DİN EĞİTİMİ VE DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK

Din, insan kimliğinin önemli bir parçasını teşkil eder. Onun yeryüzündeki varlığına anlam kazandıran da dindir. Kişisel bir tercih olarak baktığımızda, din insanın hayatını anlamlı kılan, ona yaşama sevinci kazandıran en temel değerdir. İnsanın, “Ben kimim?”, “Nereden geldim?”, “Nereye gideceğim?” gibi sorularına din dışında bugüne kadar tatmin edici cevaplar veren başka bir bilgi kaynağı da mevcut değildir..

Bu soruya cevap bulmak için tasarladıkları deneyi gerçekleştirmişlerdir. Ancak çocuğun, yalnız bırakıldığı odanın küçük penceresinden sızan ışığa yönelerek duaya benzer bir davranış sergilediğine şahit olmuşlardır.

İbni Haldun’un dediği gibi, insan doğuştan sosyal bir varlıktır. Onun fıtratında, birlikte yaşamaya ve yardımlaşmaya karşı bir meyil vardır. Çünkü hiç kimse, başkasına muhtaç olmadan, tek başına hayatın üstesinden gelemez. “İnsanlar ister köylü olsun, ister kentli. Farkında olmasalar da birbirlerinin hizmetçisidirler.” (Semek, 1973, 25) sözü de bu gerçeğe işaret etmektedir

Öncelikle ifade etmeliyiz ki, İslâm, iyi insan yetiştirmeyi hedefler. Bu aynı zamanda iyi vatandaş da demektir. Bu tip bir insanın özelliklerini şöyle sıralayabiliriz: Elinden ve dilinden kimseye zarar gelmez. Düşenin dostudur. Bencil (egoist) değildir. Emaneti ehline verir.

Latince bir kelime olan kültür (culture), “ekme, yetiştirme, üretme” anlamına gelmektedir. Terim anlamı ise, “bir toplumun ya da milletin, inanç, fikir, sanat, âdet ve gelenekleri, maddî ve manevî değerlerinin bütünüdür”(Ayverdi, 2006). Osmanlı Türkçesi’nde bu kelime “ hars ( حرث ) ” olarak ifade edilmektedir.

En eski tarihî kalıntılarda, iletişim aracı olarak kullanılan resim, yazı ve dilde mutlaka karşımıza dinî bir unsur çıkmaktadır. Sıradan gibi görülen törenlerin arkasında, musikilerde, atasözleri ve deyimlerde, mimari eserlerde, bir şekilde dinî motife rastlanmaktadır. Sanata bakılırsa, onda da çoğu görüntü dinîdir. Çünkü sanat, her ne kadar toplumdan topluma ya da hayat anlayışlarına göre izafilik arz etse de, asıl itibariyle güzelliği ve tenasübü aramaktır.

Türklerin İslamiyet'i kabul ettikten sonra, ilk yazılı eser olma özelliğini taşıyan Yusuf Has Hacib’in, Kutadgu Bilig isimli kitabı, önemli bir örnektir. Çünkü eser, Doğu Karahanlı Hükümdarı Tabgaç Buğra Han (Ebu Hasan bin Süleyman Arslan) için kaleme alındığından dolayı bir Siyasetname sayılır. Tamamen rumuzlar ve sembollerle yapılan bir anlatım tarzı benimsendiği için alegoriktir. Öğretmeyi hedef aldığı için de didaktiktir.

Felsefe kavramı, sevgi anlamına gelen Yunanca “phileo” kelimesiyle, bilgi anlamına gelen “sophia” kelimelerinden meydana gelmiştir. Buna göre felsefe (filosofia), “bilgi sevgisi” ya da “bilgiyi sevmek” demektir. Pythagoras, kendisini tanıtırken, “Ben bir philosophos’um” dermiş. Bununla, bilginin ve bilgeliğin tutkunu olduğunu anlatmak istermiş.

Kaşgarlı Mahmud tarafından 1072-1074 yılları arasında yazılan Divân-ıLügati’t-Türk, gerek önsözündeki ifadelerinde ve gerekse tespit ettiğiatasözlerinde, İslâmî değerlere yer vermektedir.

