DİJİTAL KÜLTÜR - Deneme Sınavı - 13

1990’da  internet teknolojilerini şekillendiren www (World wide web), İsviçre’nin Cenevre şehrindeki Avrupa Nükleer Araştırma Örgütü’nde (CERN) çalışan fizik mühendisi Tim Berners-Lee tarafından geliştirilmiştir. Berners-Lee, ağ için üç ana yapı taşı geliştirmiştir, bunlar; HTTP (Hiper metin transfer protokolü), HTML (Hiper metin işaretleme dili) ve ağdaki her dosyanın “adresi” için URL (Tekdüzen kaynak bulucu) teknolojileridir.

Bilgi ekonomisini yaratan  küresel ağ yazılım, donanım, dilbilim, bilişim, endüstriyel tasarım, grafik tasarım gibi farklı alan ve teknolojilerin birlikte çalışmasıyla mümkün olmuştur. Birbirinden farklı teknolojilerin birlikte çalışması yeni medyaya yakınsama özelliğini kazandırmıştır.

2020’lerde gelişimini sürdüren Web 3.0 kavramı  Berners-Lee’nin tanımından yola çıkarak, “oku, yaz, uygula” şeklinde tanımlanabilir. Semantik web olarak da bilinen bu yeni aşamasında webin anlamsal biçimlendirme işlevi öne çıkar.

Tarih öncesi olarak tanımlanan yazının bulunuşundan önce de insanlar çizip boyayarak resim yaparak kendilerini ifade etmişlerdir. Resimle yazı arasındaki ilişki incelendiğinde resmin bir anlatım aracı olduğu daha kolay anlaşılır. Resim-yazı olarak, görsel iletişimin önemli enstrümanları olarak tanımlayabileceğimiz piktogramların, dijital devrim sonrası sosyal medya iletişiminin evrensel “yazısı” sayılabilecek emojiler (duygu-ikon) arasında bağ kurmak da güç değildir.

Küçük kusur anlamına gelen ve kökeni analog medyaya dayanan glitch bir görüntü dili olduğu gibi ses efekti olarak da kullanılmaktadır.

Creative Commons, sağladığı  özgür yasal araçlar ile  yaratıcılığın ve bilginin paylaşımına, tekrar kullanımına olanak veren kâr  amacı gütmeyen bir organizasyon olarak, yeni medya teknolojilerinin doğasına uygun,  açık lisanslar topluluğu sunar. Creative Commons (kısaca CC) kâr amacı gütmeyen, telif hakları alanında esneklik ve paylaşımı yaygınlaştırmak amacıyla kurulmuş bir düşünce hareketi ve organizasyonudur. 2001 yılında Center for the Public Domain kuruluşunun desteğiyle başlayan ve aralarında fikri mülkiyet konusunda uzmanı James Boyle, Michael Carroll, Molly Shaffer Van Houweling ve Lawrence Lessig, MIT’de bilgisayar bilimleri profesörü Hal Abelson, hukuk kökenli belgesel filmci ve siber hukuk uzmanı Eric Saltzman gibi sanatçı ve entelektüellerin bulunduğu bir grup tarafından kurulmuştur. Creative Commons, amacına ulaşmak için sanatçılara ve genel olarak tüm eser sahiplerine, yasanın kendilerine tanıdığı kimi hakları kamuyla paylaşabilmelerine imkân verecek, özel olarak hazırlanmış telif lisansı sözleşmeleri önermektedir. 21. yüzyıla kadar telif haklarında alışılagelmiş “tüm hakları saklıdır” yerine, “bazı hakları saklıdır” sloganıyla yola çıkan Creative Commons, bilimden eğitime pek çok alanı kapsayan paylaşmanın önünü açacak düzenlemeler üzerinde çalışmaktadır.

