DİN VE TOPLUM - Deneme Sınavı - 26

Sorunun cevabı sayfa 121 de geniş olarak anlatılmaktadır. Cevap E seçeneğidir.

Batıda, 16. yüzyılda Rönesans düşüncesiyle başlayan, 17. yüzyıl Kartezyen felsefe ile gelişen, 18. yüzyıl Aydınlanma ve 19. yüzyıl pozitivizm anlayışlarıyla doruk noktasına ulaşan kültürel oluşuma genelde modern kültür (veya modern Batı Medeniyeti) adı verilmektedir. Modern kültür, insanlığın kültürel gelişim tarihinde önemli bir yere sahiptir. Ama aynı zamanda ciddi bir kırılmayı da ifade etmektedir ki bu sürecin en temel özelliği her şeyin zihinde bilgisel olarak yeniden kurulmasıdır.

Fundamentalizm, ABD de 19. yüzyıl sonlarında modern kültüre karşı bir Protestan hareket olarak doğmuştur. Fundamentalizm ile Selefiler düşünce anlamında ortak bir nokta barındırmamasına karşın imaj olarak ortak noktada buluşmuşlardır. Selefiler ve fundamentlistlerin kastettiği kutsal metinler farklıdır. Selefiler Kuran’ı Kerim’i yeniden okumayı öngörürken fundamentalistler daha çok geleneklerden bahsetmektedir. Dinlerin, içine yerleştirildiği modern-geleneksel ikilemi dinler konusunda bize ortalama bir fikir veriyorsa da günümüzde daha analitik açıklamalara ihtiyaç vardır. Bir başka deyişle dinler bu iki kategoriye de sokmadan alınabilecek gelişmelere de sahiptirler.

Modern din, kamusal alandan özel alana çekilmiş, dolayısıyla da kurumsal yapılarından vazgeçmesi istenen bir din anlayışıdır. Mümkün olduğunca başkalarıyla paylaşım alanları azaltılmış kişisel bir insanTanrı ilişkisi sistemidir.Sistemin ilahi varlığa göre uyarlandığı, bu ilahi varlık çerçevesinde oluşması ise modern öncesi ve dışı kültürlerdeki din anlayışıyla ilgilidir.

Fundamentalizmin, iki temel ilkesi vardır: Bunlardan birisi başta İncil olmak üzere kutsal metinlerin modern kültüre göre yorumlanmasına karşı çıkmak, diğeri ise Hristiyanlığı yaşatmak üzere Hristiyan geleneklerine, bir başka deyişle bu dinin tarihî birikimine sahip çıkmak ve ona sıkıca tutunmaktır. Daha sade bir anlatımla Hristiyanlığı “yeniden anlama” gibi modern kültürü onun yerine geçiren bir yozlaşma hareketine meydan vermemek, bunun garantisi için de bir tarihî süreçle günümüze kadar gelen Hristiyan geleneklere, köklere bağlı kalmaktır.

Geleneksel din ilk bakışta tarih boyunca süregelen din algılayışları temel esprisini taşıyorsa da bu içeriği geleneğe göre oluşmuş bir din demek değildir.

Batı ile kontak noktasında ortaya çıkan ve önceki yüzyıllardan farklı güncel eğilimlerden ilki “Modern İslam” dı. Bu tezi savunanlara göre İslam dünyasının geriliğinin asıl nedeni tarihî süreç içerisinde getirilen İslami anlayışın ve dolayısıyla pratiklerin toplumsal gelişmelere ayak uyduramayışı idi.

Geleneksel İslam; İslam dünyasında modern yorumun hatalarına karşı çıkma ve tarihsel birikimi sahiplenme gibi temel esprilere sahip olan bir İslam anlayışıdır.

Selefiyeciliğin Batı’daki fundamentalizmle ortak bir tarafı yoktur. Mesela oradaki kökler kutsal metinden çok gelenektir, tarihsel birikimdir. Hâlbuki İslam selefiyeciliğinde kök gelenek değil, kutsal metinler, özellikle Kur’an ve kısmen sünnettir. Yine fundamentalizm kutsal metinlerin modern kültüre göre yorumlanmasını kesinlikle reddederken selefiyecilikte kutsal metinlerin güncel kültüre uyarlanması esastır.

En önemli gelenek tabii ki dildir. Çünkü bütün insanlar bir dil geleneğinin içine doğar ve bunu ömür boyu sürdürürler. Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Anthony Giddens’ın geleneksel dünyada birbirleriyle bitişik olmalarına rağmen modern dünyada birbirlerinden koptuklarını ifade ettiği kavramlar, para ve saat anlayışının  gelişmesinden dolayı zaman ve mekândır. Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Ontolojik güven alanı, cemaat dayanışması ve dinin sağladığı anlam dünyası Türkiye’de kente göçün getirdiği dindarlığın gelişimine önemli katkı sağlamıştır. Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Aydınlanmacılık, akılcılık, gelenek karşıtlığı ve laiklik modernizmin özellikleri arasında iken öznelcilik değil nesnelcilik modernizmin özellikleri arasında gösterilebilir. Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Modernleşme sosyolojisi, geleneği milliyetçilik, hurafe, din, ırkçılık, bidat gibi kültürel kavramlarla ifade ederken ilerlemecilik kavramıyla ifade etmez. Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Tüm dünyada ve dinlerde sanayi kentlerinin ilk aşamalarda sekülerleştiği gözlense de 1970'lerden itibaren “temellere/özü dönüş” hareketleri siyasal ve kültürel gündemlerin ilk sırasında yer edinmeye başlamıştır. Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

2005 yılında hazırlanan AB Anayasasının başlangıç maddelerinin birinde, AB’nin bir Hristiyan Birliği olduğu belirtilmek istendiğinde, buna karşı çıkarak, AB’nin laik bir birlik olması gerektiğini ifade eden ülke Türkiye'dir. Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Filistin ve Kudüs sorunu Müslümanlar arasında birleştirici bir işlev üstlenmiş ve bu durum İslam Konferansı Teşkilatının kurulmasını sağlamıştır. Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Turner dinsel inanca asıl tehdit olarak gündelik yaşamın metalaşmasını görmektedir. Çünkü günlük veya popüler ürünler/kavramlar artık daha etkili olmaktadır. Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

İlk kez Jean Jacques Rousseau’nun bahsettiği “sivil din” kavramı bir çeşit, dinin siyasetin hizmetinde olması; siyasetin araçsallaştırdığı bir din biçimi olarak değerlendirilebilir. Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Sanayi olgusu ve onun sosyal/ekonomik sistemi sayılan kapitalizm dine doğrudan bir ihtiyaç duymamaktadır. Sanayi din gibi insanın özlük alanına ilişkin bir oluşum değildir. Din amaçsal, sanayi araçsal bir olgudur. Ne var ki iradi olarak yaşanan amaçsal, hayatta gerçek yerini bulamazsa araçsal onun yerini de doldurmaktadır ki sanayi toplumlarında yaşanan da budur.