DİJİTAL KÜLTÜR

Donanım ve yazılım katmanlarından oluşan bilgi işleme sistemlerine Platform denir. Platform araştırmaları perspektifine göre bu katmanlar arasındaki etkileşimler sadece teknolojik değil, aynı zamanda sosyokültürel sonuçlar da doğurur. Örneğin oyuncuların beden hareketleri ile kontrol ettikleri Wii gibi oyun konsolları 2000’li yılların ortasında toplumda var olan antisosyal oyuncu algısının değişimine katkı sağlamıştır.

Dijital oyunların, oyuncuların ve dijital oyun- lar etrafında gelişen kültürün homojen bir yapısı yoktur. Oyun konsolları, mobil cihazlar, bilgisayarlar veya bunlara bağlı sanal gerçeklik donanımları ile tek başına, bir grup hâlinde veya devasa toplulukların bir parçası olarak oyun oynamak arasında platform, platformun ifade olanakları, estetiği ve dili, oyuncu profilleri ve toplulukları, iş modeli gibi pek çok alanda önemli farklar vardır. Benzer olarak Türkiye’deki oyun kültürünü, söz gelimi ABD’deki oyun kültüründen ya da Güney Kore’deki oyun kültüründen ayıran derin toplumsal farklar mevcuttur. Oyun kültürü çeşitlilik içerir, karmaşık süreçlerden oluşur ve sürekli bir devinim ve dönüşüm içindedir. Tam da bu nedenlerle tekil bir dijital oyun kültüründen söz edilemez. Ancak oyun pratiklerinin, deneyimlerinin kurumsallaşması olarak ifade edilebilecek, giderek gelişen ve pekişen, toplumsal süreçlere etki eden ve çağdaş toplumsal süreçleri anlamak üzere bize bir kavramsal çerçeve sağlayacak şekilde devamlılık gösteren bir dijital oyun kültüründen söz etmek mümkündür.

Siirt Başur Höyük’te yapılan arkeolojik kazılarda ortaya çıkarılan ve günümüzden 5000 yıl öncesine tarihlenen oyun taşları tarihin bilinen en eski oyun setine aittir.

Hollandalı antropolog Johan Huizinga, 1938’de Türkçeye “Oyun Oynayan İnsan” olarak çevirebileceğimiz ve çağdaş oyun araştırmaları disiplininin temelini de oluşturan Homo Ludens adlı kitabını yayımladı. Tarih boyunca iş ve diğer “ciddi” etkinliklere göre değersizleştirilen oyunların ve oyun oynama etkinliğinin kültür içindeki değerini ve önemini ortaya koymayı amaçlayan Huizinga oyunu, “özgürce razı olunan, ama tamamen emredici kurallara uygun olarak belirli zaman ve mekân sınırları içinde gerçekleştirilen, bizatihi bir amaca sahip olan, bir gerilim ve sevinç duygusu ile "alışılmış hayat’"tan "başka türlü olmak" bilincinin eşlik ettiği, iradi bir eylem veya faaliyet” olarak tanımlamıştır.

20. yüzyılın ikinci yarısında Huizinga’nın oyun tanımını ve sihirli çember yaklaşımını başlangıç noktası olarak alan bir dizi çalışma, oyunlara yönelik yeni tanım ve kriterler ortaya koymuştur. 1960’larda Fransız sosyolog Roger Caillois oyun ve oynama deneyimleri arasındaki farka dikkat çeker. Buna göre oynamak, her zaman bir oyunun oynanması anlamına gelmeyebilir. Bu ayrım, her iki kavramın farklı sözcüklerle ifade edildiği dillerde çok daha belirgindir. Örneğin İngilizcede oyun game sözcüğü ile ifade edilirken oynamak için play sözcüğü kullanılır. Caillois ise bu ayrımı ortaya koymak için ludus ve paidia kavramlarını önerir. Ludus, önceden belirlenmiş kurallar ve hedeflerle yapılandırılmış bir oyun deneyimini ifade eder. Paidia ise oyuncunun şekillendirdiği, önceden yapılandırılmamış, özgürce hareket edilebilen serbest oynama deneyimlerini ifade eder.

Ludus, önceden belirlenmiş kurallar ve hedeflerle yapılandırılmış bir oyun deneyimini ifade eder. Paidia ise oyuncunun şekillendirdiği, önceden yapılandırılmamış, özgürce hareket edilebilen serbest oynama deneyimlerini ifade eder.

Oyunların, oyuncuları sınırlandıran kuralları vardır. Kuralsız oyun olmaz. Kuralların ihlal edilmesi oyunu ortadan kaldırır.

Salen Tekinbaş ve Zimmerman (2004) oyun kavramına ilişkin kendi geliştirdikleri tanımı şöyle ifade ederler: “Bir oyun, oyuncuların, kurallarla tanımlanmış yapay bir çatışmaya girdiği ve ölçülebilir sonuçlar ortaya koyan bir sistemdir”. Salen Tekinbaş ve Zimmerman’ın yaklaşımında sistem kavramı oyun tanımının temelinde yer alır. Oyuncular, oyunun oynanışını deneyimlemek üzere bu sistemle etkileşime girerler. Oyunun belli bir zamanı ve mekânı vardır ve yapay sınırlarla gerçek yaşamdan ayrılır.

