DİJİTAL İLETİŞİM VE YENİ MEDYA

Yayılım, ağ üzerinden “arayüzeydeki bir metnin hızla dağılmasını, bu metne farklı zamanlarda ve uzamlarda yeniden ve yeniden erişilebilmesini ifade eder. Böylelikle yayılım özelliği, tüketicilerin, aktif alımlayıcılıktan gerçek üreticiliğe doğru katılımlarını arttırabilmelerini sağlamaktadır

Tuğrul Çomu, yeni medya ortamında gerçekleşen etkileşimi aşağıdaki şekilde tanımlamaktadır: “Herhangi bir ağ uygulamasının kullanılmasında, farklı düzeylerde etkileşimsellik ortaya çıkabilmektedir. İnternet üzerinden bir sitenin sadece ziyaret edilmesinde dahi, web adresinin yazılması, bir yerdeki bir sunucudan veri istenmesi anlamına gelmektedir ki bu, kullanıcının ağ sistemiyle (yeni medya aracıyla) kurduğu etkileşim demektir. Kullanıcının ulaştığı bu veri ile yeni etkileşimlere girmesi de çoğunlukla mümkündür. Örneğin, kullanıcı erişim sağladığı web içeriğine yorum yazabilir ve bu yorum da artık o içeriğin bir parçası haline gelebilir. Etkileşim, kullanıcı ile yazılım arasında gerçekleşebileceği gibi, yazılımsal olarak sağlanmış bir arayüz üzerindeki diğer kullanıcılarla da gerçekleşebilir. Burada etkileşimin uzam boyutu, iki taraflı veya çok taraflı olarak ortaya çıkmaktadır.”

Yeni medya dolayımlı etkileşim kavramıyla birlikte ele alınması gereken bir diğer kavram da sanallık kavramıdır. Çoğunlukla gündelik yaşamda gerçeklikten uzak ve bağımsız bir vurguya atıfla kullanılan bu sözcük aslında bireylerin yeni medya dolayımlı iletişimde yapay zeka ile ve diğer bireylerle biraraya geldikleri ve karşılaştıkları mekanı ve deneyimi içermektedir. Coleman’a göre (2012:144) “Ağ tabanlı medya ve ağ tabanlı öznelliğin en önemli özellikleri sanal mevcudiyet (dolayımlama yoluyla bir yerde olma duygusu) ve bununla yakından ilişkili olan birlikte mevcudiyet (dolayımlama yoluyla başkalarıyla birlikte olma duygusu) kavramıyla ilişkilidir”. Oxford Internet Institute'de sosyal bilimci olan Ralph Schroeder’e göre, “eğer mevcudiyet ‘orada olma hissi’ ise, bu durumda birlikte mevcudiyet orada birlikte olma hissidir” (akt. Coleman, 2012: 147). Sanal deneyim gerçeklikten bağımsız değildir. Etkileşim ve yayılım özellikleri nedeniyle de bireyler bu deneyimi topluluklar halinde yaşayabilirler. Coleman’a göre (2012: 148) “Düzenli olarak içinde bulunduğumuz parçalı ilişkiler açısından birlikte mevcudiyetin önemi birlikte olmanın paylaşılan algısal deneyiminde yatar. Bu dolayımlı bağlanmalar tüm resmi oluşturmamalarına karşın sahici paylaşılmış anlar sunarlar”. Bireyin bireysel olarak ve/veya toplulukla yaşadığı bu deneyim bireyin algısıyla ve yeni medya aracının bu algıyı kolaylaştıracak teknik (görselişitsel) desteğiyle de ilgilidir. Örneğin çok kullanıcılı bir devasa çevimiçi rol yapma oyunu genel olarak oyunun senaryosuna uygun kurgulanmış bir grafik dünyada gerçekleşir. Çoğunlukla oyunlarda mekan olarak dağlar, tepeler, tapınaklar, labirentlerle dolu saraylar ve büyülü ormanlar sözkonusudur. Tüm bu mekânlar çekici bir atmosfer de yaratır. Oyuncular bu ortamda kendilerini temsil eden avatarlarla etkileşim sürecine dâhil olurlar.