İman konusunda zorlamanın olamayacağını, Kur’an bütün açıklığı ile bildirmektedir (Bakara 2/256). Bu noktada, herkesin dini anlayışı kendisine aittir (Kafirûn 109/6).İslâm hiç kimsenin ırkına, bölgesine, soyuna ve sülalesine eleştiri getirmez (Hucurat 49/12). Çünkü bunların hiçbirini, insan kendi iradesiyle belirlemez. Dolayısıyla sorumlu da tutulamaz. Hz. Peygamber’in de bu konuda şöyle bir ikazı vardır:v“Herkes Hz. Âdem’in neslindendir. O da topraktan.” (Tirmizi, Tefsir-iSure, 50)İslâm’da üstünlük imanda ve Allah’a kulluk bilincine (takva) sahip olmadadır. Bunu gerçekleştirme noktasında ise herkes eşittir.

Bütün   din   eğitimcilerinin, Peygamber varisi olmaları hasebiyle   aynı uyarıya muhatap oldukları söylenebilir. Bu bağlamda, din eğitimcileri ve din hizmeti sunanlar için şu ilkeleri belirlemek mümkündür:"

Hukuk ise şunu savunur: Böyle bir dünyada, aynı nesneye pek çok kişi talip olacağından, ortaya yığılma, yarış, hasımlaşma, haset, kin ve kavga çıkmaktadır. Daha da ileri gidilip iş kan davasına kadar varmaktadır. İnsanlar bu kargaşa ve vehametin bitmesi için   bir üst   hakem arayışı içerisine girmiştir.   Bu   hakemin mecazî   adı   devlettir.   Öyle   görünüyor ki   devlet, “adâlet” demektir.

İyi bir insanın ve aynı zamanda iyi bir vatandaşın bir özelliği de iyi ve güzel olanın yanında, kötünün ise daima karşısında durmasıdır.

Bir dinin ya da fikrin, maddî ve manevi boyutlarda, hayata yansıtılmasına medeniyet denir. Bunun oluşmasında başka toplum ve kültürlerin de katkısı vardır. Medeniyetin belirli bir toplumda aldığı şekle ise kültür denir. Buna göre, medeniyet genel, kültür ise özel olmaktadır.

Türklerin İslâmiyeti kabul ettikten sonra, ilk yazılı eser olma özelliğini taşıyan Yusuf Has Hacib’in, Kutadgu Bilig isimli kitabı, önemli bir örnektir. Çünkü eser, Doğu Karahanlı Hükümdarı Tabgaç Buğra Han (Ebu Hasan bin Süleyman Arslan) için kaleme alındığından dolayı bir Siyâsetname sayılır. Tamamen rumuzlar ve sembollerle yapılan bir anlatım tarzı benimsendiği için alegoriktir. Öğretmeyi hedef aldığı için de didaktiktir. En önemli yönü ise muhtevasıdır. O da genelde, İslâmî unsurlardan ibarettir.

Varlığın ilk sebebinin ne olduğu konusunda felsefe tarafından verilen belli başlı cevaplar arasında, “ruh, madde, yetkin varlık, idea, su, ateş, sayı, atom, doğa, Tanrı, değişme” vardır. Bu konuda oluşan sorular ise şöyle sıralanabilir: • Nereden geldim?" • Nereye gidiyorum?" • Görevim nedir?" • Hayatın anlamı nedir?" • Neye inanmalıyım?" • Sonum ne olacak?" • Bu dünyadan sonra yeni bir dünya daha var mı?

Edib Ahmed Yüknekî ise, Karahanlı beylerinden Muhammed Dâd Sipehsalar’a hediye ettiği Atabetü’l-Hakâyık (Hakikatler Eşiği) isimli eserinde, Müslümanca nasıl ahlâklı olunacağını, hadisler ışığında, didaktik bir üslupla kaleme almıştır.

Varoluşla ilgili sorulara en tatmin edici cevabı din vermiştir. Birkaç örnekverecek olursak, bütün peygamberlere sorulan sorular, • Ruh • Kıyametin kopuş vakti • Öldükten sonra dirilme meselesi olmuştur.

Tarihe bakıldığında görülecektir ki, bütün dinler ve kültürlerde, canı, aklı, dini, malı ve nesli korumak esastır. Cinayet, yol kesme, hırsızlık, haksız yere adam öldürme, ırza tecavüz, gasb, içki, zina ve rüşvet her devirde yasak kapsamındadır

İslâm dini özellikle kişilik haklarına dikkat etme konusunda çok titizdir. Hem de meseleye sadece insan hakkı olarak bakmaz. İslâm tefekkürü ile yetişen Yunus Emre, şöyle demektedir: “Benim bir karıncaya ulu nazarım vardır!”