DİJİTAL KÜLTÜR

Teknolojinin yalnızca iyi yanlarını gören ve teknoloji aşığı diyebileceğimiz, teknolojinin insan gelişimi için olumlu katkılarına inanan Teknofilikler ve teknolojinin olumsuz yönlerine odaklanan ve insanın geleceği için tehditler oluşturduğunu savunan Teknofobikler bu parantezlerdir.

Örneğin, ilkel insanların doğayla girdikleri üretim ilişkisi avcılık ve toplayıcılıktır.

Fabrika demek, sistem demektir. Bir girdinin olduğu, içeride belirlenmiş işlemlerin yapıldığı, öngörülen ve kitlesel olarak üretimin olduğu bir yerdir fabrika. Aynı zamanda da bir kurallar bütünüdür.

Heidegger’e göre modern teknoloji, araçsal bir bakış açısına sahiptir ve bu araçsal bakış açısı tüm varlıkları bir nedensellik içinde algılar.

Descartes’in meşhur “cogito ergo sum” deyişini biliriz. Düşünüyorum öyleyse varım, derken varoluşunun temeline düşünme yetisini koymaktadır.

Stuart ve Norvig (2016, s. 2) sekiz yapay zeka tanımını dört kategoride gruplamışlardır. Bunlar: İnsanca düşünmek, insanca eylenmek, akılcı düşünmek ve akılcı biçimde eylenmekdir.

Yapay zekanın aşağıdaki yetkinlikleri sağlaması gerekir ki, bu yetkinlikler aynı zamanda bu yaklaşım içerisinde yapay zeka çalışma alanlarını da ifade etmektedir:
• Doğal Dil İşleme (Natural Language Processing): Yapay zekanın testin yapıldığı dilde yetkin biçimde iletişim kurabilmesini sağlamaya çalışan araştırmaları kapsar.
• Bilgi Temsili (Knowledge Representation): Yapay zekanın bildiği veya duyduğunu saklayabilmesi
• Otomatikleştirilmiş Akıl Yürütme (Automated Reasoning): Yapay Zekanın sorulan sorulara sakladığı bilgilerle yanıt verebilmesi ve yeni yargılara varabilmesi
• Makine Öğrenmesi (Machine Learning):Yapay zekanın yeni koşullara uyum sağlayabilmesi ve verilerden yola çıkarak desen veya modelleri belirleyebilmek.

1960’ların ortalarına gelindiğinde Yapay Zeka alanındaki en dikkat çeken olay Newell ve Simon’un Genel Problem Çözücüsüdür.

Bir başka efsane Golem efsanesidir. Golem çamur ya da taştan bir robottur ve ağzından içeri yazılarak atılan yönergelere göre çalışır ve durdurulması çok zordur.

Anlatılardan gerçek hayata biraz yüzümüzü çevirirsek Hudson (2019 s.19) robot tanımını ISO standartları açısından yapmaktadır. Buna göre robot “otomatik olarak kontrol edilen, üç boyutlu, çok amaçlı manipülatör”dür.

Teknofilikler : Tek­nolojinin yalnızca iyi yanlarını gören ve teknoloji aşığı diyebileceğimiz, teknolojinin insan gelişimi için olumlu katkılarına inanan Teknofilikler ve teknolojinin olumsuz yönlerine odaklanan ve insa­nın geleceği için tehditler oluşturduğunu savunan Teknofobikler bu parantezlerdir.

Frankfurt Okulu düşünürlerinden Max Horkheimer ve Theodor W. Adorno (1996) kültür ve teknoloji arasındaki ilişkiyi değerlendirirken kül­türün endüstrileşmesi kavramını ortaya atmışlardır.

Heidegger’e göre modern teknoloji, araçsal bir bakış açısına sahiptir ve bu araçsal bakış açısı tüm varlıkları bir nedensellik içinde algılar. Bu neden­sellik içinde tüm varlık dünyası potansiyelleri ve özleri ne olursa olsun belirli bir amaç için şu tek­nolojik araç sayesinde ortaya çıkarılıp kullanılacak birer rezerv hâline dönüşür.

