KRİPKE VE DOĞRUDAN GÖNDERİM KURAMI

Frege’ye göre bir özel adın
gönderme yapabilmesi için bir anlamıolmalıdır; bu anlam da ancak o nesnenin tekil bir betimlemesi ile dile getirilebilir.

Betimlemeci Gönderim
Kuramını şu üç temel ilke ile özetleyelim:
(1) Özel ad, kişi ve işaret zamirleri türünde basit tekil terimler bir tümce içinde
kullanıldıklarında, o tümceye yaptıklarısemantik katkı kavramsal bir içeriğe
sahip olmalıdır.
(2) Bu kavramsal içerik bir tekil betimleme tarafından dile getiriliyor olabilmelidir.
(3) O özel adın ya da zamirin tümcenin kullanım bağlamındaki göndergesi bu
tekil betimlemeyi sağlayan şeydir

Bir önermenin zorunlu mu
olumsal mı olduğunu
kavramak için şu teste
başvurabilirsiniz: Doğru
olduğunu bildiğiniz bir
önermeyi ele alıp şunu
sorun: olaylar farklı
gelişseydi doğru olan bu
önerme yanlış olabilir miydi?
Eğer yanıtınız “evet” ise o
önerme olumsal, “hayır” ise
zorunlu bir doğrudur.

İki terim eşanlamlı ise bir tümce içinde biri yerine diğerini koyduğumuzda
tümcenin anlamı ve doğruluk değeri değişmez.

Nedenselci Gönderim Kuramına kısaca ele alalım.
“Aristoteles” gibi bir özel ad nasıl gönderme yapar? Kripke’ye göre bir özel ad bir
“adlandırma töreni” ile dile sunulur. Bunu yapmanın iki yolu bulunur: “gösterim”
ve “betimleme”.

Nedenselci Gönderim Kuramı şu soruyu yanıtsız bırakır: Özel adın semantik içeriği bir betimleme değilse nedir? Kripke bu soruya açık bir yanıt vermez.

Bu kurama göre özel ad ve basit zamirler bir tümce içinde kullanıldıklarında doğrudan göndergelerine gönderme yaparlar. “Aristoteles bir filozoftur” tümcesinin dile getirdiği
önermeye bakalım. Bu kurama göre tümcenin öznesi konumundaki “Aristoteles”
adı doğrudan Aristoteles’e gönderme yapar. Yani bu adın anlamıbir betimleme de,
soyut bir kavram da değildir. Adın tümcenin anlamına katkısıbu ikisi ya da buna
benzer bir şey olmadığından geriye tek bir seçenek kalır: o da ad›n göndergesi, yani Aristoteles’in kendisi. Kısaca Do¤rudan Gönderim Kuram›na göre özel ad türündeki basit tekil terimler için sloganımız fludur: Anlam ile Gönderge aynı şeydir.

Kant’ın felsefesinde önemli bir yer tutan, ancak Kant öncesi Hume gibi bazı felsefecilerde de rastlayabileceğimiz iki temel sav bulunur:
• Tüm a priori önermeler zorunludur.
• Tüm a posteriori önermeler olumsaldır. 

Doğrudan Gönderim Kuramı öncelikle özel ad ve zamir gibi basit tekil terimlerin
semantik çözümlemesine yönelik ortaya çıkmıştır. Bundan dolayı tekil bir nesneye gönderme yapma yolları üzerine bir kuram olarak ele alınabilir.

Doğrudan Gönderim Kuramının bu ünitenin başında tartıştığımız Kripke’nin Betimlemeci Gönderim Kuramına karşı argümanlarının etkisiyle ortaya çıktığını anımsayalım. Bu argümanları kullanarak Kripke özel ad ve zamir türündeki basit tekil terimlerin betimsel içerikleri olmadıklarını savunup, buradan yola çıkarak bu tür terimlerin zorunlu imleyiciler olduklarını savlamıştı.