Arayüzeyde etkileşimin yüzyüze iletişimden veya kitle iletişim sürecine göre daha fazla geniş ve yaygın olmasının nedeni de, yeni medyanın “yayılım” özelliği ile ilişkilidir. Ağ üzerinde bir ileti kullanıcıların paylaşımları ile, bağlantılar (link) ve etiketler üzerinden dolaşıma girebilmekte ve yayılmaktadır. Coleman’a göre, “Bir ağın en belirleyici özelliklerinden biri, hiyerarşik olmak yerine yaygın dağılımlı olmasıdır. Bir ağ, hiyerarşik bir düzendekinin aksine düğüm noktalarından her yöne doğru uzayabilir”. Doğru cevap C' dir.

Bireyler ekonomik (örneğin e-ticaret yapmak için), politik (örneğin forum sitelerinde görüşlerini paylaşmak için), kültür temelli (örneğin farklı kültürleri tanımak, farklı diller öğrenmek için) motivasyonlarla sosyal medyada diğer kişi ve gruplarla iletişim kurup, etkileşime geçebilirler. Etkileşim içerisindeki bu yeni oluşumlar sanal cemaatler/ topluluklar olarak tanımlanabilir. Sanal cemaat kavramını geliştiren kişi Virtual Communities (1993) isimli kitabın yazarı Howard Rheingold’dur.

Bu konuda güncel bir araştırma Common Sense Media Research tarafından gerçekleştirilmiştir: Haziran 2012 de sonuçları açıklanan “Social Media, Social Life: How Teens View Their Digital Lives” “Sosyal Medya, Sosyal Yaşam: Gençler Dijital Yaşamlarını Nasıl G.rüyorlar” isimli araştırma, Amerika’da 13-17 yaş arasındaki 1030 genç ergenin sosyal medya kullanımı üzerine yapılmıştır. Araştırmada sosyal medya ile işaret edilen, Facebook, MySpace, Twitter, Thumbler gibi mikroblog uygulamaları, bloglar, çevrimiçi çok oyunculu dijital oyunlardır (2012:13). Araştırmanın bazı bulgularına sosyal medya ve etkile!im temelinde bakarsak !u sonuçları özetlemek mümkündür:

• sosyal medya kullanımının gençlerin özelllikle arkada! çevreleri ile ili!kilerini olumlu yönde etkilemektedir.

• 13-17 yaş arası gençler gün içerisinde bir biçimde sosyal medyayı kullanmaktadırlar.

• çoğunlukla bu mecralarda yazarak üretimde ve katılımda bulunmaktadırlar.

• çoğunlukla buradaki varolu!larını ve deneyimlerini olumlu duygu durumlarıyla birleştirmektedirler.

• çoğunlukla çevrimdışı ilişkilerini destekler bir biçimde kullanmaktadırlar.

Dijital aktivizm, İnternet ortamının belli siyasal, toplumsal, ekonomik amaçlar doğrultusunda örgütler tarafından kullanılması ve örgütün çevrimdışı etkinliklerinin ve varoluşunun desteklenmesidir.

Yeni medya araçlarının topluluk geliştirme özelliği ele alındığında belki de en önemli mecrası dijital oyunlardır. Bireysel oyuncular çoğunlukla çevrimiçi oyun platformlarında çeşitli topluluklara dahil olarak oyun oynamaya devam ederler. Bu topluluklara dahil olmak konusunda çeşitli motivasyonlar söz konusudur. Nick Yee (2006), çevrimiçi oyun oynama pratiklerini ve oyuncuların bu konudaki motivasyonlarını 3 temel başlık altında ele almıştır ki, bunlar: başarı, toplumsallık ve dahil olmadır. Yee çevrimiçi oyun oynama pratiğindeki motivasyonları incelediği çalışmasında, 3 temel grup altında on motivasyon saptamıştır. Tüm bu motivasyonlardan başarı, oyun içerisinde karakterin performansını geliştirmeye yöneliktir. Toplumsallık ise, oyun dünyası içinde diğer oyuncular ile toplumsallaşmadır. Dahil olma ise, keşiften, rol yapmaya ve kaçışa değin alt motivasyonlar içermektedir.