Postman (1993) insanlık tarihi bölümlemesini teknoloji ve kültür ilişkisi açısından şöyle yapar kitabında:

Postman’a göre ilk tarihsel dönem “araç kullanan toplumlardır”. Bu toplum yapısında kültür teknolo­jinin ortaya çıkış koşullarını ve kullanımını kesin olarak tanımlayan ve belirleyen bir güçtedir. Teknoloji ancak ihtiyaç karşısında buluş olarak ortaya çıkar ve kültürün ve geleneğin belirlediği biçimde kullanılır.

Mattelart (2012), yeni teknolojinin başat ol­duğu bu bilgi toplumunun başlangıcı olarak bil­gisayarlardan çok daha öncesine işaret etmektedir. Kendi ifadesiyle, insanların sayılara körü körüne taptıkları bir dönem olarak hemen Aydınlanma dönemi başlarına işaret etmektedir. Bu dönemde, doğa bilimlerindeki ilerleme, sosyal bilimlerin de iştahını kabartmış ve toplum ile insanı da yönete­cek kanunların arayışına girişilmiştir. Mattelart’a göre ise sayılabilirlik, ölçülebilirliği, ölçülebilirlik satılabilirliği getirmektedir.

John Searle (1996)’ın Çince Odası düşünsel dene­yidir.

John Searle :Bir oda düşünün ki yalnızca bir penceresi olsun ve içinde de Çince bilmeyen bir kişi ve birçok Çince harfler yazılı tabelalar olsun. Her bir tabelanın üzerinde bir numa­ra bulunduğunu varsayalım. Odadaki kişinin elinde de bir yönerge olsun. Bu yönergede dışarıdan bir ki­şinin tuttuğu ve üzerinde Çince yazılar bulunan bir tabelanın numarasını gördüğünde, odadaki tabelalar­dan hangisini kaldırması ve pencereden göstermesi gerektiği yazılı olsun. Dışarıdan gösterilen tabelalarda Çince sorular ve odadan gösterilen tabelalarda da bunların cevapları yer alsın. Her ne kadar tüm sorulara, odadaki kişi tamamıyla doğru yanıt verse de bu, o kişinin Çince bildiği anlamına gelir mi? İşte Searle burada yapay zekanın işleyiş biçimi ile insanın düşünebilme yetisi arasındaki farkı ortaya koyarak eleştiri getirmektedir. Searle’ye göre düşünmek ve hesap etmek aynı şey değildir.

Bilgi şifrelendiğinde rakibin gözünün önünde bile olsa şifreye sahip olmadıkça rakip bu bilgiye kör veya sağırdır. Bir şifre ile kodlamak mantıksal ve matematiksel bir işlem olduğu için çözümü de böyledir. Alan Turing’in deha eseri makinesinin yaptığı da işte budur. Yeni şifrelere adapte olabilmekte ve Almanların şifreli mesaj ve bilgilerini yeniden kodlayabilmektedir. Geliş­tirdiği Enigma adlı makine İkinci Dünya Savaşı’nın kazanılmasında önemli bir etkiye sahip olmuştur.

Deep Blue, yapay zeka konusunun popüler olmasında önemli rol oynamıştır. 1990’larda Kasparov, Deep Blue adlı yapay zekaya satrançta yenilmiştir.

ELIZA: daha sonra chatbot olarak biline­cek şeylerin ilk versiyonu sayılabilecek Eliza, Jo­seph Weisenbaum’un yaptığı İngilizce konuşan bir programdır. Çok karmaşık olmasa da insansal bir diyalog geliştirme konusunda heyecan yaratmıştır.

Modern bilim kurgunun başlangıcını Marry Shelley’in Frankenstein’ı olarak belirtilmektedir. Bir başka açıdan da ilginç bir dönüm noktasıdır Frankenstein’ın canavarının hi­kayesi. Mit ve eski anlatılarda Kakoudaki’nin de­yimiyle yapay kişiler dinî veya mitsel bir biçimde ya da büyü ile ortaya çıkmaktadırlar. Frankenstein, bir bilim adamıdır. Robot’un ortaya çıkışı mistik değil bilimsel bir zemine ilk kez burada oturur.