DİN EĞİTİMİ VE DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK - Deneme Sınavı - 4

Bu metodla şu sorular sorulur:
- Tümevarım metodunu kullanmış mı?
- Yasa ve genellemelere ulaşılmış mı?
- Evrensel mi?
- Nesnel mi?
- Doğrulanabilme özelliği var mı?
- Akıl ve mantık ilkelerine uygun mu?
- Uygulanabilir mi?
- Değişebilme ve kendini yenileme özelliğine sahip mi?
- Tekrarlanma özelliği var mı?
- Ölçülebilir mi?

Din eğitiminin gerçekleştirilmesi konusunda farklı yaklaşımlar sözkonusudur. Bunlardan birisi Teolojik, yani İlâhiyat eksenli yaklaşımdır. Bu anlayışa göre, kim hangi dini anlatıyorsa, o dine inanarak ve tüm görüşlerini savunarak anlatması gerekir.

Kelime anlamı itibariyle “İslâm”, “barış ve teslim olmak” anlamına gelir. Allah, bu teslimiyeti bütün benliği ile yapanlardan övgüyle bahsetmektedir:
“…Kim muhsin olarak (iyilik ederek, işini güzel yaparak) özünü Allah’a teslim ederse onun mükâfatı Rabbi katındadır. Onlara korku yoktur, onlar üzülecek de değillerdir.” (Bakara 2/112) İslâm’ın terim anlamı ise “Allah’ın, peygamberler vasıtasıyla göndermiş
olduğu emirleri inanarak, düşünerek ve severek kabul edip uygulamaktır.”

İslâm dini ile deneysel araştırmaların bir problem söz konusu değildir. Bilakis, bu araştırmalar ve sonuçları, Kur’an’daki gerçeklerin açığa çıkmasına ve anlaşılmasına hizmet etmiş olur. Allah Teâlâ da zaten bunu istemektedir. 

DEĞERLENDİRME: Soru kökünde ve seçeneklerde ifade hataları bulunmaktadır. Esasen bunlar düzeltilebilir görünmektedir. Ancak soruda birkaç doğru cevap çıkması olasılığı bulunmaktadır. Örneğin "Gördüklerinin öteye gitmeyi destekleiğinden din bilimden farklı değerlendirilmelidir." ifadesi anlaşıldığı kadarıyla dinin metafizik alana ilişkin bilgi sunması onun bilimden farklılaştığı yönü ifade eder. Bu bilgi doğru bir yargıdır. Bu seçenek yerine başka seçenek üretilebilecek olsa bile diğer seçenekler çok zayıf görünmektedir. Ayrıca soru seçenek üretmek ve yeniden yazmak açısından çok kısır bir bilgi zeminine dayanmaktadır. Sorunun "değildir" formunun mevcut olduğunu ifade eden öğrenci itirazları da dikkate alındığında sorunun iptal edilmesinin daha uygun olacağı değerlendirilmektedir.

Din eğitiminde dinin aslı ile hayata yansıma şekli olan kültür ve medeniyeti de birbirinden ayırmak gerekir. Fakat aralarındaki irtibat da sürekli canlı tutulmalıdır.
Özden uzaklaşmamak kaydıyla dinin, farklı coğrafya, kültür ve medeniyetler içerisinde farklı yansımaları olabilir. Bu çerçevede pek çok mezhebin, tarikatın ve cemaatin ortaya çıkmasında bir mahzur yoktur.
İnsanoğlunun farklı düşünce ve anlayışlarla yaratıldığı gerçeğinden hareketle bu sosyal gerçeklik objektif olarak kabullenilmelidir.

Din Arapça bir kelime olup, “Sahip olma,
rıza ile boyun eğme, inanma, şeriat, millet, âdet, mezhep, karşılık, hüküm verme, yönetme, tedbir alma (idare etme, tasarlama, plân yapma, düzenleme), zorlama, galip gelme, hesaba çekmek, borçlu ve alacaklı olma” gibi anlamlara gelir.

Bilindiği gibi psikoloji, insan ve hayvan davranışlarının sebeplerini inceleyen bir bilimdir. İnsan davranışlarının temelinde dinî bir güdü (motive) var mı,
yok mu? sorusuna cevap bulmak adına, tarih boyunca yaşanan olay ve olgularla ilgilenir.

Kur’an-ı Kerim’de, “Elest Meclisi” diye bir antlaşmadan (ahitten) bahsedilmektedir. Buradan anlaşılıyor ki, tüm ruhları yarattığı esnada, Allah Teâlâ, insanın fıtratına varlığını sezme ve algılama yeteneği yerleştirmiştir. Ardından, “Sizin rabbiniz Ben değil miyim?” diye sormuş; onlar da hep birden, “Evet, bizim rabbimiz Sensin” diye cevap vermişlerdir. Sonra da onları bu hadise konusunda birbirine şahit tutmuştur. Bunun da sebebi, kıyâmet gününde, yaptıkları bu sadakat yeminini hatırlamaları içindir.

Din eğitimcileri ve din hizmeti sunanlar için şu ilkeleri belirlemek mümkündür:
· Hiçbir zaman ümitsizliğe kapılmamalı,
· Hidâyetin, Allah’ın elinde olduğunu bilmeli,
· Karamsar olmadan, iyi niyet, hoşgörü ve sabırla görevlerine odaklanmalı,
· Yaptıklarının karşılığını, sadece Allah Teâlâ’dan beklemelidirler.

