DİN VE TOPLUM - Deneme Sınavı - 22

Postmodern toplum sözcük anlamı itibarıyla modernleşme sonrası bir toplum olarak anlaşılabilir. Modernleşmenin ilk aşamalarında da modernleşmenin etkisiyle dinin yok olacağı, tanrının öldüğü varsayımından hareketle öngörülmüştü. Oysa modernleşme sürecinde ilerledikçe modernistlerin bu kehanetinin tutmadığı görüldü. Postmodern diye nitelenen ortamda, aksine, din gittikçe daha etkili bir hâl alıyor.Bugün kiliseye, camiye veya havraya gitme oranlarında istatistiksel olarak da gözle görünür düzeyde de ciddi bir artış gözlemlenmekte, din hiç olmadığı kadar hayatın her alanında etkisini göstermektedir. Hatta dinin en etkisiz olduğu farz edilen, sekülerleşmenin en fazla kendini hissettirdiği uluslar arası ilişkiler alanında bir çok ülke siyasetini dinsel söylemlerin etkisi altında yürütmektedir. Bu durum postmodem diye nitelenen kültürel veya toplumsal şartların dine de kendine göre bir etkide bulunmasına yol açmaktadır.

Sekülerleşmenin insanların hayatlarında dinin etkisinin azalmasına veya dünyevileşmeye denk düşen bir süreçtir. Bu süreci devletler din işleri ile devlet-toplum işlerini birbirinden ayırarak destekler, hatta dayatırlar. Ancak sekülerleşmenin devlet müdahalesine gerek duymayan, kendiliğinden gelişen bir boyutu da vardır. Bu boyutta sekülerleşme insanların hayatlarında dinin etkisinin azalması, insanların işlerinde dünyevi kaygıların daha belirleyici olması anlamına geliyor. 

Sekülerleşme bir devlet dayatmasına bağlı olmaksızın insanların bir sürece teslim olmasıyla gerçekleşir. Ancak modernleşme ve sanayi-kent toplumunun ilk aşamalarında bu şekilde gerçekleşen dünyevileşme zamanla dindarların kentteki cemaatleşmesi ve dindarlığı yaşayacak kanalların artmasıyla birlikte yerini tam tersi bir dindarlaşma sürecine bırakır. Burada gerçek bir postsekülerleşme süreci yaşanmış oluyor. Dinin popüler tüketiminin veya popüler kültürün de dinin etkisini azaltmak yerine dinin etkisini daha fazla göstermeye vesile oluşturduğu bile görülebilir. 

Dinle devlet arasındaki ilişkiyi karma bir modele dayandıran iki tipik örnek İngiltere ile Yunanistan’dır. İngiltere’de yazılı bir anayasa bulunmamasına rağmen resmî bir din (established religion) vardır ve dinin tanıdığı kilise resmî ve hukuki bir statüye sahiptir.

Diğer şıklar geleneksel din anlayışının yaygın olduğu dönemlere özgü özellikleri, sonuçları ya da uygulamaları öne çıkarırken, cevap şıkkı modern din anlayışının temel kabullerinden; özelliklerinden birini yansıtmaktadır, ayrıca bkz; Din ve Toplum-7, s. 173-174

Genel olarak dinler hem teorik hem de pratik ilkelerinde veya kurallarında etkili değişimler yaşayarak günümüze kadar gelebilmişlerdir; örneğin İslam dini böyle bir dindir, ayrıca bkz; Din ve Toplum-7, s. 172

Diğer şıklar dinin genel özellikleri veya ondan beklenebilecek durumlara işaret ederken cevap şıkkı, dinin kişiler arasında; iletişimle paylaşmada yer bulan bir olgu olduğuna işaret etmektedir, ayrıca bkz; s. 174

Diğer şıklarda belirtilenlerin tam aksileri fundamental bir anlayışın kendi temellerini bulduğu özellikleri öne çıkartırken, cevap şıkkında belirtilen, fundamental bir anlayışın bir savunusu olabilmiştir, ayrıca bkz; Din ve Toplum-7, s. 175

Cevap şıkkında öne çıkan çift, Şehristani ve İbni Hazm’ın dine ilişkin sosyolojik incelemelerinin yol açtığı literatürlere işaret etmektedir, ayrıca bkz; Din ve Toplum, s. 10-177

İlk üç şıkta belirtilenlerin tam aksileri geleneksel din olgusunun karakteristiğini sunmakta iken son şık geleneksel din olgusunun Doğu dünyasındaki karşılıklarını gözden kaçırır ve dolayısıyla cevap şıkkı da işaretlenmeye hak kazanır, ayrıca bkz; Din ve Toplum, s. 179

Modern İslam anlayışı, Kur’an ayetleri de dâhil olmak üzere dinin bütün iç eklemlenişine ilişkin geleneksel olmayan, modern bir yorum getirme girişimini üstlenmiştir, ayrıca bkz; Din ve Toplum, s. 174

Diğer şıklarda yer alan savunulara sakramental anlayışın temel kabullerinde veya genel gelişiminde söz konusu olan karşıt durumlar karşı gelebilmektedir, ayrıca bkz; Din ve Toplum, s. 189

Belirtilenin aksine sekülerizm bir çok konuda olduğu gibi ahlaki ilişkiler konusunda da dinsel olmayan bir temelle savunular geliştirmiştir, ayrıca bkz; Din ve Toplum, s. 188

Diğer şıklarda yer alan çiftler erken ortaçağ döneminde karşılaşılabilecek ayrımları öne çıkarmazken, cevap şıkkı böyle bir ayrımı göstermek için uygundur, ayrıca bkz; Din ve Toplum, s. 186