DİJİTAL KÜLTÜR - Deneme Sınavı - 10

Mahremiyet haklarının yanı sıra son dönemde öne çıkan diğer önemli tartışma konuları verileşmenin yol açtığı toplumsal eşitsizliklerle ilgili. Virginia Eubanks’ın kitabı (2018), verileştirmenin ve tahmine dayalı risk modellerinin Kuzey Amerika’nın yoksul ve işçi sınıfı üzerindeki etkilerini araştırıyor. Eubanks, bu sistemlerin hatalı verilere ve sınıf, ırk ve cinsiyet önyargılarına dayalı olarak zarar verici kararlar verdiğini tespit ediyor. Benzer bir şekilde, Safiya Umoja Noble’ın ufuk açıcı metni (2018), arama motorları ve ayrımcı önyargılar arasındaki ilişkiyi ele alıyor. Noble, arama motorlarında kullanılan algoritmalarının ırkçı olduğunu ve toplumda var olan olumsuz önyargıları güçlendirdikleri için ırkçılığı kalıcı hâle getirdiklerini savunuyor.

1967’de Harvard Üniversitesi psikoloğu Stanley Milgram, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki herhangi iki insan arasındaki sosyal mesafeyi ölçmeye çalışan bir dizi deney yaptı. Sosyal mesafeyi ölçmek için Milgram, Nebraska eyaletindeki Omaha kasabasından rastgele seçilmiş katılımcılara, Massachusetts eyaletinin Boston şehrinde birine paket göndermelerini rica etti. Paketin üstünde sadece alıcı ve yaşadığı şehir olduğu için katılımcılar, paketi Boston ile bağlantısı olan tanıdıklarına gönderdiler. Paketi alan tanıdık, aynı prosedürü tekrarlayarak paketi adım adım nihai adrese doğru yaklaştırdı. Deneyinde Milgram, herhangi bir mektubun hedefe ulaşıp ulaşamayacağını görmek ve alıcıya ulaşmak için bir paketin kaç kez el değiştirmek zorunda kalacağını saymakla ilgilendi. Aynı deney kısa bir süre sonra tekrarlandı, ama bu sefer nihai varış noktası Massachusetts eyaletindeki Sharon kasabasında yaşayan bir kişiydi, başlangıç noktası ise Kansas eyaletindeki Wichita kasabasıydı. İki deneyin sonunda 160 mektuptan 42’si hedefine ulaştı. Hedefe ulaşan 42 mektup, ortalama 5.5 defa el değiştirerek adrese ulaşmıştı. Bu gözlemden yola çıkarak Milgram, “Altı Derece Ayrılık” teorisini ortaya attı. Bu teoriye göre sizinle dünyadaki herhangi birine, yani aklınıza gelebilecek herkese en fazla 6 arkadaş kadar uzaksınız.

Verinin kendisinden kurallar dizini ve modelleri çıkarabilmek için kullanılan en temel uygulama ise Ngram çıkarmaktır. Ngram, bir veri içerisinde bulunan tüm tekli, ikili, üçlü; sırasıyla ihtiyaç duyulan uzunluğa kadar verinin içerisinde yer alan tüm yapıların toplam sayılarına göre hiyerarşik olarak listelenmesidir. Elde edilen listeler, topic modelling ya da bag of words yaklaşımlarındaki benzer uygulamalarla veri üzerinde gruplandırmalar için kullanılabilir (Tsapatsoulis ve Djouvas 2019).

CSV (Virgülle Ayrılmış Değerler) uzantılı dosyalar, virgülle ayrılmış değerlere sahip veri kayıtlarını içeren düz metin dosyalarını temsil eder. CSV dosyasındaki her satır, dosyada bulunan kayıt kümesinden yeni bir kayıttır. Bu tür dosyalar, bir depolama sisteminden diğerine veri aktarımı için oluşturulur. Tüm uygulamalar virgülle ayrılmış kayıtları tanıyabildiğinden, bu tür veri dosyalarının veritabanına aktarılması çok rahat bir şekilde yapılır. Microsoft Excel veya OpenOffice gibi hemen hemen tüm elektronik tablo uygulamaları, fazla çaba harcamadan CSV’yi içe dönük aktarabilir. Bu tür dosyalardan içe aktarılan veriler, kullanıcıya sunulmak üzere bir elektronik tablonun hücrelerinde düzenlenir.

