DİN EĞİTİMİ VE DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK

Rehberlik, uyum sağlayıcı fonksiyon, yöneltici fonksiyon, ayarlayıcı fonksiyon, önleyici fonksiyon, düzeltici-iyileştirici fonksiyon, ferdi anlama fonksiyonu, ferdi geliştirici fonksiyonu, bilgi toplama fonksiyonu gibi fonksiyonlar icra eder.

Rehberlik çalışmalarında öğrencilere maddi yardım yapılması görülmez.

A, B seçenekleri zihinsel mesaj; C, D seçenekleri ise duygusal mesaj özellikleridir. Edimsel mesaj, yaşantıları değiştirmeye, şekillendirmeye yöneliktir. Bu tür mesajların iletilmesinde de en etkin yol ilişkisel iletişimler kurmaktır.

Sözel dini iletişimde konuşmacı uzun ve birleşik cümleler değil kısa ve net cümleler kurmalı, çok uzun, karmaşık ve birleşik cümlelerden kaçınmalıdır.

Din dilinin kanaat oluşturma niteliği, dinî söylemin doğruluğuna olan inanç ile ilgili görünse de doğruluğun göreceli oluşu sebebiyle doğru önerme, iletişimde tutarlı önerme kadar ikna edici olmamaktadır. Bu sebeple de dinî iletişimlerde kullanılan din dilinin tutarlılık niteliği, kanaat oluşturmada doğruluk niteliğinden daha etkili olmaktadır.

II ve V seçenekleri yanlıştır. II-Görerek öğrenilen bilgi duyarak öğrenilen bilgiden daha kalıcıdır.

V-Beden dili fonksiyonu ve kontrol edilebilirliği açısından fizyolojik olan ve olmayan olarak 2’ye ayrılır.

Rehberlik kavramı, farsça “yol gösteren, kılavuz” anlamındaki “rehber” kelimesinden türetilmiştir. Buna göre rehberlik, “yol göstermek ve kılavuzluk etmek” demektir.

Gelişmek “rehberlik” teriminden farklı bir anlama gelmektedir.

Hz.Peygamberin “bizden değildir”, “mümin olamaz” diye başlayıp Müslümanların birbirlerinin sorunlarını kendi sorunları gibi kabul etmelerini ısrarla öğütlemesi toplumsal birlikteliğe verdiği önemi vurgulamaktadır.

İnsanoğlu, fıtratı itibariyle rehberliğe muhtaç bir yapıda yaratılmıştır. Bu özelliği sebebiyledir ki, ilk insan olarak yaratılan Hz.Adem, Allah Teâlâ’nın kendisine tüm isimleri öğretmesi, bilgiyle donatması, kısacası rehberliği ve yönlendirmesiyle meleklere karşı üstünlük sağlamıştır. İşlediği ilk hatadan sonra, yine Allah Teâlâ’nın, kendisine devam ettirdiği ilgisi, yol göstermesi ve rehberliği sayesinde hatasının farkına varmayı başarmıştır. Bizzat Allah’ın kendisine öğrettiği kelimelerle af dileyerek O’nun hoşnutluğunu tekrar kazanmaya muvaffak olması da dikkat çekicidir. Bu nedenle, rehberlik faaliyetini ilk defa icra eden bizzat Allah Teâlâ’dır denilebilir.

Rehberlik kavramı, farsça “yol gösteren, kılavuz” anlamındaki “rehber” kelimesinden türetilmiştir. Buna göre rehberlik, “yol göstermek ve kılavuzluk etmek” demektir. Burada, rehber ve rehberlik kavramlarının batı dillerindeki karşılıkları üzerinde de durmak istiyoruz. Bu kavramların sözlüklerde, isim ve fiil olarak İngilizce karşılığı “guide” ve “guidance”; Almanca karşılığı “führer” ve “führung”; Fransızca karşılığı ise “guide” ve “conducteur”dur. Buna göre, Rehberlik aynı zamanda, “tavsiye etmek, öğüt vermek, akıl öğretmek, haber veya bilgi vermek, sevk ve idare etmek, işaret etmek, yetiştirmek, önderlik, liderlik etmek, irşad etmek, yol göstermek, yönetmek, gütmek, yürütmek, ulaştırmak, erdirmek, çobanlık, bakıcılık, kılavuzluk etmek, doğru yolu göstermek, çalıştırmak, başarıya ulaştırmak, bildirmek, göstermek, örnek teşkil etmek, refakat etmek.” anlamlarına da gelmektedir.