Juul oyun kavramını şöyle tanımlar: “Oyun, değişken ve ölçülebilir bir sonucu olan, farklı sonuçlara farklı değerlerin atandığı, oyuncunun sonucu etkilemek için çaba sarf ettiği, oyuncunun sonuca duygusal olarak bağlı hissettiği ve etkinliğin sonuçlarının pazarlık edilebilir olduğu kural tabanlı bir sistemdir”. Juul’un ortaya koyduğu tanımın temel unsurlarını şöyle açıklamak mümkündür. Oyunlar kural tabanlıdır. Oyunların değişkenleri ve ölçülebilir sonuçları vardır. Oyunun farklı sonuçlarına farklı değerler atanır. Bu değerlerin bazıları pozitif, bazıları ise negatif niteliktedir. Oyun, sonucu etkileyebilmek için çaba sarf eder. Oyuncu, oyunun sonucuna duygusal olarak bağlıdır. Bir diğer deyişle, olumlu bir sonuç elde etmesi hâlinde mutlu olacak, olumsuz bir sonuç elde etmesi hâlinde ise mutsuz olacaktır.

Janet H. Murray dijital medyanın ve spesifik olarak interaktif anlatı ortamları olarak dijital oyunların ifade olanaklarını tartıştığı Hamlet on the Holodeck adlı kitabında dijital medyaya özgü dört temel özellikten söz eder. Bunlar sırasıyla; prosedürellik, katılım, ansiklopedik nitelik ve uzamsallık kavramlarıdır.

Özellikle son 20 yılda mobil cihazlar ve sosyal ağ siteleri
üzerinden oynanan gündelik oyunların da katkısı
ile oyunların dijital kültürü etkileme hızları artmış,
sadece eğlence sektöründe değil, sanat, ticaret, eğitim ve hatta politika alanlarında da göz ardı edilemeyecek birer aktör hâline gelmişlerdir

Siirt Başur Höyük’te yapılan arkeolojik kazılarda ortaya çıkarılan ve günümüzden 5000 yıl
öncesine tarihlenen oyun taşları (Sağlamtimur ve
Massimino, 2018), tarihin bilinen en eski oyun
setine aittir.

Erken Tunç
Çağı’nda Mısır’da Senet isimli oyuna dair
ilk hiyeroglifler çizilmiş, Mezopotamya’da
ise Ur Kraliyet Oyunu yaygınlaşmıştır. Her
iki oyunun da dinî ve manevi özellikleri
olduğuna inanılmış, oyun taşları ve tahtaları bu inançları yansıtacak şekilde bezenmiştir. Bugün de yaygın olarak oynanan
geleneksel oyunlardan Tavlanın ilk örnekleri ise günümüzden yaklaşık 4400 yıl öncesinde bugünkü İran topraklarında oynanırken, Go Oyunu 2400 yıl önce Çin’de,
Satrancın erken versiyonları ise 1500 yıl
önce Hindistan’da ortaya çıkmıştır.

Huizinga
oyunu, “özgürce razı olunan, ama tamamen emredici kurallara uygun olarak belirli zaman ve mekân
sınırları içinde gerçekleştirilen, bizatihi bir amaca
sahip olan, bir gerilim ve sevinç duygusu ile ’alışılmış hayat’tan ’başka türlü olmak’ bilincinin eşlik
ettiği, iradi bir eylem veya faaliyet” (2006, s.50)
olarak tanımlar

Seksek, satranç ya da Super Mario gibi kazanma
koşulları ve kuralları önceden belirlenmiş oyunlar
ludus deneyimine örnek gösterilebilir

İnternet üzerinden iki kişi arasında oynanan
dijital bir satranç oyunu bir ortamdan diğerine doğrudan aktarılabilmiştir. Ancak tenis gibi bir oyunun dijital versiyonu ancak bir uyarlama olabilir.

Ancak dijital
oyunların bilimsel çalışmalardan ticari
değere sahip ürünlere dönüşümü 1972 tarihinde kurulan Atari şirketinin bir diğer
tenis uyarlaması Pong’u dijital oyun makineleri için piyasaya sürmesi ile gerçekleşir.

Paskalya Yumurtası (Easter Egg): Bir
yazılımın, çoğunlukla da dijital oyunların
içine gizlenmiş bir mesaj, imaj vb. ifade
eder. Bu kavram ilk kez 1979’da Atari
şirketinde çalışan oyun tasarımcısı Steve Wright’ın geliştirdiği Adventure isimli
oyunun içine sakladığı gizli mesajı ifade
etmek üzere kullanılmıştır.

Muriel ve Crawford’a (2018) göre video oyunlar, dijital kültürün en saf formudur. Tam da bu nedenle
içinde yaşadığımız toplumun en önemli ürünü ve de yönlendiricisidir

E-spor amatör ve profesyonel olarak, farklı liglerde, turnuvalarda sponsorlar tarafından desteklenen
spor organizasyonlarına dâhil oyuncuların ve takımların yarıştığı video oyunu müsabakalarını ifade eder.