İslama göre iyi insanın bazı özellikleri şöyledir:
· Elinden ve dilinden kimseye zarar gelmez.
· Düşenin dostudur.
· Gerektiğinde başkalarını kendisine tercih eder.
· Küçüklerin de büyüklerin de hakkını korur.
· İyi ve güzel olanın yanında, kötü olanın da karşısındadır.
· Sadece iyilik ve güzellikte yardımlaşır.
· Başkaları tarafından kendisine hak olarak bir şey verilse bile, vicdanındabunun tekrar hesabını yapar..
· Kendisi için istediğini başkaları için de ister.
· Allah’tan korkar, kuldan utanır.

Bir dinin ya da fikrin, maddî ve manevi boyutlarda, hayata yansıtılmasına medeniyet denir. Bunun oluşmasında başka toplum ve kültürlerin de katkısı
vardır. Medeniyetin belirli bir toplumda aldığı şekle ise kültür denir.

Bu konuda oluşan sorular ise şöyle sıralanabilir:
· Nereden geldim?
· Nereye gidiyorum?
· Görevim nedir?
· Hayatın anlamı nedir?
· Neye inanmalıyım?
· Sonum neden olacak?
· Bu dünyadan sonra yeni bir dünya daha var mı?

Varoluşla ilgili sorulara en tatmin edici cevabı din vermiştir. Birkaç örnek verecek olursak, bütün peygamberlere sorulan sorular,
· Ruh
· Kıyametin kopuş vakti
· Öldükten sonra dirilme meselesi olmuştur.

Laiklik, -kelime ve terim anlamı ile tarihi süreci bir tarafa bırakılırsa- toplumsal düzenlemede dinin referans alınmaması anlamına gelmektedir.

Kelime manası itibariyle hak, “gerçek, uygunluk, doğruluk, münasip durum, aslına uygun, makul, sahih” demektir.

Ekonominin, “kıt kaynakların sınırsız ihtiyaçlar karşısında adâletli bir şekilde dağıtımıdır” anlamına geldiğini hatırlayalım. Dolayısıyla burada işin içine öncelikle “adâlet” girmektedir. Adaletin de her şeyden önce bir ahlâkî kavram olduğu unutulmamalıdır. Tüm dinlerde ahlâkın mutlaka dinin kurallarına dayandığı
düşünülürse, ekonominin gündeme geldiği yerde, din eğitiminin de rahatlıkla geleceği aşikârdır.

İslâm öncesi Arap toplumunda özellikle şiir ve hitabet gelişmiştir. Bunlar arasında en önde gelen örnekler Muallakât-ı Seb’a adıyla bilinir. Şiirlerde mertlik, cesaret, cömertlik ve şeref temalarına yer verilmesi, tıpkı Allah inancında olduğu gibi, birtakım inanç esasları ile erdemlerin de cahiliye toplumunda tamamen yok olmadığını gösterir. Kaynaklarda “Cahiliye” adı verilen bu dönem, bilgi ve inanç yoksunluğundan çok, bu konulardaki ölçüsüzlük, davranış ve ilişkilerdeki yanlışlıkların yaygınlığından dolayı bu adla anılmıştır. Buna göre “cahiliye” ifadesi daha çok bir zihniyet yapısını tanımlamaktadır. Bu dönemde Arap toplumunda çocuklara okuma-yazma öğretilen ve “Küttâb” adı verilen kurumların varlığından söz edilebilir. Ancak bu kurumlar sayı ve nitelik olarak gelişmiş değildir. Daha ileri düzeyde eğitimin yapıldığı kurumlar ise yoktur.

Hz. Peygamber dönemindeki eğitim faaliyetlerini, hicretten önce ve sonra olarak iki kısımda incelemek gerekir. Mekke döneminde eğitim faaliyetleri içerisinde sahabeden Erkam’ın Evi (Dârü’l-Erkam) önemli bir merkez olmuştur. Hz. Peygamber burada toplanan Müslümanlara, almış olduğu vahyi tebliğ ederek eğitimlerini gerçekleştirmiştir. Nitekim Medine’ye muallim olarak gönderilen Mus’ab b. Umeyr böyle bir ortamda yetişmiştir.

Medine’ye hicretten sonra eğitimin yapıldığı başlıca merkez Peygamber Mescidi (Mescid-i Nebevî) olmuştur. Mescid, öncelikle bir ibadet mekânı olması yanında, başta eğitim olmak üzere diğer birçok faaliyetin de yapıldığı bir yerdir. Hz. Peygamber’in mescidde gerçekleştirdiği eğitim, özellikle dinî bilgi ve uygulamaların yapıldığı, ashabın şahitliğinde nâzil olan vahyin bilfiil ve canlı biçimde aktarılıp yaşandığı bir eğitimdir.

Medine’ye hicretten sonra inşa edilen mescidin kuzey tarafında bulunan ve bazı sahabilerin barındığı Suffa da, eğitim-öğretim yapılan bir başka önemli mekândır. Burası, mescidin bir parçası olarak, Hz. Peygamber’in etrafında ilim öğrenen grubun eğitim merkezi olduğu kadar, aynı zamanda bir barınma mekânıdır. Sayıları 70 ila 400 arasında değişen ve tayin edilen muallimlerin nezaretinde eğitim gören bu insanlar, İslâm’ı diğer insanlara öğretmek üzere ihtiyaç duyulan yetişkin âlim zümrenin temelini de teşkil etmişlerdir.