DİJİTAL MEDYA VE TÜKETİCİ - Deneme Sınavı - 14

Binark’a göre (2014:15) yeni medya; sayısal medya, etkileşimli medya, internet ağları ve sosyal iletişim medyasını nitelemektedir. Kendinden önceki pratiklerden yeni ön ekiyle ayrışan medya, teknolojik olarak da yeniyi vurgulamaktadır.

İnternetin halkın erişimine açılması ise 1996 yılında TÜBİTAK tarafından kurulan Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi (ULAKBİM) yoluyla gerçekleşmiştir.

Merkezsizlik (Dağıtık): Dijital medya, birbirine bağlantılı sonsuz sayıda içerik ve metinden oluşması sebebiyle geleneksel medyanın merkezi ve tek yönlü iletişiminin aksine dağıtık özelliğe sahiptir ve birbirine bağlı binlerce ağdan meydana gelir.

Teknolojik ilerlemelerle birlikte 80’li yıllarda hızla gelişen internet, 1990 yılında CERN’de bir bilgisayar bilimcisi olan Tim Berners-Lee tarafından “world wide web”in (WWW) geliştirilmesi ile bilgisayarlar arasındaki bağlantılarla, depo bilgilerin birbiriyle paylaşılması mümkün hâle gelmiş ve internet küreselleşmiştir.

Mashup, web sitelerinde ya da mobil uygulamalarda kullanılan, 2 ya da daha fazla içeriğin farklı kaynaklardan alınıp birleştirilmesi ile yeni bir uygulama geliştirilmesidir.

Twitter’ın kurucusu Jack Dorsey, 21 Mart 2006 tarihinde ilk tweeti atarak, kurduğu sosyal ağdaki trafiği başlatmıştır (https://twitter.com/jack/status/20).

İlk çevrim içi sosyal medya sitesi olarak kabul edilen “Six Degrees”, adını Altı Ayrılık Derecesi Teorisi’nden almaktadır.

Folksonomi, web ortamında kullanıcılar tarafından oluşturulan etiket (hashtag)lere dayanan bir sınıflandırma sistemidir. Web 2.0 ile birlikte, merkezi sınıflandırma yerine kullanıcılar tarafından da sınıflandırma yapılmasına olanak tanınmıştır.

Gauntlett (2011:185), Web 2.0 teknolojilerinin insanlara üretmek ve bağlanmak konusunda yardımcı bir yapısı olduğunu gösteren özelliklerini şu şekilde sıralamıştır:
• Sosyal medya platformlarının, kullanımı
kolay ve insanların kendi yaratıcı çalışmaları için (video, şarkı veya fotoğraf) elverişli bir platform olması
• Sosyal medyanın bedava ya da çok ucuz olması
• Büyük bir platformun parçası olmanın, diğer insanlara ulaşmada ve görünür olmada avantaj sağlaması
• İlişkileri geliştirmek ve işbirliği yapma konusunda fırsatlar sağlaması.

Web 2.0 teknolojisinden farklı olarak sistem, dijital ortamdaki bilgileri anlamlandırmaya çalışmaktadır, yani insanlardan farklı olarak makinelerin bilgiyi anlamlandırması söz konusu olmaktadır. Bilgisayarların bilgiyi anlamlandırması, web ekosistemine birçok yenilik getirmiştir. Bu bağlamda Web 3.0’ın, Web 2.0’dan farklılaşan en temel özelliği metin-şekil bağlamının yerine anlam-ilişki bağlamında bilgi elde etmenin sağlanıyor olmasıdır.

Botsman ve Rogers (2010), işbirlikçi tüketimin temel ilkelerini şu şekilde sıralamaktadır: Kritik kitle, rölanti (atıl) kapasitesi, müşterekliğe duyulan inanç ve yabancılar arasındaki güven.

Paylaşım ekonomisinin ortaya çıkışı ve gelişmesine yol açan sosyal faktörler: Nüfus yoğunluğundaki artış, sürdürülebilirlik, bir topluluk içerisinde yer alma isteği ve kuşaksal özgecilik’tir.

1990’lardan bu yana, yeni paylaşım biçimlerini harekete geçiren veya önceden var olan paylaşım biçimlerinin şeklini veya ölçeğini değiştiren yenilik ve uygulamalardan ücretsiz e-posta, çevrim içi iletişim için ucuz, esnek araçlar sağlamıştır.

Bir ürün/hizmet sisteminde hizmet, bir şirketin sahip olduğu birden fazla ürünün paylaşılmasına veya özel mülkiyete ait ürünlerin eşler arası paylaşılmasına veya kiralanmasına olanak tanır.

Lamberton ve Rose’un çevrim içi paylaşım platformları sınıflandırmasına göre; düşük rekabet ve yüksek münhasırlık platformları: Özel kulüpler, kitap kulüpleri, yatırım kulüpleri, topluluk destekli tarım grupları.

Surdararajan (2015) çevrim içi paylaşım platformlarını dört kategori altında sınıflandırmaktadır: Sahip olunan malların kiralanarak yeniden kullanılması, profesyonel hizmet sunumu, genel amaçlı serbest çalışan temini ve eşler arası mal satışları. Eşler arası mal satışları: Platformlar, girişimcilerin mallarını doğrudan tüketicilere satmasına olanak tanıyan pazar yerleri oluşturur.

İlk olarak “işbirlikçi tüketim eylemleri” kavramını, 1978 tarihli makalelerinde yazarlar Marcus Felson ve Joe Spaeth “bir ya da daha fazla kişinin bir ya da daha fazla kişi ile ortak faaliyetlerde bulunma sürecinde ekonomik mal ya da hizmet tükettiği olaylar” olarak tanımlamışlardır.

Rölanti (atıl) kapasitesi: İşbirlikçi tüketimin merkezinde yer alan, satın alınmış fakat tam kapasite ile kullanılmayan mallara karşılık gelmektedir.

İnternet, Web 2.0 ve sosyal ağlar bağlamında paylaşım, dağıtımdan çok iletişim ile ilgilidir ve aynı zamanda hem çok daha belirsiz hem çok daha kapsayıcıdır.

Zaman paylaşımı 1950’lerin sonlarında ortaya çıktığından beri, paylaşma fikri bilgi işlemin merkezinde yer almıştır.