DİN VE TOPLUM - Deneme Sınavı - 10

Rudolf Otto Ünlü Alman dinler tarihçisidir. Dinleri ahlaki ve akılcı açıklamalar yerine kutsallık duygusuyla açıklamaya çalışmıştır. Elmalılı Hamdi Yazır ise geçtiğimiz yüzyılın en önemli, Cumhuriyet Dönemi’nin saygın din âlimlerinden Kur’an müfessirleri arasında yer almaktadır. “Hak Dinî Kur’an Dili” adlı tefsiri TBMM tarafından kendisinden talep edilen bir çalışmadır. Ferdinand Tönnies, Gemeinschaft (cemaat) ile Gesellschaft (cemiyet) arasında yaptığı ayrımla tanınan ünlü Alman sosyologudur. Ebu Said el-Harraz, Cüneyd el Bağdadi, Haris el-Muhasibi, Serrac, Kelabazi, Kufleyri ve Gazzali gibi öncüler tasavvufun genel İslam söylemiyle mutabık bir çizgide gelişmesi için gayret göstermişlerdi. Gazzali: İmam Gazzali olarak da bilinir. İslam âlimi, mutasavvıf ve müderris olarak ün yapan Gazzali Orta Çağ İslam dünyasının en saygın isimleri arasında yer almaktadır. İslam dünyasında ilgiyle takip edilen “İhya-yı Ulumi’d-din” ile “Kimya-yı Saadet” adlı eserlerinin yanında ünlü felsefe eleştirisi “Tehafitü’l-Felasife”si de onun dünya ölçeğinde tanınmasını sağlamıştır.

Konuları itibarıyla fıkıh yedi ana dalla ilgili bir disiplindir.
1. İbadet: Temizlik, namaz, oruç, hac, zekât ve kurban gibi ibadetlere ilişkin sorunlar,
2. Muamelat: Alışveriş, ortaklıklar, borçlar, mülkiyet ve miras gibi konular,
3. Ahval-i şahsiye: Evlenme, boşanma gibi kişi ve aile haklarıyla ilgili sorunlar,
4. Siyaset-i Şer’iyye: Kamu hukuku, özellikle anayasa ve idare hukuku başta olmak üzere devlet kişi ilişkileri, karşılıklı hak ve görevler,
5. Ukûbat: Cezayı gerektiren suçlar ve bunlara uygulanacak cezalar, toplumsal düzeni sağlayıcı yargılar,
6. Siyer: Devletlerarası ilişkiler, İslam devletinin diğer devletlerle olan ilişkilerinin düzenlenmesi,
7. Adab: Ahlak ve görgü kuralları.

Yaratılış, huy, karakter, mizaç anlamlarında kullanılan meşrep kavramı kişinin hangi dinî inanç, mezhep ya da tarikat içinde olursa olsun değişmeyen özelliklerini vurgulamak için kullanılmaktadır.

Kelam âlimlerine mütekellim adı verilmektedir. Kelam, İslam’da inanç esasları etrafında ortaya çıkan tartışmaları disipline eden bir ilim dalıdır. İlm-i kelam olarak da bilinen bu alan, İslam’da inanç esaslarını akıl yoluyla açıklamayı, temellendirmeyi ve savunmayı amaçlamaktadır. Kelamcılar, konusu ve amacı bakımından olmak üzere kelamı iki ayrı biçimde tanımlar. Konusunu temel alan birinci tanıma göre kelam, Tanrı’nın zatından ve sıfatlarından, peygamberlerine ilişkin konulardan, başlangıç ve sonları bakımından, varlıkların durumlarından İslam ilkeleri açısından söz eden bir ilimdir. İkinci tanıma göre ise kelam, kesin deliller kullanmak ve karşıt düşünce sahiplerinin kuşku ve itirazlarını ortadan kaldırmak yoluyla dinsel inançları kanıtlamaya çalışan bir ilimdir.

Alevilerin bir araya geldikleri ayine cemde imam önderlik etmez. Sünni inanç önderi imamdır. Alevilerde cem ayininde dede cemaatin belli başlı sorunlarını çözer ve cemaatin katılımıyla gerçekleşen ayine önderlik eder. Diğer seçeneklerde verilen ifadeler doğrudur. Yanlış ifade verilen seçenek D seçeneğidir.

