmanın getirdiği ekonomik birikim, kendi isteklerine düşkünlük ve lüks bir hayat sürmek yerine, temkinli ve gayretli bir meslek olarak görüldükçe, ahlaki olarak kabul edilebilir bulunmaktadır. Bu durum püriten ahlakı, kapitalist girişimin bir dayanağı haline getirmiş ve ona ahlaki zemin hazırlamıştır. Doğru cevap D seçeneğidir.

“Demesne” adı verilen, sadece imtiyazlı sınıfa ait olan toprak parçaları köylüler tarafından işlense de geliri tamamıyla imtiyazlı sınıfına aittir.