Ağ Toplumunda Mekân, Konum ve Çevrimiçi Topluluklar

Ağ toplumu internet ve dijital iletişim teknolojileri sayesinde bireylerin ve grupların dijital bilgi ağları etrafında örgütlendiği yeni toplumsal yaşamı betimlemek için kullanılan bir terimdir.

Castells’e göre ağ toplumu, 1960’ların sonu ve 1970’lerin başında üç bağımsız sürecin birlikte oluşmasıyla meydana gelmiştir. İlki enformasyon teknoloji devrimi, ikincisi kapitalizmin de devletçiliğin de ekonomik krize girmesi ve peşinden yapılanmaları, üçüncüsü ise liberteryanizm, insan hakları, feminizm, çevrecilik gibi kültürel ve toplumsal hareketlerin yeşermesidir.

Kamusal alan, yurttaşların farklı görüşleri ifade edebildiği, toplumu ilgilendiren sorunların tartışıldığı ve iletişimsel olarak kolektif çözümlerin geliştirildiği toplumsal bir alandır.

İyimser yaklaşımlar internet başta olmak üzere dijital teknolojileri yöneten-yönetilen arasında politik söylemin dolaşıma girdiği ve demokrasinin işlediği bir kamusal alan olarak değerlendirmişlerdir.

Eleştirel yaklaşımlara göre dijital teknolojiler, yurttaşların politik katılımını sağlamaktan ziyade iktidarın gözetim ve denetim mekanizması olarak işlev görmektedir. Eleştirel yaklaşımlar, dijital teknolojilerin evrensel olarak erişilebilir olmadığını, kapitalist bir sistem içinde faaliyet gösterdiğini ve sıklıkla parçalanmış grupların gereksiz ve öfkeli tartışmalarına sahne olduğunu belirterek; yeniden canlanmış bir kamusal alanı garanti etmekten çok uzak olduğuna dikkat çekmektedir.

Dijital uçurum; farklı sosyoekonomik düzeylerdeki insanların, dezavantajlı grupların, hanelerin, ülkelerin ve coğrafi bölgelerin internet başta olmak üzere dijital iletişim teknolojilerine erişimlerinde ve ondan yararlanmalarında gözlenen eşitsizlikleri anlatan bir kavramdır.

Çevrimiçi topluluklar ağ toplumunda fiziksel coğrafi mekânın alternatifi olarak karşımıza çıkan dijital örgütlenmelerdir. Belirli bir amaç için bilgisayar ve mobil teknolojiler aracılığıyla bir araya gelen, aktif ya da pasif olarak katılım gösteren gönüllü bir kullanıcı grubunu tanımlamak için kullanılan bir kavramdır.

Homofili, bireylerin kendileriyle benzer yaş, cinsiyet, etnik köken, sosyoekonomik durum ve kişisel inançlar gibi tanımlayıcı özellikleri paylaşan diğer insanlarla güçlü sosyal bağlantılar kurma eğilimidir.

Çevrimiçi bir topluluk dört temel bileşenden oluşur:

• Kendi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla toplumsal olarak etkileşime giren insanlar,
• Çıkar, ihtiyaç ya da iş birliği yapmak gibi ortak bir amaç,
• Topluluk üyelerinin davranışlarını yönlendiren örtük ya da açık kurallar biçimindeki prensipler,
•  Sosyal etkileşime aracılık eden taşıyıcı dijital platform olarak hizmet veren teknik bir
  sistem

• Sosyalleşme amaçlı çevrimiçi gruplar: Facebook, Swarm
• Oyun amaçlı çevrimiçi gruplar: Twitch, Everquest, Full Tilt Poker
• İçerik paylaşımı amaçlı çevrimiçi gruplar: YouTube, BitTorrent
• Bilgi paylaşımı amaçlı çevrimiçi gruplar: Wikipedia, Slashdot, SMC
• Aktivizm amaçlı çevrimiçi gruplar: Change.org, MoveOn, ImmigrationVoice
• Geliştirme amaçlı çevrimiçi gruplar: Linux, InnovationJam
• Değişim ve satış amaçlı çevrimiçi gruplar: eBay, Craigslist