Rehberlik kavramına ait farklı tanımlarda dört ortak unsur göze çarpmaktadır. Bunlar, insan, yardım, süreç ve uzman rehber’dir. Kitap bu unsurlardan biri değildir.

Özellikle okullarda genel ruh sağlığı şartlarını sağlama yoluyla öğrencilerin uyumsuzluk ve davranış bozukluğu geliştirmelerini önleme çabalarının, kişi ve toplum için daha olumlu ve verimli bir tutum olduğu anlaşılmıştır. Okullarda danışmanların bu konuda göstereceği özen, ilgi ve verilen hizmetler, rehberliğin önleyici fonksiyonunu teşkil etmektedir. Rehberliğin kelime olarak bir anlamı da “yöneltmek” olduğuna göre, rehberlikte bireysel ayrılıklara önem verildiği gibi, bu ayrılıkların ve farklılıkların yönlendirilmesi de önemsenir. Böylece, her öğrencinin kabiliyet, ilgi, ihtiyaç, imkân ve arzuları tanınmaya çalışılır ve kendisine en uygun ve tatmin edici bir alana yönelmesi sağlanır. Bu da rehberliğin yöneltici fonksiyonudur. Eğitim-öğretim sürecinin her kademesinde, ya da hayatımızın her safhasında başvursun ya da başvurmasın, rehber veya danışman sıfatı taşıyan herkesin, öğrencilerinin ya da kendisine danışan kişilerin yeni ortama uyum sağlayabilmesi için bazı tedbirler alması ve bazı teknikler kullanmasıdır. Bu, rehberliğin “uyum sağlayıcı” fonksiyonudur. Ferdin kişiliğinin gelişme yollarını ve imkânlarını görmek için onu etraflıca tanımak, toplanan bilgileri tahlil etmek ve değerlendirmek gerekir. Bu da rehberliğin, ferdi anlama (teşhis etme-tanıma) fonksiyonudur. Uyumsuzluk ve davranış bozukluğunu önleyici çalışmalara rağmen, bazen problemli ve rahatsızlığı olan kişiler olabilir. Rehberlik, gerek psikoterapi gerekse diğer ihtisas servislerini devreye sokarak insanların sağlıklı bir ruhsal hayata sahip olmasında, düzeltici, tedavi edici ve iyileştirici bir fonksiyon icra eder. Belki en önemli fonksiyonlarından biri de budur.

Bazı uzmanlar rehberliğin, yapıldığı alanlara göre tasnifinin pek mümkün olmayacağını, bunları birbirinden kesin sınırlarla ayırmanın doğru olmadığını ifade etmekte, ancak anlaşılır bir nitelik arz etmesi için basit bir tasnife ihtiyaç duyulduğunu da eklemektedirler. Genel hatlarıyla yapılan kategoriye göre; okul ile ilgili olan bu ifadeler “eğitimle ilgili rehberlik” olarak geçen söz konusu kavramın kapsamına giren bu hususlar, orta öğretim kurumlarında rehber öğretmenlerin görevleri arasında kabul edilmektedir. Biz, bu tür rehberliği yükseköğretim kurumlarında mesleki rehberlik ile birleştirerek “Bilimsel Rehberlik” kavramıyla ifade etmemizin daha uygun olacağına inanmaktayız. Bir anlamda “Akademik Rehberlik” olarak da kabul edeceğimiz bu tür faaliyetlerin, yükseköğretim kurumlarında danışmanlar ve öğretim elemanlarınca gerçekleştirildiğini düşünmekteyiz. Kurumların farklı özelliklerine göre bu tür rehberlikte birtakım farklılıklar da olacaktır. Sözgelimi, mühendislik fakültelerinde fabrika stajları yapılırken, öğretmen yetiştiren fakültelerde bu stajlar okullarda gerçekleştirilecektir.

