DİL FELSEFESİ - Deneme Sınavı - 10

Dil felsefesinin üç alt alanı arasında olan semantik, anlam ve gönderme kavramlarını temel alır.

Sentaks ise tümcenin içeriğini değil biçimini araştıran bir alandır. Bu anlamda “biçim” bir tümcenin mantıksal yapısını gösterir ve sentaksın temel araştırma konusudur.

"Özür dilerim" örneği dışındaki tüm seçenekler bilgi verici olduklarından "saptayıcı" kullanımlardır. Seçenekler arasındaki tek edimsel kullanım özür dileme edimini gerçekleştiren C seçeneğinde belirtilmiştir.

Austin edimseller ile saptayıcılar arasında keskin bir ayrım olmadığı ve aslında her söz ediminde ikisinin de bulunduğu sonucuna varır. Bundan dolayı söz edimleri arasında bir ayrım yapmak yerine, bir söz ediminin içinde yer alan üç ayrı söz edimi parçasından söz eder; düzsöz edimi (locutionary act), edimsöz edimi (illocutionary act) ve etkisöz edimi (perlocutionary act).

Bir tümcenin bir sözel bağlamda kullanımında o tümceyi kullananın amaç ve niyetlerinin belirlediği edimlere "edimsöz" denilmektedir.

"Sözel ima" (conversational implicature) kavramı Paul Grice'a aittir.

Ludwig Wittgenstein ölümünden sonra yayımlanan Philosophical Investigations (Felsefi Sorgulamalar) adlı ünlü kitabında dil oyunu adlı yeni bir kavram geliştirmiştir.

Aşağıdaki yöntemlerden hangisi on dokuzuncu yüzyılın sonlarında gelişip yirminci yüzyıla damgasını vurmuş olan ve felsefe tarihinde “dile dönüş” adıyla anılan dönemin en belirgin özelliği dilsel çözümleme yönteminin felsefe sorunlarının tartışılmasında merkezi bir konuma getirilmesidir.

Wittgenstein’ın başını çektiği Viyana Çevresi filozoflarının kurduğu akım Mantıksal Pozitivizm olarak anılmaktadır.

Rudolf Carnap deneyci felsefe açısından sorun yaratan sayı, önerme, anlam, nitelik
gibi soyut şeylerin varlığına dair bir açıklama getirmeye çalışırken "dilsel çerçeve" kavramını geliştirmiştir

Frege’ye göre bir özel adın gönderme yapabilmesi için bir anlamı olmalıdır; bu anlam da ancak o nesnenin tekil bir betimlemesi ile dile getirilebilir.

ancak özel adlara yönelik Frege’nin görüşünü Russell da aynen kabul eder. Russell’a göre de “olağan” bir özel adın her durumda bir betimsel içeriği olmalı ve bu içerik her durumda tekil ya da Russell’ın deyimiyle “belirli” bir betimleme ile dile getirilebilmelidir.

Orhan Veli “İstanbul’u Dinliyorum” adlı şiirin yazarıdır. Bu tümcenin dile getirdiği önerme “olumsal” (contingent) bir doğrudur. Burada “olumsal” sözcüğünü “zorunlu olmayan” anlamında kullanıyoruz.

“Aristoteles” gibi bir özel ad nasıl gönderme yapar? Kripke’ye göre bir özel ad bir “adlandırma töreni” ile dile sunulur.

Örneğin bir bebek doğduğunda o bebeğe bir ad verilmesi “gösterim” yollu adlandırmadır. Anne, baba ya da bir başkası bebeği gösterip “bu bebeğin ad› “Ayşe” olsun” der.

Nedenselci Gönderim Kuramına göre bir özel ad kullanarak bir kişiye ya da bir nesneye gönderme yapmamız için o kişi ya da nesneyi betimlememiz gerekmez.

Eğer bir kişiyi ya da nesneyi doğrudan göstererek “bunun ad› ... olsun” diye adlandırma yaptıysak bu “gösterim” yollu demiştik.

A priori ile a posteriori aras›ndaki ayrım bizim bilme biçimlerimize dair bir ayrımdır; yani epistemik bir ayrımdır.

Ancak zorunlu ile olumsal doğrular arasındaki ayrım ise metafizik bir ayrımdır. Kripke’ye göre bu ayrımın metafizik olması demek dünyaya, gerçekliğe dair bir ayrım olduğuna işaret eder; yani bir önermenin olumsal mı yoksa zorunlu mu olduğu bizim bilgimize dair ya da bilme biçimlerimize dair bir konu değildir.

Doğrudan Gönderim Kuramı öncelikle özel ad ve zamir gibi basit tekil terimlerin semantik çözümlemesine yönelik ortaya çıkmıştır.