DİN VE TOPLUM

Toplumsal yasalar: Sosyal bilimcilerin toplumları bir bütün olarak kavramak ve
tarih boyunca değişim ve dönüşümlerini anlamak için topluma uyguladıkları yasalar.

Latifundium: Roma döneminde, daha çok Akdeniz civarlarında görülüyordu ve
köle emeğine dayalı çok büyük arazi parçalarıydı. Buralarda daha çok zeytin, üzüm, tahıl ve benzeri ürünler yetiştirip işleniyordu. Bu arazileri daha çok Roma yönetici kesimi işletiyordu. Rekabet gücü olmayan köylülerden satın alınan topraklarla latifindium diğer tarımsal alanlara doğru genişleyebiliyordu. Arazilerin
bu şekilde örgütlenmesiyle vergi toplama işi de belirli bir güvence altına alınmış
oluyordu.

Manoryalizmde, arazi üç parçaya ayrılmıştı. Bunlardan ilki “demesne” adı verilen, sadece imtiyazlı sınıfa ait olan toprak parçalarıydı

Manoryalizmde, arazi üç parçaya ayrılmıştı.

Genel olarak kabul gören bir görüşe göre, “feodal” kelimesi, öncelikle, hukuki
risalelerde eski dönemin yönetim tarzını ifade etmek üzere ilk kez Fransızcada kullanılmıştır.

Feodalizmin anlaşılması konusunda, özellikle Marc Bloch’un çabaları yadsınamaz. Bloch, tamamıyla bütüncül bir feodal toplumsal yapı ortaya çıkardığı Feodal
Toplum adlı eserinde, Orta Çağlarda hakim olan bir çok unsuru birden işin içine katarak, hayli geniş bir “feodalizm” tanımı yapar.

Feodalizm için ana yurt olarak kabul edilen Batı Avrupa’da yaşanan gelişmelere paralel olarak dünyanın başka yerlerinde de feodal yapıların ya da en azından ilişkilerin yaşanıp yaşanmadığı sorusu, özellikle sosyal bilimcilerin uzun yıllardır önemli bir uğraşısı olmuştur.

Pagan: Latincede “kırsal” anlamına gelen bir kelimeden türeyen pagan, yerel halkların tek tanrılı olmayan ve kültlere dayalı inançlarına verilen genel ad. Putperestliğe benzer. Ancak paganlıkta inanılan tanrılar soyut olabilir. Orjinal anlamında İbrahimî gelenekten gelmeyen ve yerel karakter taşıyan inançlar
varsa da Batı Hristiyanlaşırken zamanla Hristiyan olmayan anlamı da kazanmaya
başlamış ve örneğin İslamiyet de “pagan” olarak anılır olmuştur.

Protestanlığın en önemli kollarından olan Kalvinizim, beş temel inanç üzerine
bina olur. Bunlar:
1. Dünyayı yaratan ancak işlerinin insanın akıl erdiremeyeceği mutlak bir Tanrı
vardır.
2. Her bireyin kurtuluşu ve helakı Tanrı tarafından önceden belirlenmiştir.
Kişinin çabaları bu kaderi değiştirmeye yetmez.
3. Tanrı dünyayı kendi şanı için yaratmıştır.
4. İster kurtuluşa ersin isterse de helaka uğramış olsun, kişinin dünyadaki
ödevi, Tanrı’nın şanını yüceltecek işler yapmaktır.
5. İnsan için kurtuluş ancak Tanrı’nın merhametiyle mümkündür.

ATÜT: Modern öncesi dönemde merkezi idarenin güçlü olduğu Osmanlı İmparatorluğu ya da Hindistan gibi yerlerde, toprak mülkiyetinin imtiyazlı kimselerin ya da teşekküllerinin değil devletin elinde olması neticesinde ortaya çıkan üretim tarzı. Merkezi devlet bu toprakları işletme üzere kişilere verebilirdi ancak bu kişiler Batı’dakinin aksine bu toprakları miras olarak bırakamazlardı ve toprak tekrar devletin mülkiyetine geçerdi. ATÜT tezi, bu nedenle, kapitalizm için gerekli olan sermaye birikiminin Doğu toplumlarında gerçekleşemediğini öne sürer.

Sosyal bilimcilerin toplumları bir bütün olarak kavramak ve tarih boyunca değişim ve dönüşümlerini anlamak için topluma uyguladıkları yasalar, toplumsal yasalar olarak tanımlanmaktadır.