“İnternetin özellikle yeni bir katılımcı demokrasi anlayışı yaratacağına ve kamusal alan tartışmalarını canlandıracağına olan inanç aslında 1993’te Howard Rheingold’un Sanal Topluluklar (Virtual Communities) adlı kitabıyla ortaya çıktı. Rheingold’un temel savı demokrasiyi canlandırmak için sanal toplulukların yurttaşlara yardımcı olacağı ya da demokratik söylemin yerine geçerek çekici bir alternatif sunulacağı idi.” (Atikkan ve Tunç, 2011: 96).

Sosyal medya ve demokrasi ilişkisini değerlendiren ikinci yaklaşım ise konuya ilişkin daha karamsar bir bakış açısı sergilemekte ve bu yeni mecranın değişim getirmeyeceğini iddia eden görüşlerden oluşmaktadır. Binark ve Löker, yeni medya ortamının sivil toplum örgütleri ve diğer toplumsal hareketler açısından olumsuz özelliklerine de dikkat çekerler (2011: 18): tecimselleşme ve tekelleşme olgusu, dijital uçurum olgusu, elektronik gözetim ve dijital denetim ile kolektif eylemin zayıflaması olgusu. Sosyal medya mecraları aynı zamanda bir gözetleme (panoptikon) da oluşturmaktadır. Herkesin çeşitli profilleri belirli kriterlerle tarayabildiği, ağında mevcut bağlantılarının diğer ilişkilerini kontrol edebildiği ve erişebildiği, ziyaret edilen fiziksel/ çevrimdışı mekanların ortak kullanılan yazılımlar ve sosyal medyanın entegre edilebildiği akıllı telefonlar aracılığıyla her an takipçi kitlesine bildirilebildiği yeni, dinamik, küçük ve herkesin birbirini gözetleyebildiği bir yeni küresel köyden söz etmek mümkündür.

Olumsuz bakış açısı ayrıca bir ticari boyutun etkisini de öne sürer: “…teknolojik gelişmeler, kitle iletişimi, bilgisayarlar, telekomünikasyon hizmetleri ve uydular arasındaki arayüzeyleri çoğalttığı halde, kamusal politikalarla birbirine bağlı pazar gü.leri toplumsal alan aleyhine özel çıkarları desteklemiştir.” (Dahlgren, 2012: 47). Bu gelişmelerin sonucunda da Dahlgren’e göre (2012: 47), enformasyon gitgide daha pahalı olacak ve eşitsiz biçimde dağılacaktır.

Sosyal medya ve demokrasi tartışmasında en çok vurgulanan noktalardan birisi de fiziksel olarak bir araya gelmeyen insanların herhangi bir eylemlilik gösterebilmeleri olanağının çok zayıf olduğudur: “Zayıf insan ilişkileri asla yüksek risk taşıyan bir aktivizme dönüşmüyor. Gladwell’e göre sosyal medya mecraları katılımı artırırken bir diğer yandan da katılımın gerektirdiği motivasyon ve coşku düzeyini düşürmekte.” (Atikkan ve Tunç, 2011: 103).

Televizyon izlemek kanal değiştirmek dışında bir etkileşimin olmadığı kısıtlı bir medya etkinliğidir. Doğru cevap D' dir.

