DİJİTAL YAYINCILIK

Sinemadaki dijitalleşmenin en önemli etkilerden biri düşük bütçeli film yapımına imkan tanımasıdır. Maksimum güzelliği minimum masrafla elde etme olanağı vardır. Ayrıca farklı efektler, anahtarlar ve tekniklerle bozuk görüntüleri onarma veya başka biçimlerde kullanma imkanı ortaya çıkar. Anahtarlar, renk anahtarları, buzlandırma ve kısma düğmeleri, bilgisayar grafikleriyle beraber, çatlak, bozuk ve çok seslilik için görsel işitsel olanakları çoğaltır. Elektronik dikiş, sesleri ve görüntüleri doğrusal, karakter-merkezli anlatıyla bağlantısını koparacak şekilde birlikte dokuyabilir. Egemen sinemanın bütün geleneksel adabının göz hizası eşleşmesi, pozisyon eşleşmesi, 30 derece kuralı, kesit çekimleri yerine hızla çoğalan çok anlamlılık geçer. Rönesans hümanizminden miras kalan merkezi perspektif görelileştirilir, perspektiflerin çokluğu herhangi bir perspektifle özdeşleşmeyi zorlaştırır.

Göz, görüntü ortadan kalksa da kısa bir süreliğine görüntüyü ağ tabakasında tutmakta ve peşi sıra gelen kare önceki karenin izleniminin üstüne binmekte ve böylece hareket yanılsaması ortaya çıkmaktadır, bu duruma fi etkisi ya da ağ tabaka izlenimi denir.

Duyguların ve mimiklerin aktarımında en etkili olan ise yakın plan (close up) olarak da adlandırılan baş çekimdir. Boy ve genel planlarla hakkında bilgi verilen oyuncunun duygu durumunu anlatmak için baş çekim kullanılır.

Kamera hareketleri genel olarak üç başlıkta toplanabilmektedir:

Kameranın gövdesiyle yaptığı hareketler:Bunlar pan(panoramik/yatay çevrinme), tilt(dikey çevrinme) ve diyagonal olmak üzere üç çeşittir. Pan hareketinde kamera yatay eksen üzerinde sağa ve sola dönmektedir.

Yeşil ve mavi renklerinin kullanılmasının bir önemli bir nedeni bu iki rengin insan teninde bulunmamasıdır. Tende bulunan bir renk kullanılırsa arka ile ayrıştırılamaz. Yeşil gözlülerin bluebox’ta, mavi gözlülerin ise greenbox’ta çekilmesi gerek-mektedir.

Manovich, dijital sinemanın ne olduğu sorusuna “... birçok unsurdan biri olarak canlı çekimleri kullanan animasyonun belirli bir halidir” şeklinde cevap vermektedir. Dijital film yapımının ilkelerini Manovich şöyle açıklamaktadır:

Bugün az da olsa peliküle film kaydetmeyi tercih eden yönetmenler vardır. Bunun nedenlerinin başında peliküldeki görüntü kalitesidir. Bazı yönetmenler dijitale tepki olarak doğan IMAX ve 70 mm filmi tercih etmektedir. Görüntü kalitesindeki değişim, dijital ile pelikülün çözünürlüğünün karşılaştırılmasında görülebilir:

2K dijital sinema= 2048x1080

4K dijital sinema= 4096X2160

16K dijital sinema= 15360x8640

Günümüzde gösterim aşamasında kullanılan dijital projeksiyonlar 2K ve 4K’ya geçiş aşamasındadır. Pelikülün çözünürlüğü ise;

35mm= 5760x3840 (yaklaşık 6K)

65/70mm= 12000x8700 (en az 12K)

70mm IMAX= 18K

Filmlerdeki kalite artışı filmdeki sanal üretimin payını çoğaltırken izleyicideki gerçeklik hissini artırmaktadır. Böylece bir çelişki ortaya çıkmakta ve yaşanmaktadır. Ayrıca internetin yaygınlaşmasıyla birlikte dijital platformlara daha fazla yönelme olmaktadır. Bu da sinemayı salonlardan ve beyaz perdeden çıkarıp ekrana taşımaktadır. Film izleme deneyiminde mekan ve zaman esnemektedir.

