DİN VE TOPLUM - Deneme Sınavı - 9

Toplumsal tabakalaşma toplumdaki değişik katmanlar arasındaki ilişkilerin tasnif edilmesini içerir, öncelikle bir “toplumsal yapı” gerektirir ve toplumsal yapı içindeki eşitsizlikleri inceler. Toplumsal tabakalaşma ile ilgili yukarıda verilen bilgilerin hepsi doğrudur.

Marx’ın görüşleri arasında; . Bir toplumsal yapıyı üretim ve mübadele ilişkileri olarak çözümler ve bir toplumda üretim ilişkilerinin niteliği o toplumun yapısını belirlediği gibi, toplumsal tabakalaşmayı oluşturan yapısal farklılaştırmaları da belirler ifadeleri sayılabilir. Toplumsal yapıda birbirlerinden farklılaşan ve eşitsizlik temelinde oluşan “sınıflar”ın varlığını kabul eder görüşü ise Weber’e aittir.

Yukarıdaki ifadelerin hepsi Durkheim için doğru kabul edilebilir.

Kast sistemindeki toplumsal katmanlar; Brahmanlar: entelektüel tabakadır, Kişatriyalar: Prensler, prensesler ve soylu savaşçılardan oluşan tabakadır ve Vaişyalar: Tüccarlar, iş adamları ve toprak sahibi çiftçilerden oluşan tabakadır.

Yukarıdaki ifadelerin hepsi doğru ifadelerdir. Her ne kadar bölgesel farklılıklar ve değişiklikler sergilese de kast sistemine anlam veren inanç, günümüzdeki şekliyle Hinduizm’dir. Dolayısıyla Hinduizm, kast sistemini meşrulaştıran ve onaylayan ideolojik bir inanç olarak görünmektedir.

Seküler bir tabakalaşma (sütunlaşma) toplum katmanlarının “birlikte ama temas etmeden yaşama” modelidir. Sütunlaşmada, kast sisteminde olduğu gibi, birtakım kurallar veya sütunlar arası sınırlar fazla keskin değildir. Seküler bir tabakalaşma içinde dini ve din dışı gruplar dört ayrı sütun oluşturur; 1. Protestanlar, 2.Katolikler, 3. Liberaller ve 4.Sosyalist ve sosyal demokratlar. Müslümanlar sütunu yoktur. Hollanda’da göçmen Müslümanların beşinci bir sütun olarak toplumda ayrı bir tabaka oluşturmasına karşı çıkanlar ise sadece Müslüman göçmenlerin değil, genel anlamda göçmenlerin de bir sütun oluşturamayacak denli küçük bir grup olduğunu, üstelik kendi içlerinde çeşitli bölünmeler yaşadığını ileri sürdüler. Ayrıca, geleneksel sütunlaşma sisteminin toplumsal olduğu kadar coğrafi bir dağılımının olduğu ancak göçmenlerin bu dağılımda yer alamayacak kadar şehirli bölgelerde yoğunlaştıkları da göçmen sütununa karşı çıkanların başka bir gerekçesiydi.

Sosyoloji, toplumun geçirdiği dönüşümleri anlamaya ve anlamlandırmaya çalışırken bunu, toplumun uzun erimli olarak gelişme ve dönüşme tarihi olarak da kavrayabilir, toplum içindeki değişik unsurların zaman içindeki değişmelerini çözümleyerek de inceleyebilir.

Sosyoloji, toplumun geçirdiği dönüşümleri anlamaya ve anlamlandırmaya çalışırken bunu, toplumun uzun erimli olarak gelişme ve dönüşme tarihi olarak da kavrayabilir, toplum içindeki değişik unsurların zaman içindeki değişmelerini çözümleyerek de inceleyebilir.

Toplumsal tabakalaşma” toplumdaki değişik katmanlar arasındaki ilişkilerin tasnif edilmesini içerir. Toplumsal yapı olmadan toplumsal tabakalaşmadan söz etmek mümkün değildir çünkü toplumsal tabakalaşmaya anlamını veren husus, toplum- sal yapıdır. Bu anlamda toplumsal tabakalaşma, toplumsal yapı içindeki eşitsiz ilişkileri inceler.

Toplumsal tabakalaşmanın ortaya çıkmasına yol açan eşitsizlikler ise toplumsal yapı içindeki statülerin, rollerin, otorite araçlarının, ekonomik kaynakların paylaşımının veya genel toplumsal refahın bölüşümünün, hatta kadın-erkek veya yaşlı-genç gibi kategorilerin ortaya çıkardığı eşitsizliklerdir.

