DİL FELSEFESİ - Deneme Sınavı - 4

Gerçekçilik kuramına göre, anlam insanın dilinden ve zihninden bağımsız bir şekilde var olan soyut bir varlıktır ve kişiden kişiye değişmez.

Doğalcılık, anlamların soyut, metafizik ve fiziksel olgulardan oluşan doğanın içinde olmadığı görüşünü reddederek herşeyin doğanın içinde bilimsel bir açıklamasının var olduğunu savunur.

Dışsalcılık kuramına göre masa ve koltuk gibi doğal tür olmayan nesnelerin anlamlarını belirleyen şey doğa değil, sosyal dünyadır.

Bir sözcüğün anlamının kişinin o sözcüğü duyduğunda vereceği davranışsal tepkilerde aranması gerektiğini ve iletişim kurmanın sözcüklere benzer türde davranışsal tepkiler vermemiz sayesinde gerçekleştiğini savunan kuram davranışçılık kuramıdır.

Bir tümcenin anlamının o tümcenin doğruluk koşullarında olduğunu savunan kuram doğrulamacılıktır. Bu kurama göre, bir tümcenin anlamını kavramak o tümcenin hangi koşullarda doğru, hangi koşullarda yanlış olduğunu kavramakla ilgilidir.

Doğrulamacılık kuramına göre iki tümcenin doğruluk koşulları aynı ise anlamları da aynı olmalıdır. Doğru yanıt B'dir. D ve E seçeknekleri totoloji önermesini göz ardı etmişlerdir. C seçeneğinde anlamın koşullara dayalı olduğu atlanmıştır. A seçeneğinde sözü edilen metafizik ise doğrulamacılık kuramı tarafından tamamen reddedilir.

Bütüncülük kuramına göre sözcükler tek tek değil bir bütün olarak anlam kazanmaktadırlar.

Negatif anlam kuramları "anlam" denilen şeyin varlığını tamamen reddederek "anlama" ontolojik bir varlık affetmez.

Dil yoluyla nasıl insanlardan, şehirlerden, gezegenlerden söz edebiliyorsak, sözcüklerin anlamlarından da söz edebiliyoruz. Peki nasıl bir şeydir “anlam” dediğimiz bu şey? Onu doğada bulabilir miyiz? Yoksa tamamen bizim bir kurgumuz mudur? Yoksa her ikisi de değil mi? Sözcüklerin anlamları tamamen soyut ve sonsuz varlıklar mı? İşte bu ve benzeri sorulara yanıt arayan kuramlara “anlam kuramları” diyoruz. Bu konu yalnızca dil felsefesi değil, varlık üzerine çalışan varlık felsefesi (ontoloji) ve daha genel olarak metafizik alanlarıyla da yakından ilgilidir.

Antik Yunan döneminden beri tartışılan "Tümeller Sorunu" çağdaş felsefede anlam üzerine sürmekte olan tartışmaların kaynağını oluşturur.

I, II ve III numaralı ifadeler anlam kuramları ile ilgili olarak doğru bilgi içerirken, IV numaralı ifadede yanlış bilgi verilmiştir. Günümüzde anlam üzerine öne sürülmüş farklı görüşlerin olması hem dilbilimde hem de felsefede anlam üzerine büyük çaplı bir uzlaşımın olmadığını göstermektedir.

Öznelcilik, Gerçekçilik, Bütüncülük, Doğrulamacılık, Dışsalcılık, Davranışçılık, Doğalcılık günümüz felsefesinde iz bırakmış başlıca anlam kuramlarıyken, Adcılık (Nominalism) Tümeller sorununa yönelik bir çözüm önerisi sunan bir öğretidir.