İnsan biyolojik, psikolojik ve sosyal olarak gelişimini sağlayabilmesi için başkalarının yardımına ihtiyaç duyar. Rehberliğin amacı da kişinin kendisini gerçekleştirmesine yardımcı olmaktır. Bu nedenle her insan için rehberlik hizmetleri açık olmalıdır. Rehberlik hizmetlerini sadece normalden sapanlara, özürlü ya da uyumsuz kişilere verilen bir yardım hizmeti olarak da görmemek gerekir. Rehberlik hizmetleri, koruyucu bir hizmet olduğundan sıkıntıya düşen herkes bu hizmetlerden yararlanabilir. Ancak her rehberlik faaliyeti uyum sağlama, yöneltme ve ayarlama diye sıralanan üç temel fonksiyondan birini yerine getirmelidir. Her biri bir ihtiyaca işaret eden bu fonksiyonlardan herhangi birini yerine getirmeyecek olan bir rehberlik hizmetinden söz edilemez. Bu ihtiyaç rehberlik eden kişi tarafından hissedilmelidir. Aksi takdirde rehberlik girişimi lüzumsuzluk, ukalâlık ve haddini bilmezlik şeklinde yorumlanabilir.

Dinî danışma ve rehberlik kavramı bize batı dünyasından geçmiştir. Bu kavram, Pastoral Care denilen ve genellikle rahiplerin ve papazların özellikle kilise dışında yürüttükleri dinî danışmanlık ve rehberlik hizmetlerini ifade etmektedir. Pastor kelimesinin “papaz” anlamından yola çıkarak “din adamlarının verdiği manevî destek, tavsiye ve öğüt” anlamında kullanılan Pastoral Care, günümüzdeki dinî danışma ve rehberliğin temelini oluşturmuştur.

Eğitim-öğretim süreci içinde, rehberlik hizmetlerinin genel olarak öğrenciye çeşitli yönlerden yardımcı olmayı amaçladığını söyleyebiliriz Ancak genel anlamda rehberlik faaliyetlerinde nihâi amaç, ferdin kendini gerçekleştirmesidir. Kendini gerçekleştirme, ilk olarak hümanist psikoloji ekolünün ortaya koyduğu bir kavramdır. Bu kavramla, kişide varolan tüm kabiliyetlerin, yeteneklerin, kapasitelerin ortaya konulması, uygulama alanına sokulması, kullanılması ve geliştirilmesi kast edilmektedir.

Eğitimle ilgili rehberlik ve meslekî rehberlik alanlarına girmeyen, doğrudan ferdin kişisel problemlerine yönelik rehberliğe, “kişisel problemlerle ilgili rehberlik” denilmektedir. Ancak, bu alanları birbirinden kesin sınırlarla ayırmak pek mümkün değildir. Çünkü maddî sıkıntı içinde olduğu için öğrenimine devam etme imkânı bulamayan ya da kaldığı evde yeterli düzeyde çalışma ortamına sahip olmayan ve bu sebeple bunalıma giren kişilerin problemlerinin, sadece bir tek alana indirgenerek çözülemeyeceği açıktır.

Rehberlik bir kişiye yapıldığı gibi, birden fazla kişiye, yani gruba da yapılabilir. Rehberlik, Danışman Rehber ile danışan arasında olursa buna “Ferdî Rehberlik” adı verilir. Daha önce rehberliğin tanımında da görüldüğü üzere, rehberlik, danışman ile danışan arasında meydana gelen tesadüfi görüşmeler değildir. Burada, organize edilmiş ve planlanmış “profesyonel” bir yönlendirme söz konusudur. Danışman, birden fazla ferde, yani bir gruba aynı anda rehberlik etmekte ise bu çeşit rehberliğe de “Grup Rehberliği” adı verilmektedir. Rehberlik, ferdî yardımı esas aldığına ve ferdi hedeflediğine göre, grup rehberliğinin de son amacı ferdî rehberliğe ulaşmaktır denilebilir.

Rehberlik kavramına ait farklı tanımlarda dört ortak unsur göze çarpmaktadır. Bunlar, insan, yardım, süreç ve uzman rehber’dir.