Donanım ve yazılım katmanlarından oluşan bilgi işleme sistemleri platform adı verilir.

Johan Huizinga

Taşların nasıl hareket edeceğini oyuncu kendi belirlemez.

Paskalya Yumurtası

E-atlet olarak da adlandırılan profesyonel oyuncuların mesleği dijital oyun oynamaktır.

“2016 yılında Avrupa Birliği Genel Veri Koruma Yönetmeliği (GDPR) uygulamaya konuldu.”

“Algoritmik yöntemlerinin dört tane temel özelliği vardır: büyük veri setlerinin kullanımı, otomatik veya yarı otomatik yazılımlar kullanarak dijital ortamdan veri toplanılması, toplanılan büyük veri kümelerinin bilgisayar bilimlerinden alınan bir dizi farklı teknik ile modellenmesi ve işlenen verinin görselleştirilmesidir.”

“Algoritmik yöntemlerde veri toplama teknik­lerine; kazıma ve programatik erişim örnek olarak verilebilir.”

“Tümüyle erişime kapalı olarak bulunan ya da paylaşılan veriye “karanlık” denir – bunlara örnek olarak e-postalar, SMS, WhatsApp’daki gibi içerikler verilebilir.”

Yapılandırılmış veriler sayıya dayalı, nicel oldukları için sayılabilir. Nicel olmaları sebebiyle de bu tür veriler nicel yöntemlere dayalı olarak analiz edilir. Yapılandırılmış veriler daha az depolama alanı gerektirirken yapılandırılmamış veriler daha fazlasını gerektirir.

“Web Kazıma yönteminde veriler HTML biçiminde alınır, daha sonra istediğiniz algoritmik yöntemlerle temizlenerek yapılandırılmış veri formatına çevrilir.”

“Web Kazıma Yöntemleri ve Sürecinde öncelikle hangi mecradan hangi verileri alacağınızı belirlemeniz gerekiyor. Hedef sitenizdeki Robots.txt dosyasını kontrol edin. Robots.txt, kazıyıcı yazılımlarına sitelerin hangi bölümlerine erişim sağlayabileceğini, hangi bölümlerin alınabileceğini anlatır. Bir çeşit sınır kontrol mekanizmasıdır. Erişim ve kullanım protokolleri belirler.

“UPA, iki uygulamanın birbiriyle konuşmasına olanak tanıyan bir yazılım aracısı olan Uygulama Programlama Arayüzü’nün kısaltmasıdır. Sosyal medya platformlarından veri toplamak için kullanılan araçların çoğu, Uygulama Programlama Arayüzleri’nden (UPA’lar) programatik erişime dayanır.”

“Neredeyse tüm takip veya dinleme uygulamaları duygu (ton) analizini kullanıcılarına hizmet olarak sağlamaya çalışır. Duygu (ton) analizi, tekil bir içerikten milyonlarca içeriğin ortalamasına kadar ifade edilenlerin en basitinde olumlu, olumsuz ve nötr olmak üzere yaklaşımların ya da ifadelerin genel olarak bakış açısını belirten bir değerlendirme ve analiz biçimidir.”

“Sözlüğün ya da kurallar setinin kaynağı verinin kendisidir. Verinin kendisinden kurallar dizini ve modelleri çıkarabilmek için kullanılan en temel uygulama ise Ngram çıkarmaktır. Ngram, bir veri içerisinde bulunan tüm tekli, ikili, üçlü; sırasıyla ihtiyaç duyulan uzunluğa kadar verinin içerisinde yer alan tüm yapıların toplam sayılarına göre hiyerarşik olarak listelenmesidir (Tsapatsoulis ve Djouvas 2019).”

Bernard Suits