Bilgisayarla karaktere bir kukla gibi dijital iskelet oluşturulan, animatörün hareket ettirme imkanına sahip olduğu 3 boyutlu animasyon tekniğinde çizim yeteneği ikinci plandadır. Stop-motion ile klasik 2 boyut animasyon tekniklerinin birleştirilmesi olan bu teknikte her an fotoğraflanmakta ve kare kare hareket ettirilmektedir. Günümüzde bu teknik Cinema 4D, Blender ve Maya yazılımlarıyla yapılmaktadır. Stop-motion animasyon, çok geniş bir kullanım alanına sahiptir. Bu teknikte kuklalardan nesnelere, hamurlardan başka birçok malzemeye kadar kullanılabilir. Gerçek malzemeyle çalışılır ve bu malzemenin her anı fotoğraflanıp birleştirilerek hareket kazandırılır. Gerçek malzemeyle çalışıldığı için ger-çek ışık, dekor ve set hazırlanır. Kareler bağlandı-ğında sarsıntı olmaması için uzaktan kontrol edilen bir fotoğraf makinesi kullanılır. Stop-motion animasyonun kil, kukla, cut-out, siluet, pikselasyon, oyuncaklarla animasyon gibi çeşitleri vardır.

Görüntü artık bir kopya değildir ve interaktif olarak varlığa gelir ve hayatını bu mecrada devam ettirir. Görüntüdeki fotoğrafik anlamda bir gerçeklikten söz etmek zorlaşmıştır. Gerçek dünyanın, stüdyo dışının, hava koşullarının öngörülemez olumsuz etkilerinden kurtulmuş, ancak gerçeklik tartışmasının içine düşmüştür. Artık hiç kimse bir görüntünün gerçekliğinden tam emin olamaz.

Kameranın genellikle bir üçayağa bağlı olarak yaptığı yatay, dikey ve köşegen (diyagonal) hareketler "çevrinme" olarak bilinir. Daha çok hareket eden nesneleri izlemek, tanıtıcı ve bilgi verme amaçlı yapılan bu hareketler sırasında kameranın bütünüyle yer değiştirmesi gerekmez. Aynı zamanda seçeneklerde sözü edilen Jimmy Jib, Dolly, Vinç gibi büyük hareketleri sağlayan yardımcı gereçlerin kullanılmasına gerek yoktur. Zoom halkasıyla yapılan hareketler ise objektife bağlı hareketler olarak tanımlanabilir. Bu hareketler objektifin odak uzunluğunu değiştirmekle ilgili olduğu için "optik kaydırma hareketi" olarak da bilinir. Doğru yanıt E seçeneğinde verilmiştir.

Adından da anlaşılabileceği gibi dolgu ışığının birincil görevi anahtar ve benzeri sert ışık kaynaklarının nesnede oluşturacağı sert gölgeleri yumuşatmak, derinlik etkisine katkıda bulunmaktır. Klasik aydınlatma uygulamaları açısından insanlı stüdyo çekimlerinde her kişinin bir anahtar ışığı olur. Örneğin bu bir açık oturum ise anahtar ışıkların yoğunlukları eşit olmalıdır. Doğrudan verilen anahtar ışıklar kişilerin yüzlerinde sert gölgeler oluşturur. Daha az yoğun ve dağınık (flood) verilen ikincil, dolgu kaynaklar, genel bir ambiyans yaratır. Gündüz tek kameralı dış çekimlerde açık güneş ışığı oldukça sert bir aydınlatma sağlayacaktır. Tek yönlü güneş ışığını dengeleyebilmek için elinizde ikinci bir ışık kaynağı yoksa bir yansıtıcı yüzey de dolgu ışığı görevini görebilir. Modelin yüzüne aldığı açılı bir güneş ışığı altında, kamerayla aynı açıda karşı konuma yerleştirilen örneğin köpük gibi bir yüzey gölgeleri yumuşatır. Özetle, sunucu gibi tek kişili çekimlerde tek kaynakla yetinilmez. Tamamen gölgede kalan bir noktada veya bulutlu havada çekim yapıldığında çevredeki nesneler de ışığı dağıtarak aynı işlevi görürler. Doğru yanıt A seçeneğinde verilmiştir.

Sayısal teknolojiyle birlikte gerçek görüntüler yok olmamıştır. Değişen, büyük ölçüde gerçekliğin yeniden ve inanırlığı sorgulanabilir şekilde değiştirilebilmesidir. Teknoloji ilerlemekle birlikte film formatlarının büyümesi de henüz çözünürlük konusunda, uygulamalar arasında belirgin bir üstünlükten söz edilmesini engellemektedir. Filmlerin sinema salonlarında daha çok izleyiciyle buluştuğu ise doğru değildir. Günümüzde bireysel izleme etkinliği çok daha fazladır. Doğru yanıt C seçeneğinde verilmiştir.