Diyanet İşleri Başkanlığı Cumhuriyet’in temel kurumları arasında yer alır. Yasa’da belirtilen amaçlar çerçevesinde kendi görev ve sorumluluklarını yerine getirmekle yükümlü bir kamu kurumu olarak Diyanet, Türk modernleşmesinin din bağlamındaki yönelimlerini yansıtması açısından da özgün bir kurumsal pratik olarak değerlendirilebilir. Anayasal meşruiyetle görevini yerine getirmektedir. Şeriye ve Evkaf Vekâleti’nin kaldırılmasıyla birlikte 3 Mart 1924’te Diyanet İşleri Reisliği adıyla kurulan kurum, değişik vesilelerle düzenlenen kanun, kararname ve mevzuat yapılanması (1965,1976, 1979, 1982, 1984, 2010) içinde varlığını sürdürmeye devam etmektedir.

Birey, içinde doğduğu toplumsal sınıf ya da statüye göre, içinde bulunduğu kültürel ve ahlaki değerler tarafından şekillenerek kendisine toplumsal bir kimlik, karakter ve rol edinir. Bu nedenle genetik etkenlerin toplumsal yapıyı oluşturan oluşum ya da normatif bileşenler arasında olması mümkün değildir.

Toplumsal miras bireyin içinde bulunduğu ortamdan etkilenerek kazandığı bileşen ve unsurlardır. Dolayısıyla kendi iradesi ile edindiği kimlik bu kavramı tanımlamaz.

Toplumsal tabakalaşmanın ortaya çıkmasına yol açan eşitsizlikler toplumsal yapı içindeki ekonomik kaynakların paylaşımı ve toplumsal refahın bölüşümünün ortaya çıkardığı eşitsizliklerdir.

Karl Marx’a göre üretim ilişkilerinin tarıma dayalı olduğu ve köylünün bir takım imtiyazlı zümrelerin topraklarını işleyerek geçimlerini sağladığı ve toplumsal yapının da bu üretim ilişkisine göre belirlendiği bir toplumsal yapı, feodalizm olarak tanımlanır.

Max Weber sınıf temelli ve ekonomik temelli eşitsizliklerin rollerini irdelemiş ve iktidar ve hâkimiyet sınıflarının eşitsiz dağılımı olduğunu belirtmiştir.

Durkheim için toplum ve toplumsal yapı, akılcı bir şekilde kavranılabilen bir ahlaki normlar manzumesidir.

Kast sisteminde Brahmanlar, kutsal metinleri öğrenmek ve öğretmek ile yükümlü iken kişatriyalar topluma liderlik ederler; toplumun “politik” katmanını oluştururlar. Savaş durumlarında ülkeyi korurlar ve bu nedenle girişimci ruhlu, azimli kimseler olarak düşünülürler. Yasaları korumak, toplumun refah ve mutluluğunu sağlamak onların görevidir.

Karma felsefesinde kişiye kendisine uygun bir kasta doğduğu inancı verilir.

Batı toplumlarında ve özellikle Hollanda’da oluşan ‘sütünlaşma’, protestanlar, katolikler, liberaller ve sosyalistler ile sosyal demokratlardan oluşur.

Hinduizm veya tek tanrılı tüm dinlerde kendi inananları ve diğerleri arasında bir tabakalaşma daima vardır.

Yukarıdaki toplumsal yapı ile ilgili ifadelerin hepsi doğrudur.

Toplumsal sınıflar, statüler, kültür veya ahlak ve aile-eğitim toplumun bütünlüğünü sağlamak için gerekli olan örgütlü birlikteliklerdendir. Meslekler ise; statüler içerisinde yer alır.

Bilimsel süreç becerilerini, bireyin kavram ve olguları öğrenmesini kolaylaştıran, bireyin aktif olmalarını ve bilgiyi işlemelerini sağlayan ve kendi öğrenmelerinde sorumluluk alma duygularını geliştiren beceriler olarak tanımlamak mümkündür. Akıl yürütmek ise; Amerika Matematik Öğretmenleri Ulusal Konseyi (NCTM)’nin belirlediği matematik süreç standartları içerisinde yer alır.

Makro düzeyde toplumsal yapı, geniş ölçekli toplumsal birliktelikler veya gruplar çerçevesinde, öncelikle de sosyoekonomik temelli olarak gruplandırılabilir ve mikro düzeydeki tasnifte ise bireylerin bağlı olduğu toplumsal ağlar ya da örgütler ön plandadır ifadeleri doğru ifadelerdir. Toplumsal yapının zaman içinde geçirdiği dönüşümleri işaret eder ifadesi ise “Toplumsal değişim” kavramı tanımlaması kapsamındadır.