DİJİTAL MEDYA VE TÜKETİCİ

Bir içeriği hikâye ya da bir hikâyeyi daha iyi bir hikâye yapan çok sayıda farklı unsurdan söz edilebilir. Ancak hikâyenin olmazsa olmaz iki temel özelliği kronoloji ve nedenselliktir. Çünkü, hikâye temel olarak belirli bir zaman içerisinde gelişen olaylardan oluşur ve birtakım çıkarımlara varmak için nedensel ilişkileri kullanır. Buna göre klasik anlamda hikâyenin, bir başlangıcı, ortası ve sonu olur; belirli bir zaman dizgesinde ilerleyen olay örgüsü, anlaşılır bir neden sonuç ilişkisi ortaya koyar.

“Karakter”, hikâyenin insanlar için bir anlam ifade etmesine yarar; insani özelliklerin, durumların, duyguların aktarımını sağlar. Hikâyenin işlev ve etkileri olarak aşağıda açıklanan empati ve özdeşleşme gibi olgular karakter unsuru ile doğrudan ilgilidir. Hikâye karakterleri, insan olmaları ya da en azından insani özellikler taşımaları nedeniyle bir biçimde bize benzerler. Bu nedenle karakterlerin karşılaştığı olay ve durumlar sayesinde hem hikâyeyi anlamlandırır hem de onların duygu ve deneyimlerini paylaşırız.

“Olay örgüsü” (plot) hikâye karakterlerinin yaşadığı olayları nedensellik bağı ile ortaya koyan hikâye unsurudur. Olaylar arasındaki nedensel ilişkisi sayesinde ortaya çıkan sonuç bir anlam ifade eder ya da bir başka deyişle ortaya çıkan sonuca neden olan unsurlar hikâyeden çıkaracağımız mesajı belirler

Hikayeler:

Hikâye ve keyif kavramları, işlevleri açısından hikâyelerle ilgili bir başka önemli kavramı daha gündeme getirir. Csikszentmihalyi (1997) bireylerin birtakım etkinlikleri gerçekleştirirken kendilerini bu etkinliğe kaptırarak ondan keyif almaları durumunu “akış” (flow) kavramı ile açıklamış; bu deneyimi yaratan etkinlikleri ise “akış etkinlikleri” olarak adlandırmıştır.

Anlatı biçimlidir: Hikâyeyi meydana getiren birbiriyle bağlantılı bir dizi dramatik olay içerir.

Etkileşimlidir: Kullanıcı hikâyeyi kontrol eder ya da içeriği üzerinde belirleyici olur.

Sürükleyicidir: Kullanıcıyı hikâyenin içine çeker.

Kullanıcı güdümlüdür: Kullanıcılar hikâye boyunca veya sanal bir ortamda kendi yollarını çizebilirler.

Doğrusal değildir: Olaylar ve sahneler değişmez bir sırayla, doğrusal biçimde gerçekleşmek zorunda olmadığı gibi karakterler de sabit değildir.

Bir içeriği hikâye ya da bir hikâyeyi daha iyi bir hikâye yapan çok sayıda farklı unsurdan söz edilebilir. Ancak hikâyenin olmazsa olmaz iki temel özelliği kronoloji ve nedenselliktir. Çünkü, hikâye temel olarak belirli bir zaman içerisinde gelişen olaylardan oluşur ve birtakım çıkarımlara varmak için nedensel ilişkileri kullanır. Buna göre klasik anlamda hikâyenin, bir başlangıcı, ortası ve sonu olur; belirli bir zaman dizgesinde ilerleyen olay örgüsü, anlaşılır bir neden sonuç ilişkisi ortaya koyar. Ancak bu sayede hikâye, alıcısına anlamlı bir çıkarım sunabilir.

“Olay örgüsü” (plot) hikâye karakterlerinin yaşadığı olayları nedensellik bağı ile ortaya koyan hikâye unsurudur.

