DİN VE TOPLUM - Deneme Sınavı - 28

Fundamentalizm ile Selefiler düşünce anlamında ortak bir nokta barındırmamasına karşın imaj olarak ortak noktada buluşmuşlardır.

Modern kültürle bağlantılı olarak ortaya çıkan beşeri oluşumlardan birisi modern din anlayışıdır. Pozitivizmin din döneminin bittiğine ilişkin iddialarının ötesinde modernite dinin kendi doğasının dışında modern sayıltılara uygun bir din formatı da öneriyordu. Modern din, kamusal alandan özel alana çekilmiş, dolayısıyla da kurumsal yapılarından vazgeçmesi istenen bir din anlayışıdır. Mümkün olduğunca başkalarıyla paylaşım alanları azaltılmış kişisel bir insanTanrı ilişkisi sistemidir.

Gerçekten de fundamentalizmin, Darwinizm okullarda bilimsel bir gerçek gibi okutulmasını, film sektöründe müstehcenliğe yer verilmesin, üretim dünyasında insan tabiatı gözetilsin, gibi hiçbiri doğrudan siyasal olmayan bir seri talebi vardır. Ne var ki ABD de devlet, “devlet Hristiyanlaşsın, dinî hukuk yürürlüğe konsun” gibi hiç bir siyasal talebi olmayan fundamentalizmi siyasal bir hareket olarak ilan etmiş ve yüzyıldır onunla etkin bir biçimde mücadele etmektedir. Amaç da tam bir kapitalist tavırla dinin üretim-tüketim sürecine müdahalesini önlemektir. Yani demokrasinin en iyi işlediği ülkelerden biri kabul edilen ABD de dinin sınırı, sınaî kapitalist yapıya ters düşmediği yere kadardır. Fundamentalizmin, iki temel ilkesi vardır: Bunlardan birisi başta İncil olmak üzere kutsal metinlerin modern kültüre göre yorumlanmasına karşı çıkmak, diğeri ise Hristiyanlığı yaşatmak üzere Hristiyan geleneklerine, bir başka deyişle bu dinin tarihî birikimine sahip çıkmak ve ona sıkıca tutunmaktır. Daha sade bir anlatımla Hristiyanlığı “yeniden anlama” gibi modern kültürü onun yerine geçiren bir yozlaşma hareketine meydan vermemek, bunun garantisi için de bir tarihî süreçle günümüze kadar gelen Hristiyan geleneklere, köklere bağlı kalmaktır. Anlaşıldığı kadarıyla fundamentalizm, köktenciliğini bu düşüncesinden, dinin geleneksel köklerine bağlı kalmak kaygısından almaktadır.

Selefilik genel olarak, özellikle de Batı'da, İslami fundamentalizm ile özdeşleştirilmiş Arabistan merkezli bir oluşumdur.

Modernist anlayışa göre, İslam modern Batı kültürü açısından yeniden okunmalıydı. En somut ifadelerinden birisini Mehmet Akif ’te bulduğumuz “Doğrudan Kur’an’dan alıp ilhamı, asrın idrakine (çağın anlayışına) söyletmeliydik İslam’ı”.

Bu eğilim özellikle Batı ile ilişki hâlinde olan Mısır ve Hint alt kıtası Müslümanları arasında yaygınlık kazandı, çeşitli düzeylerde taraftarlar buldu. Batı değerlerine öncelik verenlerden, her şeye rağmen salt İslami ilkelere öncelik tanıyan eğilimlere kadar farklı seviyelerde düşünürler çıktı. Fazlur Rahman gibi Bazı düşünürlerin modern İslam olarak nitelemekten çekinmedikleri yaklaşım bu hâliyle dünyevi tarafı ağır basan, pratiğe yönelik fonksiyonel bir anlayıştı ve dinden daha çok toplumsal gelişme kaygılarını taşıyordu.

