DİN EĞİTİMİ VE DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK - Deneme Sınavı - 5

Dinî gelişimle ilgili yapılan araştırmalara göre, Türkiye’de çocuklar 7 yaşından itibaren inançla ilgili konularla yakından ilgilenmekte ve 10-12 yaşlarından itibaren de metafizik alana ilişkin sorular sormaktadırlar.

İlahi dinlerdeki, Tanrı’ya ait “mekândan münezzeh oluş”, Allah’ın her yerde oluşunu ifade etmektedir.

Psikolojide “dinî uyanış” veya “dinî gelişim çağı” olarak tanımlanan çağ Buluğ çağıdır.

Muhatap almak gençlerle etkili bir dinî iletişimin kurulabilmesi için iletişim ağını altüst eden davranışlardan ve ifadelerden birisi değildir.

Birçok kişi, sıradan dinî hayattan, dinî arzunun üstün olduğu davranışa doğru gelişim göstermekte veya geleneksel dinî hayattan, daha içten tasavvufî bir hayata geçiş yaptığı dönem Orta Yetişkinlik Dönemidir.

Dinle ilgili sorular ve şüphelerin yaygın olarak görüldüğü dönem Ergenlik Dönemidir.

Din eğitiminde iyi bir öğütçü yerine iyi bir dinleyici olunması gereken dönem Ergenlik Dönemidir.

Yapılan araştırmalarda ana-babalarının tutumlarını “demokratik” olarak algılayan çocukların benlik kavramları ile “otoriter” ve “ilgisiz” olarak algılayan çocukların benlik kavramları arasındaki fark, demokratik ana-babaların çocuklarının lehine, değiştiği görülmektedir. Yani ana-babası demokratik tutuma sahip olan çocuklar daha olumlu ve sağlıklı bir benlik kavramı geliştirebilmektedirler.

4-6 yaş dönemi, korkuların kaygıların ve endişelerin yoğun olduğu bir dönemdir. Çocuğun Allah kavramını bu korkularla ilişkilendirmemesine dikkat edilmelidir. Henüz, ne herhangi bir suçun faili, ne de herhangi bir cezanın muhatabı olacak kadar yetkin ve sorumlu olmayan çocuğa, Allah’ı bir korku objesi olarak tanıtmanın hiç bir anlamı ve gereği yoktur.

Okul öncesi dönemde daha sonraki yıllarda dinî kavramların anlaşılabilmesi ve içtenlikle yaşanan dinî bir hayat için temel olabilmesi için gösterilebilecek koşullardan biri de çocukların hayal gücünü beslemek ve zenginleştirmektir.

Gözlem yapmak, yaşanılan dünyayı gerektiği kadar doğru, açık bir şekilde tanımak, iyi görebilmek, dokunmak, duymak, dinlemek, olaylar arasında bağ kurmak okul öncesi dönemde kazandırılması gereken alışkanlıklar olmalıdır.

Son çocukluk çağında, hastalıklardan ve felaketlerden korunma, anne-babasının ve sevdiklerinin sağlığı ve iyiliği isteklerini dile getiren dualar alır. Artık, yapılan duaların, sırf şahsî istekleri dile getirmenin ötesinde Allah ile kendisi arasında bir bağ kurmak gibi önemli bir işlevinin olduğu fark edilmeye başlanır.

Dinî şüphe, benliğin gelişimi, bağımsızlık duygusu ve ihtiyacı, tenkitçi düşünme, kendini ifade etme aşamasındaki gencin geçici bir süre yaşayabileceği bir tecrübedir.

Bülûğ dönemiyle birlikte gençte ortaya çıkan kendini tanıma ve bütünleme ihtiyacı, beraberinde başkalarıyla diyalog şeklinde kurulan iletişim ortamında giderilmeye çalışılır. Çünkü diyalog, iletişimin en yüksek düzeyidir ve ancak tarafların birbirine karşılıklı değer verdiği, saygı duyduğu bir iletişim ortamı içinde gerçekleşir. Değişik sebeplerle motive olan dinî duygu ve düşüncelerin davranışlara dönüşme aşamasında benzer davranış kalıplarını içeren rol modelleri, kişiye büyük davranış kolaylığı sağlar ve dolaylı olarak eğitici bir fonksiyon görür.

Yetişkinlik dönemi, gelişim özellikleri bakımından ilk yetişkinlik, orta yetişkinlik ve son yetişkinlik (yaşlılık) olmak üzere üç safhada incelenir.

Yaşlanma döneminin en belirleyici özelliklerinden biri de, ölüm gerçeğinin pek çok vesile ile ve her an kendini gösterdiği, ölüme yaklaşmış olma korkusunun derinden yaşandığı bir dönem olmasıdır. Kontrolsüz seyrettiği zamanlarda kaygı ve depresyona neden olabilecek bu durum, ancak ölüm bilincinin kazanılması ile ortadan kaldırılabilir; ya da en azından hafifletilebilir. Bu açıdan yaşlanma döneminde gerçekleştirilen din eğitimi ve kazandırılan ölüm bilinci, yaşlıların hayatın son safhasına daha sakin ve daha serinkanlı ve daha teslimiyetle girmelerine imkân verir.

İnsan, inandığı gücün önünde eğilir. Aynı zamanda bu saygıdan itaat ve kulluk doğar.
· En ilkel kabul edilen bir dinde ve toplumda bile, bu inanca dayalı bir hayat felsefesi ve sistemi oluşur.
· Karşılaşılan problemler, bu inancın penceresinden bakılarak resmedilir.
· Kutsal günler, törenler ve yasaklar ihdas edilir.
· Bu bağlanmaya bağlı olarak yeni sosyal ilişkiler ve ahlâkî değerler meydana gelir.
· Zamanla dinin kültür ve medeniyete etkisi olur.

Teolojik safhada evren, insan iradesine benzer
iradelerle yönetilmektedir. Olayların sebepleri tabiatüstü varlıklardır. Bu süreç içerisinde ayrıca üç devre daha vardır. Bunlar:
· Fetişizm: Her şeyin canlı olduğu inancı.
· Politeizm: Olayların görünmez varlıklar tarafından meydana getirildiği inancı.
· Monoteizm: Varlıkların tek ve büyük bir irade tarafından yönetildiği inancı.

Manevi unsurlar ihtiva etmez, ama gelmiş geçmiş dinlerin tecrübelerinden yararlanarak onların ilerisine geçmeyi hedefler.
· Tanrısı insanlık, peygamberi bilim adamları, mucizeleri ise icatlar ve keşiflerdir.
· İnsanlara, müşahede edilen âlemin gerisindeki gücü fark etmelerini engellemek için, niçinleri değil, olay ve olguları (deney sonuçlarını) düşündürtmek esastır. Çünkü tek hakikat (gerçek bilgi), deney ve tecrübe sonucu elde edilen yasalar ile toplumda üretilen değerlerdir. İnsanları irşat etmek için başka mürşide gerek yoktur.
· İbadeti, insanlık yararı ve gelişimi için gayret etmek ve kendisini insanlığa feda etmektir. Gelişmek, değişmek ve dünyayı kurtarmak temel ilkedir.

Bir konferansında, İslâm’ın bilime ve hikmete yer vermediğini de gündeme getiren Renan’ın sözkonusu iddialarına Namık Kemal, “Renan Müdafaanamesi” isimli eserinde cevap vermiş; tam aksine, İslâm’ın bilimi
teşvik ettiğini ispat etmeye çalışmıştır.