Ortak bir amaç etrafında örgütlenen insanların dijital platformlar aracılığıyla bir araya gelmeleriyle oluşan çevrimiçi topluluklar, fiziki mekân zorunluluğunu ortadan kaldırarak; her zaman, her yerden, hızla ve çok sayıda kişi tarafından erişilebilir olmaları nedeniyle üyelerine çeşitli avantajlar sağlamaktadır. Önemli bir bölümü ücretsiz olan çevrimiçi gruplarda anonimlik özelliği sayesinde üyeler görüşlerini özgürce paylaşabilmektedir. Irk, cinsiyet, cinsel yönelim ve engellilik gibi dezavantajlı kimliklerini paylaşmak zorunda kalmayan kullanıcılar, arzu ederlerse birlikteliklerini fiziki mekânlara da taşıyabilmektedirler. Ortak ilgilere sahip insanların birbirlerini kolayca bulabilmeleri ve birbirlerinin deneyimlerinden yararlanabilmeleri bu teknolojilerin diğer yararları arasındadır. Çevrimiçi topluluklar, topluluğa ait olma hissi yaratarak katılımcı kültürü beslemektedir. Utangaç mizaca sahip insanların gerçek toplumsal ilişkilerde kuramadıkları iletişimi daha rahat bir biçimde gerçekleştirmelerini sağlamaktadır.

Siber zorbalık, enformasyon ve iletişim teknolojilerinin bir birey ya da bireylerden oluşan grubu yıldırma, mağdur etme, taciz etme ya da zulmetme gibi amaçlarla kullanılmasıdır.

Trollük, İnternet’te insanların keyfini kaçırmak ya da münakaşa başlatmak için tohum ekmeye çalışmak, alaycı söylemlerle hakaret ederek rahatsızlık vermek olarak tanımlanmaktadır.

Konumsal medyanın insanları fiziksel mekân ve dijital mekân arasında gidip gelen yeni bir mekânsal formun içinde konumlandırmasıdır. Melez/hibrit mekân olarak adlandırılan bu yeni form, fiziki ve çevrimiçi mekânın bir aradalığını vurgulamaktadır.

Giyilebilir cihazlar, GPS teknolojisi, kablosuz ağlar, akıllı şehir uygulamaları, artırılmış gerçeklik, sanal gerçeklik

Melez/hibrit mekanlar, arttırılmış mekân, digiplace ve karma gerçeklik olarak da adlandırılmaktadır.

Açık etik kurallar: Kullanım koşulları, yönergeler, forum kuralları, hüküm ve koşullar, web sitesi kullanıcı sözleşmesi veya forum politikası gibi başlıklar altında sunulmaktadır. Çevrimiçi grubun üyelerinin çevrimiçi etkileşime girmeden önce bunları okumaları ve burada belirtilen kurallara uygun paylaşımlarda bulunmaları beklenmektedir. Bu nedenle söz konusu yönergeler genellikle üyelerin kolayca ulaşılabilecekleri bir yerde bulunmaktadır.

Örtülü etik kurallar: Çevrimiçi topluluk üyelerinin uyması gereken etik kurallara ilişkin net ve kesin bir açıklama yapılmamakla birlikte sık sorulan sorular (SSS) bölümünde dolaylı ifadeler yer alabilir. Etik ilkeler “Size yapılmasını istemediğiniz şeyleri başkalarına da yapmamalısınız.” gibi genel bir ilke veya altın kural ile sınırlıdır.

• Hangi uygulamaların konum izlediğini ve nasıl izlediklerini anlama
• Uygulamanın sadece onu kullanırken konumunuzun izlenmesine izin verme
• Belirli uygulamalar kullanılmadığında veya uygulama kullanıldıktan sonra konum hizmetlerini kapatma
• Hangi uygulamaların konum (ve diğer) verilere erişimi olduğunu görme ve bunları ayarlama
• Kullanıcıların hangi verileri topladıklarını ve bunları nasıl kullandıklarını, kimlerle paylaştıklarını görmek için uygulamaların kullanım şartlarını ve gizlilik politikalarını dikkatlice okumaları
• Sorumluluk reddi beyanlarını okuma
• Gizlilik ayarları altındaki konum hizmetlerinin “konumumu paylaş” bölümünü okuyup anlayarak başkalarının konumunuza erişmesine izin verip vermeyeceğiniz konusunda bilinçli bir karar verme
• Gizlilik politikalarından memnun olunmayan uygulamaları dijital cihazlardan silme

• Fırsatların farkına varma
• Etkileri idrak etme
• Zarar vermeme
• Zarar görme ihtimali olanları koruma
• Yanlılığı irdeleme
• İhlalleri en aza indirme
• Verileri en aza indirme
• Gizliliği koruma
• Bireylerin tanınmasını önleme
• Hesap verebilirliği sağlama