DİN VE TOPLUM - Deneme Sınavı - 15

Tarihî M.S. 4. yüzyıla kadar inen Laiklik kavramı 18. yüzyıldan itibaren, yükselen ulus devletlerini kilise karşısında otonom hale getirip korumak üzere, siyasetin din dışılığı anlamında kullanılmaya başlanmıştır.

Sakramentalizm kök ve eklerinden meydana gelen sözcük Türkçeye kutsallaştırmacılık (veya kutsamacılık) olarak çevrilebilir. Kavramın merkezinde yer alan kutsal (sakrament), genel olarak varlığı tartışma dışı olan, beşerin gücünü aşan ve ondan başkaldırı değil , uyum isteyen, uyumsuzluk hallerinde ise cezai yaptırımlarla korunan, kısacası aşkın fakat kuralsal bir olgudur. Buna bağlı olarak kutsallaştırma kavramı da doğası itibarıyla kutsal olmayan bir şeyin ondan bir pay aldırılarak kutsanması işidir.

Din ile ilgili yukarıdaki bilgilerden hepsi doğrudur.

Esasen 19. Yüzyılda pozitivizmin en önemli temsilcisi kabul edilen A. Comte’a göre başından bu güne toplumlar dinsel, metafiziksel aşamalardan geçerek bir pozitif döneme ulaşmışlardı. Bu pozitif dönem her şeyin mantıksal olarak yeniden kurulduğu ve bütün beşeri sorunların onu en iyi şekilde temsil eden bilimle çözüleceği bir aşamaydı.

İşin içine daha fazla toplumsallığın katılması, kısmen ideojileşmiş olmaları, Bir sosyal güç birikimini hedeflemeleri ve Dinin deruniliğinin yitirilip işin eylemden çok söyleme dönüşmesi modern kültürden alınmış etkilerdendir. Bilgisellikten çok eylemde yoğunlaşmış olmaları ise; eylemden çok bilgisellikte yoğunlaşmış olmaları şeklinde düzeltilmelidir.

Söz konusu edilen bütün dinî gelişmeler için 70’li yıllar parlama dönemi oldu ve hareketler hemen dünyanın her yerinde etkin hale geldi ifadeleri doğrudur. Gelişmeler sadece cemaatleşme düzeyinde kaldı ifadesinin doğru şekli ise; gelişmeler sadece cemaatleşme düzeyinde kalmadı, pek çok şey dinin bu yükseliş trendinden payını aldı şeklinde olacaktır.

Modern din anlayışı ile ilgili yukarıda verilen bilgilerin hepsi doğrudur.

Fundamentalizm; ADB’de 20. Yüzyıl sonlarında değil 19. Yüzyıl sonlarında modern kültüre karşı bir Protestan hareketi olarak doğmuştur. Diğer seçeneklerde ki bilgilerden “Katoliklerin de katılmasıyla çığ gibi büyümüştür” ve “ Günümüzde de etkin bir şekilde varlığını sürdürmektedir” doğrudur.

Yukarıdaki ifadelerin hepsi doğrudur.

Batının religion dediği ve bizim din olarak çevirdiğimiz kavram aslında geleneğin karşılığıdır ve Budistlerin Dharması, Taocuların Taou’su, İslam’ın ed-Din’i birer dindirler ve gelenekle ilgileri bulunsa bile tam bir gelenek (tradion) anlamını taşımamaktadır ifadeleri din ve gelenek açısından doğrudur. Doğu’da ise bu anlamda bir dinî gelenek söz konusu değildir.

Yukarıdaki ifadelerin hepsi doğru ifadelerdir.

Sekülerizm genelde bir ahlaki boşluk doğurmuştur, sekülerizm naiv bir süreç değildir ve dinî dışta tutma kaygısıyla vicdani süreçler de yaralanmaktadır. “Sekülerizm yegane bir süreçtir” ifadesi yanlıştır çünkü “sekülerizm yegane çözüm değildir” ifadesi doğrudur.

Ferdinand Tönnies geleneksel toplumu Gemeinschaft olarak nitelemiştir. Bu toplum tipinde yüz yüze birincil ilişkiler belirleyicidir ve toplum bir cemaat toplumudur. Bu toplumda din cemaat yapısına dinsel bir içerik kazandırarak onu kutsallaştırır ve insanların toplumla ilişkileri kendine özgü bir kozmolojinin içinde metafizik bir anlam kazanır.

En asgari ama kuşkusuz aynı zamanda en önemli gelenek dildir. İnsanlar bir dilin içinde dünyaya gözlerini açarlar.

İslam’ın mesajının Hz. Muhammed tarafından sunulduğu anda Kureyşlilerin kendilerine karşı en önemli direnme gerekçelerinden birisi bu mesajın atalarının mirasına, geleneklerine aykırı olduğu idi. Bu gerekçe geleneklerin, yani ataların akıl ve kültür mirasının bir şeyin doğruluğu veya yanlışlığının ölçüsü olarak alınmasını gerektiriyordu.

Marx, yaşanan değişimi genellikle feodal toplum yapısından kapitalist toplum yapısına geçiş olarak almıştır.

Modernleşme kuşkusuz geleneğe yapılan en şiddetli müdahale olmuştur.

Luckman’a göre Avrupa’nın gerçek anlamda Hristiyanlaşması zannedildiği gibi kilisenin siyasal hakimiyetinin söz konusu olduğu Orta Çağ’da değil, aksine sekülerleşmenin hakim olduğu çağdaş zamanlarda olmuştur (Berger ve Luckman, 1967; Luckman, 1963).

Postmodernizmin sosyologlar arasında belirlenmiş ortak bir tanımı yok ama birçok sosyoloğun ortaya koyduğu tartışma veya literatürden postmodern durumun bazı özellikleri ayırt edilebilir. Buna göre öncelikle modernizmin bazı özelliklerini akılcılık, aydınlanmacılık, batı-merkezli bir tarih ve coğrafya algısı, gelenek karşıtlığı, nesnelcilik veya ortak gerçeklik ve doğruluk idealine sahip olmak, siyasette merkezî ulus-devlet yapılanmaları, laiklik olarak tekrar hatırlamamız gerekiyor. Buna karşılık postmodernizm, aydınlanmanın ve modernitenin batı-merkezli tarih ve coğrafya algısının güçlü bir eleştirisi, artan küreselleşme ile birlikte ulus devlet yapıları veya ideolojilerinin gerilemesi, tüketimin artışı ve buna uygun bir kültürel durumun ortaya çıkması, insanların bağlandıkları adalet, eşitlik, devrim gibi ortak amaç ideal veya meta-anlatıların gücünün iyice azalması, bunun yerine güçlü bir görecelik duygusunun hakim olması gibi gelişmelerle belirlenmektedir.

Kuşkusuz dinin bir ülkenin ulusal siyasetinde merkezî bir rol oynamasının en göze çarpan örneği İsrail’in konumudur. Modernleşmenin en zirve anlarında motivasyonunu ve kurucu felsefesini tamamen dinden alan siyonizm İsrail devletini bütün Orta Doğu’yu kaosa sürükleyecek şekilde kuruldu.