DİN VE TOPLUM - Deneme Sınavı - 7

Fransız sosyolog, matematikçi ve filozof A. Comte (1798-1857), tarihi doğrusal bir ilerleme süreci olarak görmüş ve “Üç Hal Yasası” olarak bilinen kurguyu ortaya çıkarmıştır. Üç Hal Yasası’na göre, toplumlar Teolojik, Metafizik ve Pozitivist olmak üzere üç aşamadan geçerler. Comte’ye göre din, Teolojik olarak adlandırılan birinci aşamaya aittir.

Dinlerin kökenine dair 19. yüzyıl filozofları arasında çarpıcı görüşlerden birini de Sol Hegelciler arasında sayılan Ludwing Feuerbach ortaya atmıştır. O da Tanrının yine insan tarafından uydurulmuş olduğunu ve bir ihtiyaç olarak yaratıldığın düşünmüştür. Ona göre yeryüzünde yetenekleri ve güçleri bakımından doğa karşısına oldukça zayıf kalan insan, kendi zaaflarının ve eksikliklerinin tamamlanmış olduğu kendi varlığının mükemmel bir suretini Tanrı olarak yaratmıştır.

Sosyolojinin kurucu olarak kabul edilen, Auguste Comte (1798-1857) aynı zamanda Pozitivizmin de kurucusudur.

A. Comte, insanlık tarihini üç evreye ayırmıştır. Birinci evreyi dinsel ve mitolojik düşünce veya bilgi biçiminin hâkim olduğu Teolojik Evre olarak nitelemiştir. İkinci evre, birinci evreyi takip eden ve felsefi düşüncenin hâkim olduğu Metafizik Evre’dir. Üçüncü evre en son galip gelecek olan ve olumsalı, göreli olanı anlamaya yönelik olgucu bir bilimsel araştırma çerçevesindeki Pozitivist Evre’dir.

“Alman İdeolojisi” adlı kitap Karl Marx’ın din konusundaki çalışmalarına yer verdiği kitaplardan biridir. A ve B seçeneğindeki eserler Emile Durkheim’e aittir. C ve D seçeneğindeki eserler ise Max Weber’e aittir.

E. Durkheim’in dinle ilgili temel kitabı, Dini Hayatın Temel Biçimleri’dir. A, B, D ve E seçeneklerinde belirtilen eserler ise K. Marx’ın din konusundaki çalışmalarına yer verdiği kitaplarıdır.

Sosyolog ve araştırmacıların büyük çoğunluğu, Din Sosyolojisinin gerçek anlamda çerçevesi belirlenmiş bir disiplin olarak ilk defa, E. Durkheim tarafından uygulanmış olduğunu kabul etmektedir.

Soruda bahsedilen yaklaşım, ilk önemli temsilcisi Alfred Schutz olan, modern dönemde de Edmund Husserl’in çalışmalarıyla somutlaşan Fenomenoloji’dir. A seçeneğindeki Feminizm, toplumdaki kadın hâkimiyetinin toplumsal yaşamı nasıl biçimlendirdiği üzerine odaklanan yaklaşımdır. C seçeneğindeki İşlevselcilik, toplumu bir arada tutan güçlere ve bu bağlamda toplumsal yapıların işlevlerine odaklanan kuramsal yaklaşımdır. D seçeneğindeki Pozitivizm, teoloji ve metafizik içermeyen, sadece fiziksel yapı ve maddi dünyanın gerçeklerine odaklanan yaklaşımdır. E seçeneğindeki Sembolik Etkileşimcilik ise bireyler, ekonomi ve gruplar arasındaki etkileşime odaklanan bir yaklaşımdır.

İncil’de yer alan ve ilk kuşak Hristiyanlar tarafından kabul edilen yönetime mutlak itaat düşüncesini tersine çeviren din adamı Aziz Augustine’dir.

Augustine’a göre, devletin başındaki imparator kilise çocuğu olduğuna göre o kilise otoritesinin tepesinde değil, altında yer almak zorundadır.

Medine Vesikası’nın tarafları dönemin yönetim anlayışının gerektirdiği şekilde bireyler değil, aşiretlerdir.

Machiavelli Prens adlı eserinde kiliseye karşı bağımsız ve toplumuna mutlak anlamda hükmeden bir hükümdar düşüncesini geliştirmiştir.

Papalık Fransa’yı “kilisenin büyük kızı”, Fransızları da “Tanrı’nın gölgesinde bir millet” olarak ilan etmiştir.

Anglikan Kilisesi’ne göre, kral veya kraliçe kilisenin başı olduğu için Protestan olmak zorundadır.

Devlet başkanı orduya hükmetme yetkisine sahip değildir. Çünkü silahlı kuvvetlerin başı İran anayasasına göre dinî liderdir.

Vatikan tipik teokratik model ile yönetilen ülkelerdendir.

Protestanlık on altıncı yüzyılda Katolik Kilisesi’ne karşı başkaldıran dinde reform hareketidir. Siyasi bir dinî anlayış geliştirdiği için protest bir hareket anlamında bu ismi almıştır.

Eski Ahit, Yahudilerin Mısır’dan Filistin bölgesine göçüyle birlikte ahlaki prensiplerin yanında, Yahudilere taahhüt edilen topraklarla, bu topraklarda kurulacak olan yönetim biçimleriyle ilgili bir içerik kazanmaya başlamıştır. Hristiyanlara göre Kitabi Mukaddes’in İsa’dan önce gelen ve içinde Tevrat’ın da yer aldığı 39 bölümden oluşan kısmıdır.

Medine vesikası, Hz. Muhammed’in hicretinden sonra oradaki Yahudi topluluk ile Müslüman topluluğun bir arada yaşayabilmesi için Yahudi kabilelerle imzaladığı bir anlaşmadır. Bu vesika aynı zamanda, Müslümanların yönetim anayasasıdır ve ilk olma özelliğini taşımaktadır.

Dört Halife Döneminin sona ermesinden sonra halkın rızası alınmadan yönetici atanmıştır. Dört Halife Döneminde yapılan sözleşmelerin hükmü yitirilmiş ve yöneticiler kendisini Allah’ın doğrudan bir gölgesi olarak görmeye başlamışlardır. Bu durum devletin içerisinde kanlı çatışmaların yaşanmasına sebep olmuştur.