DİN VE TOPLUM - Deneme Sınavı - 2

Din ve siyaseti ilişkili kılan belli noktalar vardır. İstikrar sağlama, iyi işleyen bir kamu düzeni yaratma, siyasetin dinin meşruiyetine ihtiyaç duyması ve toplumsal denge sağlama bunlardan birkaçıdır. Din ile egemenlik arasındaki ilişkinin çok farklı biçimleri olagelmiştir. Bu durum millî din ve evrensel dinlere göre de farklılık göstermiştir. Millî dinlerde devlet kutsal bir nitelik taşırken yüksek tipli dinlerde dünyevi bir karaktere sahiptir.

Din ve aile kurumları arasındaki ilişkinin önemli kontak noktalarından birisi, ikisinin de sosyal kontrol ve denetleme kurumları olmalarıdır. Bu işlev toplumsal hayatın sürekliliği için önemli bir görevdir. Bunu yerine getirirken aile dini, din aileyi kollaya gelmişlerdir. Dinin en önemli uygulama alanlarından biri aile olduğu gibi aile de varlığını sürdürebilmek için büyük çapta dine dayanarak gelmiştir.

On sekizinci yüzyılda İngiliz aydınlanma düşünürü David Hume, dini “korku” ile tanımlıyordu. İnsanın değişik varlıklardan korkması onu, bunların üstesinden gelebilecek bir varlık tasarımına götürmüş ve böylece Tanrı inancı doğmuştur.

Weber, Comte, Durkheim ve Marx gibi düşünürler dini her haliyle toplumsal şartların bir ürünü saymışlar ve her şeyi bu çerçevede açıklamaya çalışmışlardır. Öncekilerin aksine F. de Coulanges, B. Kidd, gibi bazı düşünürler ise toplumların din tarafından oluşturulup geliştirildiğini ileri sürmüşlerdir. Bu yaklaşıma göre din, bütün toplumların her türlü kültürel basamağında şekillendirici bir zihniyet faktörüdür.

Sosyolojik olarak kurum, sosyal kişilerin temel ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla ortaya çıkmış, süreklilik kazanmış, eşgüdümlenmiş, oldukça onaylanmış ve yaygınlık kazanmış sosyal örüntü, rol ve ilişki yapısıdır. Grup ise herşeyden önce bir insan birlikteliğine tekabül eder ve dolayısıyla somut bir varlığa sahiptir.

Kurumun Aristosal (yani tek nitelikle) bir tanımını yapmak mümkün gözükmüyor. Ancak benzer durumlarda olduğu gibi açıklayıcı bir tan›m yapılabilir. Bunun için de kurumun özelliklerinin s›ralanması gerekir. Buna göre kurumlar: Belli bir amacı gerçekleştirmeye yönelik, Söz konusu ihtiyacın gerçekleştiriliş biçimi oldukça süreklilik kazanmış, Gerek alt kurumlarıyla gerekse diğerleriyle yapılanmış, örgütlenmiş ve eşgüdümlenmiş, Diğerleriyle yakından ilişkili olmasına rağmen kendi alan›nda biricik yani bir “göreli bağımsızlığa” sahip, Zorunlu olarak kültürün normatif kodlarını ihtiva eden değer yüklü toplumsal oluşumlardır.

Kurum, sosyal kişilerin temel ihtiyaçlarını karşılamak amac›yla ortaya çıkmış, süreklilik kazanmış, eş güdümlenmiş, oldukça onaylanmış ve yaygınlık kazanmış sosyal örüntü, rol ve ilişki yapısıdır.

Dinin aile ile ilişkisinin önemli kontak noktalarından birisi, ikisinin de kontrol ve denetleme kurumu olmalarıdır. Kontrol, tüm değişiklikler karşısında sosyal grubun yeni denge ve yapılara ulaşabilme sorunudur. Bir toplumun, değişimin sonunda hala kendisi olarak varlığını koruyabilmesi bu denetlemeye bağlıdır.

Din ekonomi ilişkisinin en önemli görünümlerinden birisi ekonomi için bir tutum ahlakı oluşturmasıdır. Ekonomiyi öncelikle ilgilendiren dini motivasyonların başında tutum ahlakı gelmektedir.

Kurumun adı olarak kullanılan “siyaset”, Arapça kökenli bir kelimedir ve sözlük karşılığı eğitmek, yetiştirmek, düzenlemek anlamlarına gelir. Eski dilde terim olarak buradan geliştirilmiş şekliyle “yönetme bilgisi ve tekniği” anlamında kullanılagelmiştir. Sözcüğün Batı dillerindeki karşılığı politikadır ve Grekçe şehir yönetimi, kamu düzeni anlamlarına gelen “police”den türetilmiştir.

Siyasetin temel işlevi “güç” olarak ifade edilmektedir.

Şüphesiz kurumsallaşmış bir eğitimin de din üzerinde önemli bir etkisi varolagelmiştir. Bu etki bazen kendini daha ileri boyutlarda da göstermiş, belli eğitim yapılanmaları zaman içinde kendine has bir din anlayışını doğurmuştur. Batıda skolastik zihniyet, İslam dünyas›nda medrese, bu eğitimsel din anlayışına verilebilecek örneklerdir.

Durkheim’e göre dinin kaynağı bizzat toplumun kendisidir, bir başka deyişle bireysel korku değil, topluluk heyecanı veya ruhudur.

Batıda Latince “Religio” kökünden religion (din), bağlanma, korkma anlamlarına gelirken Arapçada din, yargı, yol, ödev, borç karşılıklarında kullanılmaktadır.

Delphi, Benares, Mekke, Roma, gibi kentler varlıklarını dinden almışlardır.

Toplumsal şartların ürünü olan dinlerin ortaya çıkışlarında mevcut toplumsal ihtiyaç ve şartların etkisi vardır. İlahi dinlerin kaynağı toplum üstüdür.

Ahlak, değer yüklenmiş eylem demektir.

Kurumlarda kimin nerede ve nasıl hareket edeceği önceden belirlidir. Sapmanın ne olduğu da böylece bilinmiş olur.

Din ve aile kurumları arasında değişik ilişki noktaları vardır. Ancak diğer kurumların ilişkilerinden farklı olarak bunlardan en önemlisi kontrol ve denetleme işlevidir.

İnsanın değişik varlıklardan korkmasının onu, bunların üstesinden gelebilecek değişik bir varlık tasarımına götürdüğünü iddia eden ve dini “korku” ile tanımlayan düşünür David Hume’dir.