Söz konusu değerler filmli yıllarda kullanılan filmlerin en uzunluğudur. Örneğin 8 mm amatör ev sinema formatı iken, 16 mm daha çok aktüel kamera adıyla anılan kısa ve haber filmlerinin çekildiği kamera ve film formatını belirler. Soruda yer almayan ancak ünitede değinilen 35 mm, uzun yıllar neredeyse her filmin çekiminde kullanılan bir film formatıdır. Daha sonra üretilen 65 ve 70 mm enli filmler, stereoskopik görüntülerin elde edilmesinde ve büyük yapımlarda kullanılan çözünürlüğü son derece yüksek filmlerdir. Günümüzde çözünürlük mm değil, piksel (en az 2 değer şeklinde) ölçülerinde gösterilir. Kaset kullanan kameraların ölçüleri amatör çekimler için daha çok 1/2 inç olarak üretilmiştir. Doğru yanıt C seçeneğinde verilmiştir.

Ünitede de belirtildiği gibi söz konusu ilk animasyon filmi, stop-motion tekniği ile yapılmıştır. Seçeneklerde örneklenen teknikler de animasyon filmlerin üretimi aşamalarında kullanılmakla birlikte bu, animasyon tarihi açısından ilerideki yıllara karşılık gelir. Her buluşun ilk aşamalarındaki her örnek gibi J. Stuart Blackton tarafından yapılan bu 3 dakikalık film, izleyenlere, hatalarla dolu, basit bir film gibi gelebilir. Unutulmaması gereken sinema dünyasında bu filmle yeni bir türün ilk adımları atılmıştır. Doğru yanıt, D seçeneğinde verilmiştir.

Söz konusu kavramlar bilgisayar üzerinde kurgu aşamasında karşımıza çıkar. Sayısal yolla çekilmiş veya filmden sayısala aktarılmış parçaların, izleyiciye gösterilmeden önce yönetmenin isteğine ve senaryoya bağlı olarak uygun şekilde birleştirilmesi ve filmin bir bütün haline gelmesi gereklidir. Geçmişte çok zor olan film kurgu çalışmalarından sonra günümüzde sayısal teknoloji hem çekim hem de kurgu aşamalarında çığır açmıştır ancak yine de kurgu, bir filmin oluşturulmasındaki en zor aşamalardan biridir. Kurgunun tamamlanması, yönetmenin tam istediği şekilde olması uzun çalışmaları gerektirebilir. Özellikle ince animasyon kurguları çok emek ister. Sonuçta izleyicilerin yaklaşık 1,5 saatte eğlenerek izlediği filmlerin; uzun, uykusuz gecelerin bir ürünü olduğu unutulmamalıdır. Doğru yanıt, A seçeneğinde verilmiştir.

Sinema teknolojisinin sayısallaşması topyekün ve birden olmamıştır. Filmlerin sayısala aktarılmasıyla bilgisayarlarda kurgu gündeme gelmiş ve sayısal uygulama öncelikle post-prodüksiyon aşamasına yansımıştır. Daha sonra sayısal ve analog birçok aşamadan geçen film, sonunda tekrar filme basılıp izleyiciye yine film göstericisiyle ulaşmaktaydı. Son olarak gösterim aşamasında sayısal projeksiyonların kullanılmaya başlaması, filmin tüm aşamalarını sayısal teknolojiyle buluşturmuştur. Doğru yanıt, D seçeneğinde verilmiştir.

Kurgudaki en önemli gelişmeler Sovyet sinemacılar Kuleshov, Pudovkin, Eisenstein ve Vertov eliyle ortaya çıkarılmıştır. Pudovkin
“bağlantısal kurgu” adlı kurgu yöntemini geliştirerek kurgunun seyircinin psikolojik rehberi olduğunu söylemekte, yönetmenin izleyiciyi nasıl etkileyeceği ile ilgilenmektedir. Kurgunun amacının anlatıyı değiştirmekten öte onu desteklemek olduğunu düşünen Pudovkin ayrıca kontrast, koşutluk, simgecilik, eşzamanlılık ve yinelemeli motif olmak üzere beş ayrı kurgu tipini teşhis etmiştir. Doğru yanıt B seçeneğinde verilmiştir.

Sinema filmlerinde genel olarak konuşmalar (monolog/diyalog), ortam sesleri, efektler ve müzik, ses başlığı altında ele alınır. Buna karşılık optik kaydırma, bir kamera hareketidir. Öne ve geriye optik kaydırma olarak nitelenebilecek bu hareket, kameranın fiziksel olarak yer değiştirmesine gerek kalmadan, yalnızca objektif açısını değiştirerek konuya yaklaşıp uzaklaşmasıdır. Dolayısıyla bir ses terimi değildir. Doğru yanıt E seçeneğinde verilmiştir.