Sosyal medya ve demokrasi, katılım kültürü, yurttaşlık pratiklerinin gelişimi konusunda örnek olarak ele alınabilecek gelişmelerden birisi de yurttaş gazeteciliğidir. Bayraktutan Sütçü, bu konuda şöyle bir özetleme yapar: “Yurttaş gazeteciliği, egemen medyada mevcut haber yapma pratiklerini sorgular ve demokrasiye yeni açılımlar getirmeyi amaçlar (Cangöz, 2003: 103). İncilay Cangöz, yurttaş gazeteciliğinin temel amacını haber üretmek olarak ortaya koyar, ancak buradaki habercilik anlayışını şöyle açıklar: “Okuyucu/dinleyici/izleyicileri sorunlar ve güncel olaylar konusunda eğitme, onları, kendileriyle ilgili kararların alınması süre.leri konusunda bilgilendirme ve bu süreçlere yurttaşlar olarak katılmalarını sağlayacak şekilde bilinçlendirme hedeflerini taşır. Yurttaş olmanın bir gereği olarak, demokrasilerde kendilerine düşen sorumlulukların farkına vardırır” (2003: 103). Sevda Alankuş da yurttaş gazeteciliğinin yeni habercilik anlayışlarından biri olduğunu ve habercinin yurttaştan yana taraf olduğu pro-aktif bir gazeteciliği öngördüğünü vurgulamaktadır (2009: 110). Alternatif medya ise, Erol Mutlu (2004: 21–22) tarafından şöyle tanımlanmaktadır: “Yerleşik ve kurumsallaşmış siyaseti (toplumda değişimi savunma veya en azından geleneksel değerlerin eleştirisi anlamında) açıkça reddeden veya ona meydan okuyan kitle iletişim biçimleri”. (2010: 121- 122). Bu nedenle, sosyal medya, etkileşim ve demokrasi arakesitinde yurttaş gazeteciliği olgusu da önemli ve değerlendirilmesi gereken bir olgu olarak ortaya çıkmaktadır.

Yeni medya ortamlarında iletişim sürecinin iki aktörü -üreten ve kullananlar- arasında etkileşim eşanlı (senkron) veya eşansız (asenkron) olmak üzere iki şekilde gerçekleşebilmektedir. Periscope üzerinden yapılan bir canlı yayına yorum yazmak, anlık olarak karşılıklı etkileşimi mümkün kıldığı için eşanlıdır.

Sanal cemaat kavramını geliştiren kişi Virtual Communities (1993) isimli kitabın yazarı Howard Rheingold’ dur. Doğru cevap A' dır.

Genel algının aksine sosyal ağ siteleri üzerinde biçimlendirilen grupların çoğu yabancılardan oluşmaz. Her ne kadar insanlar bilmedikleri başka insanların profillerini gezebilse de sosyal ağ sitelerinin çoğu kullanımı, önceden var olan gerçek hayattaki sosyal grupları desteklemektedir. Doğru cevap D' dir.

Dijital aktivizm, İnternet ortamının belli siyasal, toplumsal, ekonomik amaçlar doğrultusunda örgütler tarafından kullanılması ve örgütün çevrimdışı etkinliklerinin ve varoluşunun desteklenmesidir. Bir ders için oluşturulan WhatsApp grubu dijital aktivizm örneği sayılamaz. Doğru cevap E' dir.

Yee rekabet motivasyonunu başarı başlığı altında listelemiştir, doğru cevap E' dir.

MMORPG, (Massively Multiplayer Online Role Playing Game) Kitlesel/ Devasa Çevrimiçi Rol Yapma Oyunu anlamına gelir. Doğru cevap

Panoptikon, İngiliz filozof ve toplum kuramcısı Jeremy Bentham'ın1785 yılında tasarlamış olduğu hapishane inşa modelidir. Gözetim toplumunu anlatmak için bir metafor olarak kullanılmaktadır. Doğru cevap D' dir.

Akreditasyon geleneksel medyaya özgü bir kavramdır. Yurttaş gazeteciliği ile ilgisi yoktur. Doğrusu E' dir.