DİN EĞİTİMİ VE DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK

Öğretim ve etkileme amaçlı iletişimlerde iletişim sürecinin bir düzen içinde yürütülmesi gerekir. Dinî iletişimlerde kaynak, sürecin en önemli unsuru olduğuna ve süreci yönetme sorumluluğu bulunduğuna göre kaynağın iletişim becerisi önem kazanmaktadır. Okulda, camide ve toplumda sağlıklı dinî iletişimler kurup insanlara olumlu dinî tutum, anlayış ve davranışlar kazandırabilmek, kaynağın iletişim becerisine bağlıdır. Kaynağın iletişim becerisini iki konuda ortaya çıkmaktadır. Bunlardan biri, kaynağın süreç yönetimi, diğeri de kaynağın iletişim tarzıdır.

Zihinsel mesaj, anlama ve kavramaya yönelik bilgileri ve anlamları içerir. Bu tür mesajlar deliller getirilerek, ilişkiler kurularak, örnekler verilerek ikna edici tarzda iletilir.

Duygusal mesaj, duyguların yönlendirilmesine, iletişim amacı doğrultusunda sevgi, bağlılık, güven, ümit, endişe vb. tutumlar geliştirmeye yöneliktir. Bu tür mesajlar duygusal iletişim yöntemleri ile iletilir.

Edimsel mesaj, yaşantıları değiştirmeye, şekillendirmeye yöneliktir. Bu tür mesajların iletilmesinde de en etkin yol ilişkisel iletişimler kurmaktır.

Din hizmetlerindeki ilişki ve iletişimlerin şu esaslara uygun olması gerekir:

1- Otoriter ve buyurgan davranmamak.

2- Usandırıcı ve bıktırıcı olmamak.

3- Dostça, samimi ve hasbi davranmak.

4- Esnek olmak, takıntı ve sabit fikirlilikten uzak durmak.

5- Gereksiz ve ilgisiz söz ve davranışlardan kaçınmak.

6- Dinî grup normları ile çatışma veya uyuşma çabası içine girmemek.

7- Eleştirici, sorgulayıcı ve yadırgayıcı davranmamak.

Dini iletişimde kaynağın kişisel özellikleri güvenilirlik, inanılırlık, çekicilik ve uzmanlıktır.

İletişim, birbirini takip eden bir dizi işlemler bütünü olduğundan, kişinin iletişim becerisi, bu işlemlerin bir düzen içinde ve birbirleri ile uyumlu bir şekilde yürütülüp iletişim döngüsünün sağlanması anlamına gelir. İletişim süreci, sırasıyla şu işlerin yerli yerinde yapılması ile gerçekleşir:

İletişim amacının belirlenmesi.

Mesajın muhataba uygun şekilde düzenlenmesi.

Mesajların algılanabilir ve anlaşılabilir araçlarla iletilmesi.

Muhatabın mesaja tepkisi gözlenerek geribildirimin alınması.

Geribildirimin değerlendirilerek düzeltme veya doğrulama yapılması.

Dini iletişimde edimsel mesaj, yaşantıları değiştirmeye, şekillendirmeye yöneliktir. A ve B seçenekleri zihinsel mesaj C ve D seçenekleri ise duygusal mesaj özellikleridir.

Sözel dini iletişimde konuşmacı uzun ve birleşik cümleler değil kısa ve net cümleler kurmalıdır.

Din dilinin tutarlılık niteliği kanaat oluşturmakta doğruluk niteliğinden daha etkilidir.

II- Görerek öğrenilen bilgi duyarak öğrenilen bilgiden daha kalıcıdır.

V- Beden dili ve kontrol edilebilirliği açısından fizyolojik olan ve olmayan olarak 2 ye ayrılır.

Milli Eğitim Bakanlığı ilk ve orta öğretim kurumlarında din kültürü ve ahlak bilgisi dersleriyle, orta öğretim düzeyinde de İmam-Hatip Liseleri kanalı ile yürütürken yükseköğretim düzeyinde de üniversiteler, İlahiyat Fakülteleri kanalı ile bu çalışmalara katılmaktadır. Bir anayasal kurum olan ve “din konusunda toplumu aydınlatmak ve ibadet yerlerini yönetmek” görevi verilmiş bulunan Diyanet İşleri Başkanlığı da bu görevi kapsamında yaygın eğitim faaliyetleri yürütmektedir. Kur’an kursları, yaz kursları, irşat faaliyetleri, seminerler, konferanslar vb. şekillerde yürütülen çalışmalar bu kabildendir. Ayrıca camilerde verilen vaazlar, ibadetin bir parçası olarak okunan hutbeler de yine din eğitim ve öğretimi kapsamında sayılabilecek etkinliklerdir. Bunların dışında dinî alanda yükseköğrenim görmüş, çeşitli din eğitimi ve din hizmeti görevlerinde çalışan temsil konumundaki kişilerin toplumda ilişki ve yaşantılarla kurdukları iletişimler yoluyla çevrelerine dinî bilgi, duygu ve anlayış kazandırma rolü üstlenmektedirler. Dilimizde insana yönelik, onun sorunlarını çözme, ihtiyaçlarını giderme, işini ve yaşantısını kolaylaştırma adına yapılan çalışmalar “hizmet” kavramı ile ifade edilmektedir.

Din hizmetlerine gelince, bu konuda da aynı şekilde geniş bir alandan söz edilebilir. İmamlık, vaaz, hutbe, cenaze ve defin, toplu dua, rehberlik, irşat, uzlaştırma gibi din görevlisinden beklenen bütün işler birer din hizmetidir. Ülkemizde bütün din hizmetleri yukarıda da işaret edildiği üzere birer kamu görevi olarak kabul edilmekte ve Diyanet İşleri Başkanlığı’na bağlı resmi görevlilerce yürütülmektedir.

Zihinsel mesaj, anlamaya ve kavramaya yönelik bilgileri ve anlamları içerir. Bu tür mesajlar deliller getirilerek, ilişkiler kurularak, örnekler verilerek, ikna edici tarzda iletilir.

Dini iletişimde kaynak, din öğretimi görevi ve din hizmetleri yürüten kişidir.

Dini iletişim kaynağının sahip olması gereken kişisel özellikler arasında ‘İnanılırlık’ ve ‘Uzmanlık’ yer almaktadır.

Din hizmetlerindeki ilişki ve iletişimlerin ‘Dostça, samimi ve hasbi davranmak’ esasına uygun olması gerekmektedir.

Din eğitimi konusundaki dini iletişimler, akademik dini iletişim kapsamındadır.

Din dili sosyal dilin ir özgünlük alanı olmakla birlikte sosyolojik ve antropolojik alanda değil, inanç ve maneviyat alanında rol oynayan bir kanaat dilidir.

Dini mesaj, dini açıdan doğru ve anlamlı olmalıdır. Bunun yanında düzenli, sistemli ve hiyerarşik olarak aktarılmalıdır.

Din dili bilimsel dilin deneysel doğrulama ölçülerine ihtiyaç duymaksızın akıl yürütme, analoji, determinist çıkarmalar gibi zihinsel ikna yöntemlerine dayanır.

Dini bir ifadenin tutarlı olmasını sağlayan şey, o ifadenin kendisi ile birlikte tamamlayıcılarının kast edileni tam olarak anlamamıza imkân vermesidir. Bir ifadenin tek başına kast edilen anlama uygun olması yeterli değildir ve onun tamamlayıcıları başka anlamları içeriyorsa tutarsızlık ortaya çıkar.