Öznelcilik öğretisinin adında kullanılan “özne” adı ve bundan türetilmiş olan “öznel” sıfatı, bilgi ve zihin felsefesindeki bu temel ayrıma dayandığıdır. Yaygın görüşe göre özne ile zihin aynı şeydir. Bu görüşe göre bir sözcüğün anlamı dediğimiz nesne öznenin zihninde olmalıdır. Yani insanların zihinleri dışında anlamların olduğu bir dünya yoktur. Bundan dolayı “anlam” dediğimiz şeyler özneldir.Bazıları bu tür teknik bir söylem kullanmadan Öznelcilik görüşünü şu sloganla dile getirirler; “Anlam kafadadır”.

Locke bir sözcüğün anlamının kişinin zihnindeki bir “ide” olduğunu söyler. Bu durumda zihinsel süreçler kişiden kişiye değiştiğine göre, bir sözcüğün anlamı da kişiden kişiye, hatta aynı kişinin farklı zamanlardaki zihinsel durumuna göre değişebilir.

A, B, D ve E seçenekleri Gerçekçilik kuramı ile ilgili olarak doğru bilgiler içerirken C seçeneği sözcüklerin anlamlarının "somut" varlıklar olduğunu söyleyerek yanlış bilgi vermektedir. Bu kuramın en önemli savunucusu olan Frege, sözcüklerin anlamlarının insan zihninden ve insanın yarattığı dillerden bağımsız "soyut" varlıklar olduğunu söyler.

Locke’ın temellerini attığı öznelci anlam kuramlarına karşı çıkan bazı çağdaş felsefeciler anlamı “kafanın içinde” değil “dış dünyada” aramamız gerektiğini ileri sürer. Bu görüşün önde gelen temsilcilerinden Hilary Putnam’a göre özellikle doğal türlere ilişkin sözcüklerimizin anlamları dünyanın durumuyla oluşur. Yaşadığımız dünya sözcüklerimizin anlamlarını belirler. Bundan dolayı Dışsalcılık öğretisinin sloganı şu olmuştur: Anlam kafada değildir. Sözcüklerin anlamları salt o sözcükleri kullananların kafasında olup bitenlerle değil dış dünyada ne olup bittiğiyle de ilgilidir.

Yirminci yüzyılda psikoloji, dilbilim ve felsefede büyük bir iz bırakan pozitivizmin bir uzantısı olan Davranışçılık öğretisinden yola çıkarak özellikle Quine’ın öncülüğünde bir anlam kuramı gelişmiştir. Bu akım Platon/Frege gerçekçiliğine karşı çıkarak, deneysel olarak gözlemlenemeyen soyut bir varlık olarak tümel ve anlamı tümüyle reddeder. Ancak Locke türü bir öznelcilik de yanlıştır bu bakış açısına göre, zira insan zihninin içinde olup bitenler de gözlemlenebilir şeyler değildir. Bu durumda bir sözcüğün anlamı, o sözcüğü duyduğunda kişinin vereceği davranışsal tepkilerde aranmalıdır. İletişim kurma sözcüklere benzer türde davranışsal tepkiler vermemiz sayesinde gerçekleşir.

A seçeneğinde verilen ifade anlam denen şeyin varlığını tamamen reddeden, anlam denen şeye ontolojik bir varlık atfetmeyen "Negatif Anlam Kuramları" altında yer alan görüşü yansıtmaktadır. Bu  görüşün en önemli savunucusu Quine göre,bir sözcüğün “anlamlı” olduğunu söylemek o sözcüğün bir “anlamı vardır” şeklinde yorumlanmamalıdır. Diğer seçeneklerde ise anlam kuramlarının dil felsefesi açısından önemi doğru bir şekilde verilmiştir.

“Anlam kafadadır.” sloganı, bilen varlığa öznellik atfedilmesinden dolayı anlamın da öznel olacağı yani zihinde var olacağı düşüncesinden dolayı öznelcilik kuramını ifade etmektedir.

Gerçekçilik, öznelciliğe karşı çıkarak anlamların öznel olması durumunda iletişim kurulamayacağını, biz sözcüğün zihinde oluşturduğu imge öznel olsa da anlamın nesnel ve soyut bir varlık olduğunu savunur.