Kripke Adlandırma ve Zorunluluk adlı yapıtının üçüncü ve son bölümünde özel adlar için geliştirdiği düflüncelerin büyük ölçüde bazı “genel terimler” için de geçerli olduğunu
savlar. Tekil bir nesneye gönderme yapma işlevi olan özel ad gibi tekil terimlerden
farklı olarak genel terimler birden çok nesneye uygulanabilir bir yapıdadırlar.

Bir önermenin a priori olması demek o önermenin duyu deneyimine başvurmadan bilinebilir olması demektir.

Su H2O’dur önermesi zorunlu
a posteriori bir önermedir
Kripke’ye göre. Birçok
bilimsel buluş için de durum
aynıdır. Son yıllarda
felsefecilerin büyük
çoğunluğu tarafından kabul
gören Kripke’nin bu savı
felsefe tarihinde önemli bir
değişime yol açmıştır. Etkisi
sadece dil felsefesine dair
değil, epistemoloji ve
metafizik alanlarına
uzanmışl aynı zamanda bilim
felsefesinde de önemli bir
yenilik getirmiştir.

Standart Metre çubuğunun uzunluğu bir metredir.
Bu tümce Kripke’ye göre doğru bir önerme dile getirir. Ancak metre sözcüğünü yukarıda bahsettiğimiz şekilde dile kazandıran ekip bu önermenin doğruluğunu olumlamak için Standart Metre çubuğunu ölçmesi gerekmez: bu dilsel tören sonucunda önermenin doğruluğunu hemen bilir hale gelirler. Bir ölçüm gerekmedği için de bu önermeyi a priori bilmiş olurlar.

Doğrudan Gönderim
Kuramına göre “Dünya”
sözcüğünün anlamı
“üzerinde yaşadığımız
gezegen” ya da “üzerinde
sıvı su bulunan tek gezegen,
ya da bir başka herhangi bir
betimleme olamaz. “Dünya”
sözcüğünün anlamı
dünyanın kendisidir. Anlam
göndergedir

Son yirmi yılda çok etkili olmuş olan bu kuramın en
önemli olan sonuçlarından biri bu tür önermelerin varlığına dairdir. Yani özel ad
ya da zamir ile gönderme yapılan bir insanın, ya da bir masanın önermenin parçası olduğu türde önermeler vardır bu kurama göre.

Nedenselci Gönderim Kuramına göre bir özel ad kullanarak bir kişiye ya da bir
nesneye gönderme yapmamız için o kişi ya da nesneyi betimlememiz gerekmez.
Örneğin pek felsefe tarihi çalışmamış biri hem “Aristoteles” hem de “Platon” adlarını öğrenmiş olsun. Ancak “Aristoteles kimdir?” diye sorduğumuzda “ünlü bir Yunan filozof” yanıtı verebildiğini düşünelim ve “Platon kimdir?” deyince de yine aynı yanıtı aldığımızı varsayalım. Yani Aristoteles ile Platon’u birbirlerinden ayıracak
betimlemelere sahip olamayacaktır bu kifli. Yine de “Aristoteles” adını kullandığında Aristoteles’e, “Platon” adını kullandığında ise Platon’a gönderme yapabilir. Bunun nedeni bu adların kullanım zincirleri arasındaki farktır bu kurama göre.

Kripke’ye göre bir özel ad bir
“adlandırma töreni” ile dile sunulur. Bunu yapmanın iki yolu bulunur: “gösterim”
ve “betimleme”.

“Aristoteles” adı ile Antik çağın meşhur bir filozofuna gönderme yapabilmemiz için
bu adı belirli bir bağlamda kullanmamız ile o meşhur filozofun ilk adlandırılması
arasında bir nedensellik bağı olmalıdır. Bu zincir tarihsel bir süreci kapsadığı için
bu kurama bazıları “Tarihsel Gönderim Kuramı” da der.

Kripke 1970 yılında daha sonra kitap olarak da basılmış olan Adlandırma ve Zorunluluk (Naming and Necessity) adlı meşhur üç seminer konuşmasında Betimlemeci Gönderim Kuramına karşı bir çok argüman geliştirir.