NFT’ler, kendi başlarına fikri mülkiyet hakları değildir. NFT, fikri mülkiyet haklarının ticarileştirilmesi için bir araç, bir önermedir. Herhangi bir obje veya nesnenin NFT’sini üretmek veya satmak için telif hakkına sahip olmak gerekmemektedir. Buna Floransa’daki Uffizi Galerisi’nin gerçekleştirdiği, telif hakkı alamayacak kadar eski olan bir Michelangelo tablosunu temsil eden NFT’yi 140.000 Euro’ya satması örnek olarak gösterilebilir . Aynı zamanda, telif hakkı olmayan sanat eserleri, kaynak nesnenin mülkiyeti veya sahibinden izin alınmadan NFT üretmek için de kullanılmıştır. Bu durumda; telif hakkı olmayan herhangi bir kültürel ögenin veya herhangi bir biyolojik örneğin NFT’lerinin herkes tarafından üretilip satılabileceği, NFT üretiminin herkes için ücretsiz olduğu söylenebilir .

Yapay zekayı sanatın enstrümanı olarak kullanan sanatçılar, 2014 yılından itibaren çoğunlukla GAN (Generative Adversarial Network) adlı ağı kullanmaktadırlar. “Üretici”, ve “Ayrımcı” adlı iki bölümden oluşan bu yapay zeka ağında üretici yeni görüntüler yaratırken, ayrımcının rolü; hangi görüntülerin bilgisayarda üretildiğini bulmaktır. Üretici, ayrımcıyı kandırmaya çalışır. Ayrımcının bulamadığı parçalar başarılı sayılır.

Üretken sanat (Generative Art) olarak adlandırılan yeni dijital sanat formu, önceki dijital sanat eserlerinden farklı olarak NFT üretiminde avantajlı bir alandır. Üretken sanat sanatçıları tarafından geliştirilen algoritmalar sayesinde, jeton basıldığında, isteğe bağlı benzersiz parçalar üretmek mümkündür (Droitcour, 2021). Erick Calderon tarafından kurulan Art Blocks platformu, isteğe bağlı (on-demand) üretken sanat eserleri yaratmaktadır. 2020 yılındaki lansmanından itibaren platform 1 yılda 19 parçayı 81.000 dolarlık satmayı başarmış ve bu sayede dünyaca ünlü müzayede evi Sotheby’s dikkatini çekmiştir .

Dijital teknolojiler, sanatçılara bu teknolojileri eserlerinin konusu yapmaları dışında, onları yaratmak için kullandıkları araç da olmuşlardır. Araç Olarak Üretimin bütünü veya bir kademesinde dijital teknolojiler kullanımı: • Foto-manipülasyon; bilgisayar programları aracılığıyla gerçekleştirilmesiVideo kurgu, post-prodüksiyon, video efektleri, Ses manipülasyonu, DJ dijital miksaj teknikleri, • Dijital baskı, yazıcı, plotter, vb ile yapılan üretimler, • Web tasarımı için üretim teknikleri, • Programlama, programlama dilleridir . Hactivizm ise  sanat eserinin konusu olarak yer almaktadır.

Teknolojinin yalnızca iyi yanlarını gören ve teknoloji aşığı diyebileceğimiz, teknolojinin insan gelişimi için olumlu katkılarına inanan Teknofilikler ve teknolojinin olumsuz yönlerine odaklanan ve insanın geleceği için tehditler oluşturduğunu savunan Teknofobikler bu parantezlerdir.

Örneğin, ilkel insanların doğayla girdikleri üretim ilişkisi avcılık ve toplayıcılıktır.

Fabrika demek, sistem demektir. Bir girdinin olduğu, içeride belirlenmiş işlemlerin yapıldığı, öngörülen ve kitlesel olarak üretimin olduğu bir yerdir fabrika. Aynı zamanda da bir kurallar bütünüdür.

Heidegger’e göre modern teknoloji, araçsal bir bakış açısına sahiptir ve bu araçsal bakış açısı tüm varlıkları bir nedensellik içinde algılar.

Arpanet

Kullanıcılar ağa katılırken mutlaka bir isim bildirmek zorundadır.

Web 3.0

I, II ve III

İmgelem gücü ve soyut düşünce

I, II ve III