Böylece daha sonra feodal sistemin içine dahil edilip edilmeyeceği konusunda ciddi tartışmaların yaşandığı “manoryalizm” adı verilen bir sistem doğdu. Manoryalizmde, arazi üç parçaya ayrılmıştı. Bunlardan ilki “demesne” adı verilen, sadece imtiyazlı sınıfa ait olan toprak parçalarıydı. Bu topraklar köylüler tarafından işlense de geliri tamamıyla imtiyazlı sınıfa aitti. Arazinin ikinci kısmı, köylülerin üründen belirli bir miktar imtiyazlı sınıfa verme ya da imtiyazlı sınıfın belirli bir hizmetini yerine getirme karşılığında köylülerin kendi geçimleri için işlettikleri topraklardı. Son kısım ise serbest arazi parçalarıydı. Bu araziler için de imtiyazlı sınıfın belirli hakları vardı, ama köylüler bu arazileri serbestçe kullanabiliyordu. Manoryalizm sistemini feodal ilişkiler içinde değerlendirme konusunda büyük fikir ayrılıkları bulunmaktadır. Yine de bu sistemin, feodal ilişkileri belirleyen bağların oluşmasına katkıda bulunduğu iddia edilebilir.

Feodal sistemin içine dahil edilip edilmeyeceği konusunda ciddi tartışmaların yaşandığı “manoryalizm” adı verilen bir sistem doğdu. Manoryalizmde, arazi üç parçaya ayrılmıştı. Bunlardan ilki “demesne” adı verilen, sadece imtiyazlı sınıfa ait olan toprak parçalarıydı. Bu topraklar köylüler tarafından işlense de geliri tamamıyla imtiyazlı sınıfa aitti. Arazinin ikinci kısmı, köylülerin üründen belirli bir miktar imtiyazlı sınıfa verme ya da imtiyazlı sınıfın belirli bir hizmetini yerine getirme karşılığında köylülerin kendi geçimleri için işlettikleri topraklardı. Son kısım ise serbest arazi parçalarıydı. Bu araziler için de imtiyazlı sınıfın belirli hakları vardı, ama köylüler bu arazileri serbestçe kullanabiliyordu. Manoryalizm sistemini feodal ilişkiler içinde değerlendirme konusunda büyük fikir ayrılıkları bulunmaktadır. Yine de bu sistemin, feodal ilişkileri belirleyen bağların oluşmasına katkıda bulunduğu iddia edilebilir.

Sadece soylular ya da derebeyleri ile ona tabi köylüler arasındaki ilişki değildir.

Marc Bloch'a aittir.

Feodal toplumun ve bütün bir Orta Çağ’ın yerini modern döneme bırakması, uzun
ve yekpare bir süreç değildi. Kabaca İngiltere’nin tarımsal ilişkilere dayalı bir sistemi yıkarak daha pazara yönelik ve teknolojik yeniliklere açık bir üretime dayalı sisteme geçisini sağlayan sanayi devrimiyle, Fransa’nın krallığı yıkarak vatandaşlık temelli bir sisteme geçişini sağlayan Fransız devrimiyle ve Almanya’nın da bu deneyimleri düşünce ve felsefede aşan düşünsel bir devrimle gerçekleştirdiği modern döneme geçiş, aynı zamanda bir sekülerleşme süreciydi de.

Feodal toplumun ve bütün bir Orta Çağ’ın yerini modern döneme bırakması, uzun
ve yekpare bir süreç değildi. Kabaca İngiltere’nin tarımsal ilişkilere dayalı bir sistemi yıkarak daha pazara yönelik ve teknolojik yeniliklere açık bir üretime dayalı sisteme geçisini sağlayan sanayi devrimiyle, Fransa’nın krallığı yıkarak vatandaşlık temelli bir sisteme geçişini sağlayan Fransız devrimiyle ve Almanya’nın da bu deneyimleri düşünce ve felsefede aşan düşünsel bir devrimle gerçekleştirdiği modern döneme geçiş, aynı zamanda bir sekülerleşme süreciydi de.

Modern kelimesinin kazandığı ilk hususi anlam, beşinci yüzyıla kadar gider ve
Roma İmparatorluğu’nun iki ayrı dönemini birbirinden ayırdetmek için kullanılır.
Bu dönemlerden ilki, pagan olan Roma’dır; ikincisi ise resmen Hristiyanlığı
benimsemiş Roma dönemidir. Artık resmi dini Hristiyanlık olan Roma, geçmişle
arasında bir set çekmek için, o döneme modernus adını vermiştir.

Protestanlık diye ayrı bir mezhebin kurulmasına yol açan Reform hareketi, aynı zamanda kilisenin mülksüzleştirilmesi hareketinin de başlangıcını teşkil eder.

"Aydınlanma, 18. yüzyılda Batılı düşünürlerin toplumu düzenlemek ve bilginin
gelişimini sağlamak amacıyla oluşturdukları kültürel bir harekettir".