Hikâye anlatımı bir tür iletişim süreci olarak değerlendirildiğinde, kaynak olan hikâye anlatıcısının hitap ettiği, hikâye alıcısı kişi ya da kitleden de söz etmek gerekir. İngilizce kaynaklarda karşımıza çıkan “audience” kavramı; dinleyici, izleyici, okur gibi tüm hikâye alıcılarını kapsamaktadır. Dijital hikâyeler söz konusu olduğunda bunlara “kullanıcı” (user) kavramının da eklenmesi gerekir.

Her insanın sevgiye, dostluğa, aileye, mutluluğa, kötülüğe, hırsa, kıskançlığa, çaresizliğe vs. ilişkin önceki deneyimleriyle oluşturduğu zihinsel yapıları mevcuttur.  Anlatılan hikâyelerde her insanın kendine dair yanlar bulması bu zihinsel yapılar ile açıklanabilir.

Hikâye ve keyif kavramları, işlevleri açısından hikâyelerle ilgili bir başka önemli kavramı daha gündeme getirir. Bireylerin birtakım etkinlikleri gerçekleştirirken kendilerini bu etkinliğe kaptırarak ondan keyif almaları durumunu “akış” kavramı ile açıklamış; bu deneyimi yaratan etkinlikleri ise “akış etkinlikleri” olarak adlandırmıştır. Bu etkinliklerin akışa yol açmasının nedeni ise kişiyi günlük yaşamın gerçekliğinden uzaklaştırması ile açıklanır. Bu noktada kapılma ve akış olgularının birtakım farklılıklara rağmen benzer bir deneyimi tarif ettiği belirtilebilir.

Advergame, markalar tarafından tasarlanıp kullanıma sunulan, bir yönüyle reklam bir yönüyle oyun olan özel bir uygulamadır. Genellikle markanın ürün ya da hizmetiyle bir biçimde ilişkili olan bu oyunlarda marka mesajları oyun hikâyesi aracılığıyla tüketiciye aktarılır. Bu sayede hem oyun hem hikâyenin gücünden yararlanılarak bir ikna etkisi yaratılacağı düşünülebilir.

Dijital hikâyenin temel özelliklerinden biri de etkileşimli olmasıdır. Etkileşimli olmak, kullanıcının hikâyeyi kontrol etmesi ya da içeriği üzerinde belirleyici olmasını ifade eder.

Dijital mecralarda söz konusu olan etkileşim türleri: Uyaran ve Tepki, Gezinme, Nesneler üzerinde kontrol, Bilgi alışverişi, iletişim ve kazanımdır.  Kazanım: Kullanıcıların; bilgi toplaması, gerçek ürünleri satın alması ya da oyun biçimli içeriklerde sanal varlıklar edinmesi bu kapsamda değerlendirilebilir.

Hikâye dünyası ve ince ayarlar aşamasında; Hikâyede kurduğunuz dünyanın merkezi neresidir? Zaman (geçmişte, gelecekte, bugün) ve mekân (coğrafya, ortam, doğa, zorluklar, tehlikeler gibi) özellikleri nelerdir? Sorularına yanıt verilmelidir?

Hikâye öncelikle zihinde tasarlanmalı; beyin fırtınası ve çağrışımlar ile anlamlı ve yaratıcı bir zemine oturtulmalıdır. Yapım öncesi planlama aşamasında gerekli tüm detaylara karar verildikten sonra; yapım ve yaratım, yani projenin (hikâyenin) medyada görüneceği biçimde üretilmesi aşamasına geçilir. Dördüncü aşamada hikâye artık dijital platformlarda dolaşıma girmiştir. Bu bir anlamda hikâyenin sosyal bir varlık olarak hayat bulmasıdır. Artık hikâye, insanlara dokunur, etkileşimler alır ve yoluna devam eder. Hikâyenin yaşamını, insan yaşamına benzetecek olursak, beşinci ve son aşama ölümden sonrasıdır. Her fani gibi dijital hikâyelerin yaşamı da bir biçimde son bulacaktır. Etkileşim artık bitmiş, oyun oynanmaz olmuş ya da dosya biçimi kullanılmayacak kadar eskide kalmış olabilecektir.