Çatışmacı toplumsal tabakalaşma teorilerinin temeli, özellikle Batılı toplumları analiz ederken toplumsal tabakalaşma teorileri konusunda katkıları azımsanmayacak derecede önemli olan Marx, bir toplumsal yapıyı üretim ve mübadele ilişkileri olarak çözümler.

Weber, toplumsal yapıda birbirlerinden farklılaşan ve eşitsizlik temelinde oluşan “sınıflar”ın varlığını kabul eder. Ne var ki Weber’e göre “sınıflar”, Marx’taki gibi çatışmacı bir temelde değil, aynı ekonomik karakteristikleri taşıyan toplumsal gruplar olarak tanımlanır.

Weber için analitik olarak toplumsal tabakalaşmayı belirleyen üç ayrı grup vardır. Bunlardan birincisi, kişinin gelir elde etmek için sahip olduğu mal ve hizmetlerden toplum içindeki yararlanma derecesini belirleyen “sınıf”tır. İkincisi, kişinin toplum içindeki saygınlık derecesini sağlayan, bu yolla da kendisine bir hayat tarzı ve tüketim kalıpları sunan “statü”dür. Son olarak da daha çok ortak kökenleri, amaçları ya da çıkarları olan grupların ekonomik veya statü dışı nedenlerle biraya gelerek oluşturdukları siyasal örgütlenme anlamındaki “parti” (veya “zümre”) gruplarıdır.

Durkheim için toplum ve toplumsal yapı, akılcı bir şekilde kavranılabilen bir ahlaki normlar manzumesidir. Bu yapıya anlam veren husus; toplumun, dinî yapıların etkisinden kurtulduğu modern dünyada, topluma neredeyse kendince dinî bir hüviyet kazandıran ve kutsal bir rol veren bir şekilde yapılanmasıdır.

Hindistan’da yaşanan biçimiyle kast sistemi, bir inanç sistemi hâlinde örgütlenmiştir. Bu sistemde farklı kastlarda yaşanan kişilerin sadece hiyerarşik düzendeki yerleri değil, bütün bir hayat tarzları ve inançları önceden belirlenmiştir. Kastlar arasında inanç olarak geçişkenlikler mümkün iken toplumsal olarak mümkün değildir. Dolayısıyla kastlar, kendi durumlarını ve toplum içindeki eşitsiz ve farklılaşmış konumlarını doğal karşılarlar.

Hollanda’da seküler ulusu kuran temel direkler olarak benimsenen bu “sütun”lar, iki dinî grup olan Katolikler ve Protestanlar ile iki siyasal grup olan sosyalistler ve liberallerdir.

Toplum yapı, mikro ve makro düzeyde yani küçük veya büyük ölçekli olarak değerlendirilebilir. Toplumsal değişmeler, kimi sosyologlara göre çatışmadan beslenir, çatışmaya sebep olurken kimi sosyologlara göre her zaman bir ilerlemeye sebep olurlar. Toplum tabakalaşma için toplumsal yapı ön koşuldur. Tabakalaşma olması için bir toplum yapı olması gerekmektedir.

Weber, Marx gibi tabakalaşmada ekonomik etkiyi reddetmemekle birlikte tabakalaşmanın kapsamını genişletmiştir. Weber, Marx’daki gibi ekonomik temelli gruplandırmayı tabakalaşmaya dahil etmiş ve bunun yanı sıra statü ve örgütlenme anlamında partileşmenin de toplumsal sınıflanmaya sebep olduğunu açıklamıştır. Weber, Marx’ın dediği gibi ekonomik tabakalaşmayı çatışmacı olarak görmemektedir.

Durkheim, siyasal bir grup olmamış ve kendiliğinden oluşan dayanışmaya mekanik, siyasallaşmış dayanışmaya ise organik dayanışma adını vermiştir.

Organik dayanışmada özellikle kıtlık durumlarında toplumsal rekabet artmaktadır. Organik dayanışmada benzerliklerden ziyade farklılaşmalar önem taşır. Bireyin arzu ve çıkarları ile bunları gerçekleştirmek mekanizmalarının tıkandığı durumlarda bireyde yaşanan düzensizlik ile toplumun problemi aşamadığındaki durumu da anomali kavramı ile açıklanır.