Avrupa'daki genel eğilim sekülerleşmenin varlığına işaret etse de, bu gün 19. yüzyıldakinden daha dindar bir Amerika var. Her dört Amerikalıdan birisinin Evanjelist olması ve bunu bilinçli olarak benimsemiş olması da bunun en açık delilidir.

Seküler-izm: Latince sexus (cinsellik) ten gelen ve başlangıçlarda evlenip dünya ile de ilgilenebilen ruhban kesimini ifade eden seküler sözcüğü Türkçeye dünyevileşme olarak çevrilebilir. Sekülerizm olarak adlandırılan kurama göre başlangıçta bir kutsallık içinde bulunan pek çok şey zamanla bu kutsallığından arınarak seküler hâle gelebilmektedir

Berger’e göre bu iddianın hilafına pek çok şey oluyor. Mesela sekülerizmin merkezî yerlerinden birisi sayılan Amerika dindarlaşıyor. Avrupa laiklik konusuna daha gerçekçi bakıyor, işi tarihsel temeller açısından irdeliyor. Din mabet dışına taşıyor ve bir ait olmadan inanma biçimi ortaya çıkıyor. Buna karşılık bir de inanmadan bir dine ait olma biçimi yaşanıyor. Bunlar ve benzeri sıralanabilecek pek çok olgu ve olay bize mutlak bir sekülerlikten söz etme imkânı vermiyor.

Batı değerlerine öncelik verenlerden, her şeye rağmen salt İslami ilkelere öncelik tanıyan eğilimlere kadar farklı seviyelerde düşünürler çıktı. Fazlur Rahman gibi Bazı düşünürlerin modern İslam olarak nitelemekten çekinmedikleri yaklaşım bu hâliyle dünyevi tarafı ağır basan, pratiğe yönelik fonksiyonel bir anlayıştı ve dinden daha çok toplumsal gelişme kaygılarını taşıyordu.

Laiklik siyasal, sekülerlik ise kültürel bir ilkedir. Buna göre laiklik din ve siyaset kurumları arasındaki ilişkileri belirleyen bir ilke iken sekülerizm her türlü sosyal/kültürel oluşumun dinden arınıp daha bir dünyevi hâle gelmesi demektir

Paradigma: Bir örüntü ya da model anlamına gelir.

Anomi: Normsuzluk durumudur.

Weber’in Marxist anlayıştan ayrıştığı en önemli nokta, sadece “sınıf ”ı farklı ve çatışmacı olmayan bir şekilde tanımlaması değil, bu tanımlamayı genişletirken toplumsal tabakalaşmanın alanını da yaymasıdır.

Kısacası toplumsal tabakalaşma, toplumda yapısal bir hâle gelmiş eşitsizlikleri ve farklılaşmaları inceleyen sosyolojik bir tanımlamadır.

Kast sisteminde Brahmanlar, kutsal metinleri öğrenmek ve öğretmen ile yükümlü iken kişatriyalar topluma liderlik ederler; toplumun “politik” katmanını oluştururlar.

Vaişyalar ise sadece toplumda üretim mekanizmalarını yürütmekle kalmamışlar Hint kültürünün değişik yörelere taşınmasında da etkin roller üstlenmişlerdir. Eski dönemlerde bazı hanedanların vaişyalar arasından doğduğuna inanılmaktadır. Modern Hindistan tarihine damgasını vuran Gandi de bu katmandan gelmektedir.

Kast sisteminde Brahmanlar, kutsal metinleri öğrenmek ve öğretmen ile yükümlü iken kişatriyalar topluma liderlik ederler; toplumun “politik” katmanını oluştururlar.

“Sütunlaşma”, Hollanda için, temelde farklı hayat tarzlarının kabulüne dayalı geniş bir uzlaşma olarak tanımlanmaktadır.

Kabala: Kabala, Yahudilikte ezoterik bir düşünce ve disiplin yöntemidir.